Fjölskrúðugt dýralíf í Dölum

Sviðsljós

Guðrún Vala Elísdóttir

vala@simenntun.is

Á Hólum í Hvammssveit í Dalabyggð búa þau hjónin Rebecca Cathrine Kaad Ostenfeld og Hjalti Freyr Kristjánsson ásamt börnum sínum þremur, þeim Matthíasi Hálfdán 11 ára, Kristjönu Maj 9 ára og Alexander Steini 6 ára. Enn fremur er þar fjöldinn allur af alls konar dýrum, enda reka þau „mini-dýragarð“ er nefnist Hólar Farm. Fréttaritari Morgunblaðsins heimsótti fjölskylduna og forvitnaðist um lífið í sveitinni, en nokkar skemmtilegar sögur af þeim hafa áður frést, t.d. um geitur á trampólíni, talandi krumma, blint lamb með bleyju og margt fleira.

Rebecca, sem er fædd og alin upp í Farum á Sjálandi, er í daglegu tali kölluð Rebba. Hún segir að eiginmaðurinn hafi fundið upp þetta gælunafn, og það á svo sannarlega vel við því Rebba er mikill dýravinur. Hún kom í fyrsta skipti til Íslands í mars 2001 og ætlaði þá að vera í eitt ár. „Mig hafði lengi dreymt um að koma til Íslands og besta leiðin til að kynnast landinu er að vinna og búa hjá fólki. Ég gjörsamlega elska dýr og svo er ég mikið fyrir sauðfé, en heima í Danmörku er ekki mikið um kindur.“

Í göngutúr með hrút í bandi

Áhuginn og ástin á dýrum byrjaði snemma, en Rebba átti alltaf dýr þegar hún var lítil. „Mér var til dæmis gefin snarvitlaus kanína sem allir voru hræddir við, hún var kölluð Rasmine, var risastór, um 6 kíló og gjörsamlega brjáluð. En við vorum bestu vinkonur og aldrei stríð á milli okkar.“ Rebba ræktaði gára og átti mest um 50 stykki og segir þá bæði fallega og skemmtilega fugla.

„Ég átti líka hrút, hvítan, fallegan, hyrndan sem ég kallaði Alex, og ég fór alltaf í göngutúr með hann. Hann var með ól og með taum og við löbbuðum bara eins og allir hinir sem voru úti að ganga með hundinn sinn. Fólk varð nú stundum skrýtið á svipinn og spurði hvaða tegund þetta væri. Sheepdog svaraði ég þá,“ segir Rebba og hlær.

„Svo passaði ég í mörg ár hest sem hét Athos, ég fór til hans daglega áður en ég fór í skólann og gaf honum að éta og 15 öðrum hrossum. Þegar skóla lauk var ég farin aftur til hans að moka, klappa, kemba, kyssa hann og knúsa.“ Rebba var alltaf að bjarga slösuðum fuglum, gefa þeim, passa þá og skila þeim tilbaka í náttúruna þegar þeir voru tilbúnir.

„Dýr hafa verið ástríða mín alla tíð, og mamma sagði mér að þegar pabbi hitti mig nýfædda hefði hann ekki talað um hvað ég væri mikið krútt, heldur spurt mig hvernig ég héldi að best væri að ná flóm af hundinum okkar. Svo þarna byrjaði þetta.“

Algjör draumaeyja

Rebba lauk námi í bændaskóla og vann eftir það á mörgum sveitabæjum í Danmörku, og erlendis í Portúgal og í Kamerún. Eftir búfræðinámið bætti hún við sig framhaldsnámi í landbúnaðarhagfræði og fjármálastjórnun. Þar næst pakkaði hún í ferðatöskuna og flaug til Íslands. „Ég var svo spennt og ég gleymi aldrei þegar ég flaug yfir Vatnajökul og horfði niður, táraðist og hugsaði að þetta væri algjör draumaeyja.“ Rebba fór þá að vinna við sauðburð á Vatni í Haukadal. „Þarna var fullt af kindum, hestum og bæði gaman og mikil vinna. Eftir að sauðburði lauk fékk ég tilboð um að vinna á Grænlandi í Quassiarsuk, eða Brattahlíð, og vera leiðsögumaður. Það er gaman að segja frá því að þegar ég kom þangað í fyrsta sinn og var að skoða þorpið var Geir Haarde með í hópnum, svo skemmtilegur og hress maður.“

