Björn Hermannsson

Starfið er margt, en eitt er

bræðrabandið,

boðorðið, hvar sem þér í fylking

standið,

hvernig sem stríðið þá og þá er blandið,

það er: Að elska, byggja og treysta

á landið.

(Hannes Hafstein)

Þetta var eitt af mörgum ljóðum sem tengdafaðir minn fór með reglulega og lýsir honum vel, en hann var mikill unnandi íslenskrar tungu og náttúru landsins. Hann lést á 90. aldursári eftir langa og góða ævi. Við erum búin að fylgjast að í rúmlega 40 ár. Ég var ekki búin að vera lengi í fjölskyldunni þegar mér varð ljóst að Fljótin voru sveitin hans Björns. Þangað hefur verið farið á hverju ári í mörg ár og hann smám saman gert mig að Fljótakonu. Þar er farið í veiði, berjamó og sund á Sólgörðum og notið þess að vera í samneyti við ættingja hans og vini okkar. Varðandi veiðina var alltaf spenningur í gangi hjá Birni hvað veiddist og hvar. Alltaf bað hann okkur að veiða innan hóflegra marka. Systkinin á Mói voru níu og ættarmót hafa verið haldin annað hvert ár og segir það ýmislegt um samheldnina. Tengdaforeldrar mínir hafa lagt sig í líma við að halda fjölskyldunni sinni saman. Á hverjum laugardegi í rúm 30 ár höfum við börn, tengdabörn og barnabörn og hin síðari ár barnabarnabörn mætt í grjónagraut og slátur í Álftamýrina, en þar bjuggu þau hjón í 50 ár. Þá var rætt um allt mögulegt og vettvangur til að fylgjast með hvert öðru. Um tíma var það þannig að tengdapabbi valdi ljóð sem barnabörnin lærðu áður en þau komu í grautinn og fóru með fyrir hann og fengu að launum 100 kr. Stundum stóð þannig á að eitthvert þeirra var fjarverandi og var þá hringt til hans til að fara með ljóðið. Frábær leið til að kynna fyrir þeim ljóð og auka enn frekar við lestur. Björn var mikill áhugamaður um íþróttir, stundaði sund daglega, átti hesta í Víðidal um tíma, gekk til rjúpna, spilaði bridds og var skíðamaður. Þegar hann var áttræður fórum við flest öll til Mallorca í afmælisferð og vorum við saman í viku. Þar nutum við stórfjölskyldan samvistar við leik og störf. Á afmælisdaginn var leigð rúta og keyrt um eyjuna með fararstjóra sem uppfræddi okkur um það sem fyrir augu bar. Einnig fórum við Gústi með þeim Birni og Rögnu í tvígang á þeirrar slóðir til Albír á Spáni sumarið 2014 og 2015. Þar gistum við á hótel Kaktus og þau leiddu okkur í gegnum allt þar. Það fór virkilega vel um okkur og leigðum við okkur m.a. bílaleigubíl og keyrðum um svæðið. Björn naut þess að vera í hitanum og ganga um stíginn meðfram sjónum og setjast þar á bekk og virða fyrir sér mannlífið. Tengdapabbi var fyrst og síðast traustur og góður og fylgdist vel með öllum sínum ættlegg. Með tár á hvarmi en gleði í hjarta yfir öllum góðu minningunum kveð ég nú með þökk fyrir allt og allt. Hvíl í friði.

Þegar ég fyrst hitti þá tilvonandi tengdaföður minn Björn Hermannsson stóð mér ekki alveg á sama. Maðurinn var þéttur á velli, með þungar brúnir og afar alvarlegur í framkomu að því er mér fannst. Ég var hálffeimin og eiginlega smá hrædd við þennan ábúðarfulla mann sem bauð mig velkomna í kvöldmatinn í Álftamýri 39 einn sunnudaginn fyrir rúmum fjörutíu árum. Á minn mælikvarða var þetta stór fjölskylda, foreldrarnir, uppteknir í eldhúsinu, og þrír stálpaðir strákar sem heyrist nú töluvert í við matarborðið. Einkadótturina Þóru, þá tvítuga og nýgifta, hafði ég þá áður hitt. Ég sagði varla eitt einasta orð nema að ég væri ættuð úr Skagafirði að hálfu. Það féll vel í kramið hjá Birni þegar í ljós kom að afasystir mín og móðir tilvonandi tengdapabba voru bestu vinkonur í sveitinni fyrir norðan á sínum tíma. Við Þorleifur giftumst og ég varð hluti af þessari einstöku fjölskyldu.

