Sjálfsmyndin

Það er merkilegt að sjá hvernig fólk upplifir sig. Besta leiðin til að sjá það er kannski að meta hvaða myndir því finnst góðar. Lengi var það þannig að það kom ekki í ljós fyrr en löngu eftir myndatöku hvernig til hafði tekist. Þegar filman kom úr framköllun. En svo kom stafrænan og svarið birtist strax.

Sumum er alveg slétt sama hvernig þeir líta út og spá ekkert í það hvort þeir eru asnalegir á svipinn, hárið á þeim eins og þeir séu nývaknaðir eða augun hálflokuð. Á netinu er til töluvert af bjánalegum myndum af mér og það er ekki útilokað að ástkær eiginkona mín hafi einhverntímann spurt hvort ég hafi í alvöru ekki séð að það væri verið að taka mynd af mér.

Aðrir eru með stífa standarda og birta ekkert fyrr en rétta myndin hefur verið tekin. Fletta með áhyggjusvip í gegnum mynd eftir mynd (sem öðru fólki finnst eiginlega alveg eins) þartil ein finnst sem hægt er að nota. Fyrst sáum við þessa tilhneigingu aðallega á samfélagsmiðlum en nú hefur þetta teygt sig inn á hefðbundnari fjölmiðla.

Hér áður fyrr, þegar sagðar voru fréttir af fólki, var yfirleitt sendur ljósmyndari. Hann smellti af nokkrum myndum og svo var bara ein af þeim notuð. Það var venjulega ekki þannig að viðfangsefnið hefði mikið um það að segja. Þessar myndir voru þess eðlis að maður gat áttað sig á því hver þetta var og hvernig hann leit út. Stundum hafði maður á tilfinningunni að viðkomandi hefði reyndar valið staðinn og til dæmis reynt að vera sérstaklega gáfulegur með því að hafa stóran bókaskáp fyrir aftan sig.

Svo kom netið og niðurskurður í fjölmiðlum og nú er mjög oft spurt hvort viðkomandi eigi ekki einhverja mynd af sér sem hann geti sent. Það leysir náttúrlega nokkuð mörg vandamál. Sparar tíma, tryggir að sá sem er á myndinni sé sáttur og gerir lífið allt einfaldara.

Það skemmtilega við þessar myndir er að þær segja svo oft dálitla sögu. Þær sýna vissulega hvernig viðkomandi lítur út, en líka hvernig hann upplifir sjálfan sig og af hvaða eiginleikum hann er stoltastur. Annars virðist myndatakan yfirleitt byggjast á sérstakri tækni sem ég sé að margir hafa náð að fullkomna. Taka myndina niður á við, alls ekki upp (undirhökur eru víst ekki eftirsóknarverðar), teygja hálsinn, halla höfðinu aðeins fram, setja stút á munninn, lyfta brúnum og öll hin trikkin. Og náttúrlega hugsa um lýsinguna og nota réttan filter.

En svo er það pæling hversu vel þessar myndir eiga við. Það er til dæmis undarlegt að skrifa grein eða vera í viðtali um eitthvað áríðandi og merkilegt og nota með sjálfu sem tekin er á klósetti á djamminu. Jafnvel þótt viðkomandi hafi verið í rífandi stuði, óumdeilanlega að eigin mati upp á sitt besta og hafi náð að vera allt í senn hissa, feginn, slakur og spenntur. Allt á einni mynd. (Í raun er svolítið fyndin pæling að myndefnið sé hissa, svona í ljósi þess að myndin er sjálfa.)

Mér verður hugsað til vina minna, ljósmyndaranna, sem færu að taka mynd af einhverjum sem gengi í gegnum allar þessar serimóníur. Ég sé þá fyrir mér líta yfir myndavélina og segja af þessari yfirvegun sem einkennir ljósmyndara: Jæja. Eigum við þá núna að taka eina eðlilega?“