Rebba vann við leiðsögn í Brattahlíð við Þjóðhildarkirkjuna og við bæ Eiríks rauða sumrin 2001 og 2002, en hún er menntaður leiðsögumaður frá MK og hefur jafnframt unnið við leiðsögn á Hafsúlunni við hvalaskoðun í Reykjavík.

Fann ástina í sláturhúsinu

Þau Hjalti kynntust þegar Rebba kom frá Grænlandi haustið 2001. Þegar haustsmölun var lokið var lítið að gera á Vatni svo hún fór að vinna í sláturhúsinu í Búðardal. Þar var Hjalti einmitt að vinna og stutta útgáfan er sú að hann henti í hana eistum í stríðni og þar með kviknaði ástin.

„Ég kom að Hólum í fyrsta skipti eftir lokapartí í enda sláturtíðar. Þegar ég kom inn sátu í stofunni indæl hjón, karl og kona sem ég þekkti því þau höfðu líka verið að vinna í sláturhúsinu. Þetta voru þá foreldrar Hjalta, en það vissi ég ekki þá. Mér hlýnaði í hjartanu og fann að ég var strax velkomin, en á þessum tíma talaði ég ekki mikla íslensku.“

Þau Hjalti og Rebba fluttu að Hólum árið 2008, þá með Matthías lítinn.

„Tengdapabbi minn, Kristján Eðvald Jónsson, var ein besta manneskja sem ég hef kynnst en hann lést 17. júní 2008. Ég sakna hans mjög mikið en við náðum vel saman og fórum saman á hestbak og sinntum dýrunum. Tengdamóðir mín, Elín Þórey Melsteð, býr hér í öðru húsi, Álfhólum, rétt hjá. Hún er algjör gullmoli sem mér þykir svo vænt um, hún er ekki bara tengdamamma, heldur líka mjög kær og góð vinkona og hún er besta amma fyrir börnin okkar.“

Datt í hug að dýragarður gæti orðið vinsæll

Þegar þau fluttu að Hólum höfðu þau ekki fengið hugmyndina að dýragarðinum, en draumur þeirra beggja var alltaf að verða bændur. „Við byrjuðum með hefðbundinn búskap og tókum á leigu nágrannajörð okkar sem heitir Sælingsdalstunga. Þar er stórt fjárhús með pláss fyrir 500 ær, og talsvert stórt jarðnæði með fjalllendi svo að kindurnar okkar hafi samastað yfir sumartímann. Hugsa sér að kindurnar eru í öruggu skjóli allan veturinn, eignast lömbin sín á öruggum stað, með aðstoð frá fólki, og þegar lömbin eru fædd fara þau á fjall og eru frjáls allt sumarið. Það er ekkert betra líf en þetta, ef dýrin fæðast til að verða matur. Við erum svo heppin á Íslandi að hafa svona stórkostlega leið til að framleiða kjöt og ull, það þurfum við að muna, fagna og passa vel upp á.“

Þau segjast því miður ekki geta lifað af búskapnum fjárhagslega, og vinna bæði meðfram, Hjalti við girðingarvinnu og akstur og Rebba í kjörbúðinni í Búðardal, tvisvar í viku á veturna.

Dýragarðurinn byrjaði með því að nokkrar hænur vantaði heimili, svo vantaði nokkrar endur heimili, síðan einn hest, næst kom lítil álft og aldrei gat Rebba sagt nei. Smám saman komu fleiri og fleiri dýr og Rebba fór að kaupa fleiri tegundir.