Það kom fljótt í ljós að hræðsla mín við tengdapabba var algerlega ástæðulaus. Þó að Björn væri oft alvarlegur í fasi dags daglega var augljóst að honum var mjög umhugað um fjölskyldu sína, sem ört stækkaði. Hann var ljúfur og umhyggjusamur um okkur öll og sérstaklega var honum umhugað um yngstu börnin. Hann var einstaklega þolinmóður og laginn þegar hann kenndi Rögnu minni og Berglind bæði á skíði og mannganginn í skák. Einnig þegar hann passaði þær frænkur þegar tengdamamma var ekki heima til að hlaupa undir bagga með okkur ungu foreldrunum. Ekki reyndist hann síðri þegar við Þorleifur vorum að kaupa okkar fyrsta húsnæði. Hann tók sér góðan tíma í að fara með okkur yfir allar hliðar slíkrar fjárfestingar og sá til þess að allt væri nú rétt gert í þeim efnum.

Alla tíð frá upphafsfundum okkar Björns reyndist hann mér og fjölskyldu minni einstaklega vel. Alltaf var hægt að leita til hans með hin ýmsu mál sem á okkur hvíldu og þörfnuðust úrlausnar. Björn tengdafaðir minn var umfram allt traustur maður, tryggur vinur og ósérhlífinn í öllu sem viðkom stórfjölskyldunni. Í þeim efnum voru þau tengdaforeldrar mínir Björn og Ragna samhent sem ein manneskja.

Ég þakka elskulegum tengdaföður mínum fyrir okkar góðu viðkynni í gegnum tíðina og góða ferð hvert sem för þinni er nú heitið.

Deyr fé,

deyja frændur,

deyr sjálfur ið sama;

en orðstír

deyr aldregi,

hveim er sér góðan getur.

(Úr Hávamálum)

Afi var okkur mikil fyrirmynd. Hann var ákveðinn, metnaðargjarn og umhyggjusamur maður sem alltaf hélt sér uppteknum og sinnti vinum og fjölskyldu vel. Afi var mikill sundmaður og hjólaði daglega niður í Laugardal með annan sokkinn utanyfir buxnaskálminni til þess að synda og slaka á í heita pottinum. Þar hittum við hann reglulega þegar við vorum í skólasundi og alltaf varð hann jafn glaður að sjá okkur. Daginn áður en afi lést fórum við í sund og sátum í heita pottinum saman og hugsuðum til afa. Fyrir okkur tókum við því afa með okkur í síðustu sundferðina í yndislegu veðri, alveg eins og afi hefði viljað hafa það.

Ómetanleg minning er grauturinn í hádeginu í Álftamýri hvern laugardag þar sem fjölskyldan kom saman og borðaði grjónagraut og nýbakað brauð sem amma og afi dunduðu sér við að baka um morguninn áður en hjörðin mætti á svæðið. Við frændsystkinin fengum hundraðkall til að kaupa bland í poka þegar búið var að borða graut og stundum setti afi okkur fyrir að leggja á minnið og fara með vísu viku síðar til þess að fá krónurnar fyrir namminu sem við eyddum svo í sjoppunni í Mýrinni. Afi gaf okkur ekki bara hundraðkall með þessum leik heldur eitthvað miklu mikilvægara, eins og vinnusemi, kjark og metnað fyrir því að klára.

Fljótin eru einn af okkar uppáhalds stöðum að koma á. Þar fórum við út á vatn í kyrrðinni með afa og veiddum fisk, það er okkar dýrmætasta minning um elsku afa. Alltaf hló hann jafn mikið þegar við æptum: „Það er á!'' og réttum honum veiðistöngina svo hann gæti dregið í land fyrir okkur.

Hlýju hendurnar hans afa sem hann rétti til okkar þegar við settumst hjá honum endurspegluðu góðmennsku hans og umhyggjuna sem hann bar í garð okkar krakkanna.

Eina vísu fór afi oft með fyrir okkur frá því við vorum börn:

Farðu hægt við folann minn

Fá'm hann reynist þægur:

hann er eins og heimurinn

hrekkjóttur og slægur.

Elsku afi, við þökkum fyrir allar þær stundir sem við höfum fengið að njóta saman og allar þær minningar sem við eigum um þig, þær eru dýrmætar.

