Ræktun Tvö börn vökva grænmetið í skólagörðunum við Hörðuvelli í Kópavogi. Bærinn telur rekstur skólagarða mikilvægt uppeldismál.
Ræktun Tvö börn vökva grænmetið í skólagörðunum við Hörðuvelli í Kópavogi. Bærinn telur rekstur skólagarða mikilvægt uppeldismál. — Morgunblaðið/Árni Sæberg
Helgi Bjarnason helgi@mbl.is Aðsókn í skólagarða í sveitarfélögum sem bjóða upp á þá þjónustu hefur farið dvínandi undanfarin ár eftir mikla aukningu sem varð eftir bankahrunið.

Helgi Bjarnason

helgi@mbl.is

Aðsókn í skólagarða í sveitarfélögum sem bjóða upp á þá þjónustu hefur farið dvínandi undanfarin ár eftir mikla aukningu sem varð eftir bankahrunið. Mikið fall varð í umsóknum um garða í Hafnarfirði í vor og er það rakið til veðráttunnar. Mörg sveitarfélög hafa hætt rekstri sérstakra skólagarða og sameinað þá í matjurtagarða fyrir alla fjölskylduna. Það á til dæmis við um Reykjavíkurborg og Hafnarfjarðarbæ.

Kristinn H. Þorsteinsson, fræðslu- og verkefnastjóri hjá Garðyrkjufélagi Íslands, telur að ræktun eigin matjurta hafi heldur minnkað. Það gerist í uppsveiflu í efnahagslífinu og aukist aftur í niðursveiflu. Hann hefur þó á tilfinningunni að hluti af aukningunni sem varð eftir hrun hafi haldist. Félagið er með garða fyrir félagsmenn á tveimur stöðum í Reykjavík. Fólkið sem hafi aðstöðu í Elliðaárdal komi ár eftir ár en garðarnir í Gordal séu blautari og þar hafi aðsókn minnkað í rigningarsumrum. Fólkið hafi stundum látið sig hverfa og skilið eftir gaffla og skóflur.

„Ég hef ákveðnar áhyggjur af því að þegar skólagarðarnir eru farnir fái börnin ekki það uppeldi sem gæti nýst þeim síðar. Þau viti ekki um hvað þetta snýst. Ég hef orðið var við það að fólk sem kemur á námskeið hjá okkur í matjurtarækt minnist gjarnan á þetta tímabil í lífi sínu,“ segir Kristinn.

Aðsókn minnkaði í Hafnarfirði

Mikil fækkun varð í notkun fjölskyldugarða í Hafnarfirði í ár en skólagörðunum var breytt í fjölskyldugarða á síðasta ári. Aðeins 51 garður var í notkun en á undanförnum árum hafa verið leigðir út 120 til 160 garðar á ári. Ástæðan fyrir þessu hruni var veðrið í vor, að sögn Árdísar Ármannsdóttur, samskiptastjóra Hafnarfjarðarbæjar. Ekki var hægt að úthluta görðunum fyrr en um miðjan júní.

Árdís segir að ástæðan fyrir því að forminu var breytt, úr skólagörðum í fjölskyldugarða, hafi verið sú að Hafnarfjarðarbær hafi viljað skapa tækifæri fyrir fjölskyldur og aðra til að rækta sitt eigið grænmeti og hugsa um það saman. Þrátt fyrir það sem gerðist í sumar verður boðið upp á þessa þjónustu áfram.

Garðabær er bæði með skólagarða og almenna matjurtagarða. Tilgangurinn er, samkvæmt upplýsingum bæjarins, að veita íbúum tækifæri til að rækta sitt eigið grænmeti og samtímis að njóta útiverunnar við ræktunina með fjölskyldunni og fá þannig tengingu við náttúruna. Aðeins 11 matjurtagarðar voru leigðir út í Hæðarhverfi í vor en 25 árið áður. Væntanlega hefur veðrið sett strik í reikninginn þar, eins og í Hafnarfirði.

Skólagarðar eru uppeldismál

Skólagarðarnir í Silfurtúni eru hugsaðir sem viðbót við sumarnámskeiðaflóruna fyrir börn í Garðabæ. Börnin þurfa að axla ábyrgð og læra hvaðan grænmetið kemur og hvað þarf til að uppskeran verði sem best. Þannig er líklegt að umhverfisvitund þátttakenda eflist.

Á árunum 2009 til 2012 voru 60-74 skólagarðar leigðir út í Garðabæ en það fór niður í 45-50 á næstu árum en jókst aftur upp í 60 garða í ár.

Undanfarin ár hafa um 150 til 200 skólagarðar verið í notkun í Kópavogi og hefur eftirspurnin verið nokkuð jöfn síðustu ár, að sögn Friðriks Baldurssonar garðyrkjustjóra. Þó er notkunin aðeins um helmingur af því sem var fyrir um áratug, þegar hún var sem mest. Fleiri börn geta verið á bak við hvern garð því algengt er að systkini rækti í sama garði. Kópavogsbær er einnig með aðstöðu fyrir aðra íbúa til grænmetisræktunar.

Friðrik segir að Kópavogsbær telji mikilvægt að bjóða upp á þessa þjónustu og hafi frekar aukið hana með fræðslustarfi og láni á áhöldum enda líti hann á þetta sem lýðheilsumál og skólagarðana sem uppeldismál.

Friðrik segir að eftirspurn eftir skólagörðum hafi snarminnkað eitt árið. Rekur hann það til þess að Reykjavíkurborg hætti að bjóða upp á skólagarða og telur hann að fólk hafi talið það einnig hafa átt við um Kópavog. Svo hafi alls ekki verið.

Breytt í fjölskyldugarða

Skólagarðar voru aflagðir í Reykjavík vorið 2011 og þeim breytt í fjölskyldugarða. Ástæðan var sparnaður og hagræðing, samkvæmt upplýsingum Reykjavíkurborgar. Ásókn í almenna matjurtagarða jókst eftir efnahagshrun, að sögn Hjalta J. Guðmundssonar, skrifstofustjóra hjá borginni, og það er önnur ástæða fyrir breytingunni.

Borgin leigir út 400-500 garða víðsvegar um borgarlandið og er auk þess með samninga við Garðyrkjufélag Íslands og önnur samtök um nokkur garðlönd til viðbótar. „Mér skilst að þetta sé ágætlega nýtt. Það er alltaf fólk sem vill rækta eigið grænmeti,“ segir Hjalti.