„Þegar vinir okkar komu í heimsókn fórum við auðvitað alltaf út að klappa og knúsa dýrin, síðan fór annað fólk að koma og margir stoppuðu líka af því að hér var kúluhús fyrir dýrin, sem allir taka eftir.“

Fyrir tæpum fjórum árum var haft samband við þau frá Ungmenna- og tómstundabúðunum á Laugum í Sælingsdal, og hafa þau á hverju ári síðan fengið hópa af ungum Íslendingum alla miðvikudaga í heimsókn. Rebba reiknar með að það séu í allt um 6 þúsund krakkar. Þegar þetta var komið í gang datt þeim í hug að það gæti orðið vinsælt og opnuðu dýragarð sumarið 2016. Sumarið 2017 settu þau á reglulegan opnunartíma og hækkuðu aðgönguverðið, til að mæta kostnaði vegna umhirðu dýranna. Launin eru þau að geta séð fólk njóta þess að kynnast og umgangast dýrin.

Er sjálf með kattarofnæmi

„Á Hólum eru mörg falleg dýr sem öll eiga stað í hjarta okkar. Kýrin mín heitir Álfadís og hún bar kvígukálfi í fyrra sem heitir Ylfadís. Hundarnir eru þrír, Junior 15 ára, fjölskylduhundur og fjárhundur af blendingskyni, Lísa sem er hreinræktuð 9 ára border collie-tík og Úlfur sem er 4 ára blendingur sem við „ættleiddum“ þegar hann var 10 mánaða. Við eigum þrjá ketti en þeir voru allir heimilislausir þegar þeir komu til okkar. Þeir eru Oliver, Tristan og Julio. Læðuna, mömmu Ólivers, átti ég og fékk hann úr goti, en hann fór á annað heimili. En seinna var honum skilað vegna ofnæmis. Eina vandamálið með kettina mína er reyndar að ég er sjálf með ofnæmi fyrir köttum, þess vegna eigum við bara þrjá,“ segir Rebba og brosir.

Þessi upptalning er hvergi nærri hætt því þau eru með 240 kindur og 400 lömb, 9 geitur og þar er geithafurinn Hrafn fremstur meðal jafningja. Hrafn er mjög sérstakur og getur gert alls konar kúnstir samkvæmt fyrirmælum, t.d. gengið afturábak, staðið á afturlöppunum og gefið „high five“. Hann er mjög vinsæll á Hólum og eltir Rebbu um allt eins og hundur. Þau eiga hamsturinn Glym, fiskinn Mary, kalkúnann Harald sem reyndar er dapur núna því hann missti konuna sína í vetur. Rebba segir að þau langi til kaupa kerlu fyrir hann svo að hann verði hamingjusamur aftur.

Ljóti andarunginn Eggert Svanur Pjakksson

„Svanurinn okkar heitir Eggert Svanur Pjakksson, hann vantaði heimili og auðvitað var pláss hér. Við vitum reyndar ekki af hvaða kyni hann er, í bókunum stendur að karlinn sé stærri en kerlan, en ég á bara einn fugl og get ekki borið saman við annan. Nafnið hans er skemmtilegt, hann hét því þegar við fengum hann. Það byrjaði þannig að kona var úti að ganga með hundinn sinn sem skyndlega kom hlaupandi með egg í kjaftinum. Konan fann ekki hreiðrið sem eggið var úr, svo hún fór með það heim og kom því í útungunarvél með andareggjum og eins og í ævintýrinu varð litli ljóti andarunginn að svani. Hundurinn sem fann eggið heitir Pjakkur, og þess vegna er hann Pjakksson.“

Fleiri fuglar eru á Hólum, brahmahænur, silkihænur, dúfur og aliendur. Því miður fengu þau leiðinlega heimsókn nýlega, en minkur komst inn og drap allar kornhænurnar þeirra, alls 11. En til allrar hamingju hafði Rebba tekið nokkur egg frá þeim tæpri viku áður, sett þau undir silkihænu og núna eru þar sex pínulitlir ungar.