Í dag kveðjum við ástkæran tengdaföður minn. Minningarnar frá því ég kynntist honum eru um viljasterkan mann, gæddan miklum mannkostum. Þegar ég kom inn í fjölskylduna starfaði Björn sem tollstjóri og var afar farsæll í starfi. Í fríum innanlands fóru tengdaforeldrarnir undantekningalítið á æskustöðvar Björns að Ysta-Móa í Fljótum. Það er skemmtilegt að rifja það upp að hjá þeim varð ég margs vísari um ýmis ættartengsl því þau þekktu vel til Ásgríms langafa míns frá Dæli og fleiri ættmenna minna bæði í Fljótum og á Siglufirði.

Eftir að Björn lét af störfum féll honum sjaldan verk úr hendi. Hann var heilsteyptur maður, víðlesinn og fróður, og ávallt reiðubúinn til aðstoðar ef til hans var leitað. Hann kunni ógrynni af ljóðum og sögum sem hann kastaði fram allt fram í andlátið. Björn var alla tíð mikill útivistarmaður, var með hesta, lagði stund á veiðar og renndi sér á skíðum. Hann var fastagestur í sundlaugunum, hjólaði og lagði stund á blak langt fram eftir aldri.

Barnabörnum sínum hefur hann ávallt verið einstaklega góður afi, kenndi þeim vísur og ljóð, að veiða í Fljótunum og renna sér á skíðum svo eitthvað sé nefnt. Barnabörnunum hafa alltaf staðið dyrnar opnar á heimili tengdaforeldranna og hafa bæði Ragna tengdamamma og Björn ávallt reynst þeim einstaklega vel.

Björn tókst síðustu mánuði ævinnar á við hrakandi heilsu af miklu æðruleysi og kvartaði aldrei. Það var oftar en ekki stutt í glettnina. Kærleika hans og umhyggju fyrir öðrum skynjaði maður í framkomu hans og fasi.

Ég er þakklát fyrir allar þær góðu minningar sem ég á um samskipti við tengdaföður minn. Langri og farsælli ævi er lokið og í kjölfar hratt hrakandi heilsu undanfarna mánuði má að vissu leyti segja að hvíldin hafi verið kærkomin þó að söknuðurinn sé sár.

Hvíl í friði og hjartans þakkir fyrir samfylgdina.

Afi hefur nú fengið hvíld. Eftir sitja ljúfar minningar um góðan afa. Við héldum framan af að það ættu allir svona afa og ömmu eins og Björn afa og Rögnu ömmu. Að í hverri fjölskyldu væri afi í því hlutverki að kenna á skíði, að fara á hestbak, að veiða, að spila og að fara með ljóð. Afi sem bakaði heimsins bestu flatbrauð, afi sem þuldi upp ótal höfuðborgir og hjálpaði til með ritgerðaskrif. Amma sem hjúkraði, leiðbeindi, tæki til nestið á ferðalögum, aðstoðaði og hvetti til fatakaupa og gæti líka tekið þátt í vinkonu- og stelpuspjalli.

Afi var einstaklega góður skíðakennari sem þeyttist um brekkur Bláfjalla með lítinn stubb á hvorum staf og fleiri í halarófu á eftir. Hann gaf ekki eftir og það þýddi ekki að gefast upp þótt færið væri ekki gott og það hríðaði. Það þýddi ekki að biðja strax um að fara inn í skíðaskálann til að fá sér eitthvað þar. Það var reyndar aldrei farið inn í sjoppuna. Afi bauð upp á nesti þegar það passaði, einn mola í stólalyftunni og síðan var sest niður úti við og drukkið heitt súkkulaði og borðaðar samlokur smurðar af afa og ömmu. Samlokur með rúgbrauði og heilhveitibrauði með kindakæfu á milli. Afi kenndi okkur að veiða og þar með þolinmæði. Það átti að bera virðingu fyrir náttúrunni og líka fiskunum. Afi bauð upp á greipgos og tópas i bátnum þegar hlé var tekið á veiðunum. Í nestis- og veiðihléi nutum við náttúrunnar allt um kring og hlustuðum á sögur og fróðleik úr Fljótunum og yfirleitt allt sem fyrir augu bar í náttúrunni.

Afi var ekki þátttakandi í neinu gaspri eða léttúðugu spjalli. Hann stofnaði til frjórra og heimspekilegra umræðna. Hann kenndi ljóð og hvatti okkur til þess að yrkja sjálfar ungar að aldri. Útkoman var oft mjög skemmtileg. Afa var umhugað um að töluð væri góð og vönduð íslenska. Í Álftamýrinni var alltaf heilsað og kvatt á hárréttri íslensku, allar slettur voru leiðréttar um leið.

Þau afi og amma tóku fullan þátt í uppeldi okkar og þroska. Afi var umhyggjusamur og sýndi hlýju og ómælda væntumþykju á sinn einstaka hátt. Hann var okkur góð fyrirmynd sem setti fjölskylduna alltaf í forgang og fylgdist af áhuga með öllu sínu fólki.

Við kveðjum afa með söknuði en miklu þakklæti. Megi hann hvíla i friði.

Elsku besti afi, núna ertu farinn frá okkur. Það sem situr eftir eru allar yndislegu samverustundirnar og minningarnar. Ég var svo heppin að fá að njóta þess að vera mikið með þér og ömmu. Síðan ég man eftir mér hefur verið grautur hjá ykkur ömmu alla laugardaga. Þú bakaðir oft brauð og við barnabörnin lærðum vísur sem við fórum með fyrir þig og fengum 100 krónur fyrir. Þú varst sá gáfaðasti sem ég þekki. Mér fannst þú vita allt. Enda þegar ég var í framhaldsskóla og síðar í háskóla bað ég þig iðulega að lesa yfir verkefnin mín og ritgerðir.

Ég mun seint gleyma því þegar ég og Olga frænka fórum með ykkur ömmu til Lech á skíði. Þegar mér var tilkynnt að mér væri boðið með sagðist ég því miður ekki komast vegna þess að ég væri að fara í æfingaferð í handboltanum til Þorlákshafnar. En sem betur fer var hægt að tala mig til og ég fór í skíðaferðina.

Fljótin eiga stað í hjörtum okkar allra í fjölskyldunni, það var sveitin þín. Þú varst alltaf svo spenntur þegar við vorum að fara að veiða og varst allt í öllu. Nú seinni árin hringdum við í þig til að láta þig vita hvernig veiðin gengi.

Börnin mín voru svo lánsöm að fá að kynnast þér. Það myndaðist sérstakt samband á milli ykkar. Þú varst alltaf svo áhugasamur um þau og vildir vera inni í þeirra lífi. Því verð ég ævinlega þakklát. Núna þarf ég að útskýra fyrir þeim hvar elsku besti langafi er og það getur stundum verið erfitt.

Takk fyrir allt, elsku besti afi minn. Ég er svo þakklát fyrir allt sem við áttum saman. Núna ertu kominn á betri stað og líður mun betur.

Þangað til næst.

Þín

Elsku afi. Nú hefur þú kvatt þetta líf og löngu og farsælu ævistarfi þínu er lokið. Þótt við vitum að dauðinn bíður okkar allra erum við aldrei viðbúin þegar sá sem er okkur kær er kvaddur á brott. Þakklæti er okkur systkinum efst í huga þegar við kveðjum þig, elsku afi, því margs er að minnast og gleðjast yfir öllum þeim stundum sem við fengum að njóta með þér.

Þegar við lítum til baka rifjast upp allar yndislegu samverustundirnar með þér og ömmu í Álftamýrinni. Vikulegur laugardagsgrautur með stórfjölskyldunni þar sem þú settist í hægindastólinn þinn eftir grautinn og ræddir við okkur um dægurmálin og spurðir hvernig gengi í skóla og vinnu. Flatkökubakstur í bílskúrnum og ómissandi laufbrauðsbakstur fyrir jólin vekur hlýjar minningar sem og stuttar einlægar heimsóknir með spjalli um daginn og veginn. Alltaf tókuð þið amma á móti okkur með hlýju og væntumþykju. Álftamýrin var alltaf mikið athvarf og griðastaður frá amstri hversdagsins, öll vandamál voru einfaldlega skilin eftir við dyrnar þegar við gengum inn. Slík hlýja er ekki sjálfgefin og maður áttar sig á því seinna á lífsleiðinni hversu heppin við vorum að eiga þig að.