„Auðvitað eigum við líka fallegar íslenskar landnámshænur. Haninn Loki er sá hani á Íslandi sem oftast hefur verið kysstur, en rúmlega 5.000 manns hafa kysst hann á nebbann og það munu örugglega fleiri kyssa hann í framtíðinni.“

Talandi krummi

En aðalnúmerið er hann Krummi, minn talandi hrafn sem fær mig til að hlæja mörgum sinnum á dag þegar hann talar. Þetta er æðislegur fugl, sem getur því miður ekki flogið því hann lenti í slysi þegar hann var ungi. En nú er hann tveggja ára og hoppar hér í kring í góðu veðri og hrópar mamma, hann getur líka sagt „hæ rummi“, eða hæ krummi, en hann ræður ekki við k-hljóðið. Hann segir líka hættu, já já, heyrðu og allt í lagi og margt fleira.“

Á Hólum er gyltan Svínka, hún er tveggja ára og risastór, rúm 200 kíló. „Hún er mjög klár og þegar hún var minni kenndi ég henni að sitja og gera „high five“. En nú er hún svo stór og þung að kúnstir eru orðnar erfiðar,“ segir Rebba og bætir við:

„Við eigum 14 hesta og von er á folaldi, margir eru hér heima við og hægt að hitta og klappa. Við eigum 6 naggrísi og 16 kanínur af fimm tegundum; venjulegar litlar „lionhead“-holdakanínur, rex- og angórukanínur. Þær eru utandyra, flestar gæfar og hægt að halda á og klappa.“

Vill bjóða upp á ógleymanlega upplifun

Í fyrrasumar komu um 700 manns í dýragarðinn og tók Rebba á móti öllum og var með leiðsögn fyrir gestina. Hún segist ánægð með hvað margir af gestunum séu Íslendingar. „Í fyrra var ég ekki búin að auglýsa mikið, en orðsporið barst. Við fengum styrk frá Uppbyggingarsjóði Vesturlands til markaðssetningar og erum nýbúin að fá fána með lógóinu okkar. Það var mikil gleði þegar ég dró hann að húni, en með tár í augunum. Við fjölskyldan völdum þetta lógó saman og við erum mjög hreykin af því. Við erum líka búin að láta gera skilti, en það er margt sem þarf að gera þegar við erum bara tvö í þessu öllu. Við erum vön að komast þangað sem við ætlum okkur. En ef einhver sem les þetta hefur ekkert að gera, þá má hinn sami gjarnan koma og hjálpa okkur,“ segir Rebba og hlær.

Draumurinn er að byggja stóra hlöðu, með plássi fyrir öll dýrin. Stíurnar þurfa að vera rúmgóðar, bjartar og með aðgengi út.

„Þá gæti ég tekið á móti gestum allt árið, og ég vildi gjarnan byggja nokkur smáhýsi sem gæfi fólki möguleika á að gista og vera í fleiri daga hjá okkur og njóta þess að umgangast dýrin. Mig langar að bjóða upp á góða, ógleymanlega upplifun á sama tíma og dýrin fá fullt af umhyggju og kærleik.“

Dýragarðurinn var opnaður 15. júní sl. og til 13. ágúst verður opið alla daga, nema á þriðjudögum, frá kl. 10-16. Hólar eru ca. 20 km frá Búðardal, ekið er eftir vegi 60 í áttina norður og beygt inn á veg 590 í átt að Fellsströnd og eru Hólar bara einn kílómetra frá afleggjaranum. Laugar í Sælingsdal eru í næsta nágrenni en þar er Edduhótel á sumrin og ungmennabúðir á veturna. Góð gönguleið er á milli Hóla og Lauga, um 2 km. Facebook-síða Hóla er Hólar farm minizoo in Iceland.