Það er ekki hægt að minnast þín án þess að hugsa til yndislegra minninga um ykkur ömmu fyrir norðan í sveitinni, þar kenndir þú okkur að leggja kapal, fórst með okkur í berjamó og að veiða silung. Þú tókst okkur einnig með þér í ófáar skíðaferðir í Bláfjöll og á Siglufjörð, þar sem þú kenndir okkur á skíði og laumaðir að okkur bláum ópal í stólalyftunni. Það er ómetanlegt að þú fékkst einnig að kynnast barnabarnabörnunum þínum og fyrir það erum við óendanlega þakklát.

Hvíl í friði elsku afi, minning þín lifir í hjörtum okkar.

Blessuð sólin elskar allt,

allt með kossi vekur,

haginn grænn og hjarnið kalt

hennar ástum tekur.

(Hannes Hafstein.)

Afi Björn kunni ógrynni af vísum, ljóðum og sögum sem hann fór reglulega með fyrir mann við ýmis tækifæri. Ein af mínum fyrstu minningum er að sitja í fanginu á afa og biðja hann um að segja mér söguna um kirkjusmiðinn á Reyni en þessa sögu bað ég ítrekað um að heyra í hvert skipti sem við hittumst. Afi Björn átti langa og farsæla ævi en ég fékk þann heiður þegar ég var nemandi við Verzlunarskóla Íslands að taka viðtal við hann um ævi hans í tengslum við verkefni í íslensku. Við hittumst í nokkur skipti og afi fór yfir líf sitt, alveg frá barnsaldri og fram á efri ár en þessi tími var ein besta samverustund sem við höfum átt saman. Ég gæti í raun skrifað margar blaðsíður um þær ánægjulegu samverustundir sem við höfum átt, samverustundir sem ég er mjög þakklátur fyrir.

Hvíl í friði, elsku afi minn, og takk fyrir allt.

Það að fá að alast upp með öfum og ömmum hafa lengi verið talin forréttindi og því getum við bræður verið hjartanlega sammála. Þegar litið er til baka á ótal minningar og samverustundir með Birni afa klökknar maður, sumar minningar eigum við með honum einir en öðrum deilum við. Allir eigum við sameiginlegt að hafa í fyrsta skipti sest undir stýri með afa í Fljótum í Skagafirði á ferðum fjölskyldunnar að Ysta-Mói. Í sveitinni lærði maður margt; að veiða og verka fisk, moka flór og auðvitað það mikilvægasta – að samverustundir með fjölskyldu eru ómetanlega verðmætar. Afi hefur alltaf verið okkur bræðrum frábær fyrirmynd og kennari.

Þegar horft er til baka er óhjákvæmilegt að hugsa til skíðaferða með afa í Bláfjöll, Skálafell eða á Sigló. Þar var hart barist um að fara með afa upp í lyftu eða í nestistíma. Það var ekki bara vegna þess að afi var frábær, fyndinn og skemmtilegur heldur lumaði hann oft á góðum mola, Werther's Original eða ópal. Þrátt fyrir að það hafi verið aukabónus þegar maður var yngri, er gaman að líta nú til baka og átta sig á að verðmætin fólust alls ekki í molanum heldur miklum gæðastundum með frábærum manni.

Við ólumst upp í mikilli íþróttafjölskyldu og má segja að afi hafi þar sett tóninn. Hvort sem um var að ræða skíði, hjól, blak, brids eða aðrar íþróttir, afi gat þetta allt. Hann hjólaði daglega í Laugardalslaug og þegar aldurinn færðist yfir stoppaði það hann ekki heldur fékk hann sér hentugra hjól til að komast leiðar sinnar.

Við bræðurnir höfum alltaf getað leitað til afa og ömmu. Á ákveðnu aldursskeiði kvarta sumir kannski undan því að fara of oft til ömmu og afa. En við bræðurnir höfum aldrei upplifað það. Hvert einasta laugardagshádegi frá því við munum eftir okkur hittist fjölskyldan í grjónagraut hjá ömmu og afa í Álftamýri og skipar „grauturinn“ stóran sess í uppeldi okkar. Að koma saman einu sinni í viku með Rögnu ömmu, Birni afa og öllum börnum, barnabörnum og seinna barnabarnabörnum þeirra er sennilega dýrmætasti fjársjóðurinn. Það er þannig ömmu og afa að þakka að stórfjölskyldan þekkist jafn vel og hún gerir í dag.

Þegar við vorum ungir var venjan að barnabörnin fengu pening fyrir „blandi í poka“ eftir grautinn í Álftamýri. Auðvitað sá afi sóknarfæri í þessum nammióðu barnabörnum sínum og setti okkur fyrir ljóð til að læra og flytja svo fyrir hann í næsta graut. Það fór að sjálfsögðu eftir aldri barna hversu erfitt ljóðið var. Þegar þú svo reyndir við ljóðið næsta laugardag fékkstu 100 krónur, ef þú þurftir að styðja þig við blað fékkstu 150 krónur og ef ljóðið var flutt blaðlaust var stundum hægt að vinna sér inn 200 krónur. Afi var að sjálfsögðu dómari í þessari keppni og sanngjarnari, glaðlegri og meira hvetjandi dómara var ekki hægt að hugsa sér. Að þessum lærdómi búum við bræður enn í dag og þegar spurt er hvers vegna í ósköpunum maður kunni ákveðin ljóð eða texta getur maður brosað, hugsað til baka og svarað: Við áttum besta afann.

Margur fær í einkaarf

eigingirni og hroka.

Það er list sem læra þarf

að láta í minni poka.

(Hjörleifur Jónsson Gilsbakka.)

Afi Björn fór með þessa vísu fyrir einhverju hálfu ári. Það var eitthvað við þessa vísu sem ég tengdi alveg sérstaklega við og er afa þakklátur fyrir að hafa kynnt mér hana og ljóðskap yfir höfuð. Hann fór reglulega með alls konar ljóð og vísur sem gerðu mig undrandi og fullan aðdáunar. Ég skil ekki hvernig hann gat munað þetta allt.

Þakklæti er mér ofarlega í huga þegar ég lít um öxl og hugsa um samverustundir okkar. Þau óteljandi skipti sem ég fór eftir skóla í heimsókn og réðist á ísskápinn þeirra afa og ömmu og lagði mig svo í sófanum í stofunni eða á beddanum hans afa. Hádegið á laugardögum í Álftamýri að borða graut með stórfjölskyldunni og barnabörnin fengu hvert sinn hundraðkall til að kaupa nammi. Hversu vel afi hugsaði um fuglana sem komu í heimsókn til hans, það var alltaf eitthvað gott fyrir þá í boði. Þegar ég fékk að sitja í fanginu á afa og stýra bílnum hans í veiði í Fljótunum og síðar að keyra bílinn sjálfur undir vökulum augum hans.

Þessar minningar og fleiri mun ég varðveita allt mitt líf.

Til Reykjavíkur lagði leið

langt frá heimahögum.

Lifði út sitt æviskeið

við graut á laugardögum.

(GÓG.)

Takk fyrir allt, afi minn.

Það var í byrjun febrúar 1970 að undirritaður kom til starfa sem fulltrúi í fjármálaráðuneytinu, nýútskrifaður úr HÍ. Þá var Magnús Jónsson fjármálaráðherra, og Jón Sigurðsson, sá frábæri embættismaður, ráðuneytisstjóri.

Í brúnni sem skrifstofustjóri í tolladeild ráðuneytisins var Björn Hermannsson lögfræðingur.

Eitt af aðalverkefnum mínum fyrstu árin var að vinna undir stjórn Björns í tolladeild ráðuneytisins. Björn var afar farsæll embættismaður, traustur, vandvirkur og sanngjarn í öllum sínum störfum, svo ekki varð að fundið. Þá var hann sjálfum sér samkvæmur í öllum embættisgjörðum og fastur fyrir ef á þurfti að halda.

Ísland hafði hinn 1. janúar 1970 gerst aðildarríki að Fríverslunarbandalagi Evrópu, EFTA, og var aðalverkefni tolladeildar ráðuneytisins að vinna að aðlögun innlends iðnaðar að fríverslun innan EFTA.

Þetta var alger bylting í samkeppnisumhverfi íslensks iðnaðar og krafðist umbyltingar á íslensku tollskránni eftir skuldbindingu okkar um niðurfellingu verndartolla á innfluttum iðnvarningi frá aðildarlöndum EFTA, samhliða niðurfellingu allra innflutningsgjalda á vélum og hráefnum til íslenskra iðnfyrirtækja til að mæta nýrri samkeppni.

Þetta krafðist jafnframt umfangsmikils samstarfs við fjölda aðila, m.a. við Félag íslenskra iðnrekenda og umfangsmikils alþjóðlegs samstarfs, bæði innan EFTA en einnig við önnur Norðurlönd.

Í raun voru þetta trúlega mestu kaflaskipti í atvinnusögu Íslendinga á 20. öld, eða frá heimskreppunni miklu, og í raun mun meiri tímamót en EES-samningurinn 1993.

Þetta verkefni var af hálfu ráðuneytisins undir stjórn Björns Hermannssonar og verður ekki annað sagt en að það hafi verið frábærlega af hendi leyst, sérstaklega ef litið er til þess hversu fámenn stjórnsýslan var á þessum árum, enda var oft unnið myrkranna á milli, oft alla daga vikunnar.

Hinn 1. janúar 1973 var Björn að verðleikum skipaður tollstjóri í Reykjavík, sem hann gegndi þar til hann lét af störfum árið 1997 eftir meira en 40 ára farsælan embættisferil.

Eftirlifandi eiginkona Björns er Ragna Þorleifsdóttur hjúkrunarfræðingur, og varð þeim fimm barna auðið.

Íslendingar almennt gera sér trúlega oft ekki grein fyrir því hve embættismenn landsins vinna oft af mikilli trúmennsku og ósérhlífni við hin erfiðustu verkefni sem stærri þjóðir hafa her manns til að leysa af hendi. Ef til vill er það vegna þeirrar athygli sem stjórnmálamenn þjóðarinnar fá á hverjum tíma og jafnvel gera kröfu til, en hræddur er ég um að lítið yrði úr þeirra „afrekum“ ef þeir ekki hefðu við að styðjast afburðafólk í Stjórnarráði og stjórnsýslu landsins, sem í raun ræður miklu meira um framvindu góðra mála og framfara landsins alls heldur en oft á tíðum stjórnmálamennirnir vilja vera láta, hvaðan svo sem úr flokki þeir koma. En þetta hefur íslensk stjórnsýsla afrekað í 100 ár eða allt frá fullveldi Íslands 1918.

Mættu stjórnmálamenn gjarnan minna þjóðina oftar á að hún stendur í mikilli þakkarskuld við stjórnsýslu landsins, sem í raun ef tekið er tillit til allra aðstæðna, er í Meistaradeild Evrópu hvað gæði og heiðarleik snertir, svo notað sé orðfæri úr íþróttaheiminum.

Í þeirri sveit frábærra embættismanna mun nafn Björns Hermannssonar skína skært um ókomin ár.

mbl.is/minningar

Af ýmsum ástæðum verða sumir manni eftirminnilegri en aðrir og þannig verður því háttað með Björn Hermannsson. Nokkrir tugir ára eru síðan ég hitti hann fyrst og þá þegar skapaðist virðing fyrir honum sem bara óx með árunum. Ekki var það þó embættismannsfas sem henni olli heldur rótaðist hún og gréri upp af því að njóta sem gestur tengdasonarins leiðsagnar Björns við veiðiskap og annað slíkt stúss í hans heimasveit. Björn var að mínu viti eitt af þessum náttúrubörnum og af kynslóð sem numið hafði flestallt um landsins gagn og nauðsynjar og reynt á eigin skinni, sem sköpum skipti. Miðlun hans á veiðireynslu og verklagi var ekki af neinni lausung og jók á virðingu fyrir náttúru og umhverfi. Hafði Björn gjarnan það lag á hlutum að eftir að hann hafði fylgt mönnum til veiða gekk hann sjálfur til berja eða slíks og fylgdist með úr fjarlægð en í lok vaktar var hann mættur með góðar ábendingar sem hann áréttaði kímandi. Þó voru það jafnan hinar ósögðu athugasemdir sem virkuðu ekki síður. Allt þetta þakkar maður með virktum. Hér rifjast um leið upp kvöldvökurnar þar sem unað var við söngl af ýmsum toga, sögur og aðra glaðværð, og tomma ekki eftir gefin. Því verður vonandi haldið áfram og hans þar minnst með viðeigandi hætti. Segja má að í Fljótunum hafi Björn notið heimavallarins. Undirspil sveitarinnar skemmdi ekki fyrir, mosagræn fjöll til eggja, kyrrlát vötnin og öldugjálfrið í víkinni þar sem blámi norðurhafsins blasti við með sínum óendanleika. Sólböðuð sveit óháð því hvernig viðraði. Við Sigrún sendum samúðarkveðjur til allrar fjölskyldunnar.