Tvær loðnuvertíðir gætu verið í uppnámi

Baksvið

Ágúst Ingi Jónsson

aij@mbl.is

Þrátt fyrir að loðnuleiðangur í síðasta mánuði hafi verið umfangsmeiri heldur en í áratugi var niðurstaðan sú að lítið fannst af loðnu. Nýliðun í stofninum hefur yfirleitt verið slök síðustu fimmtán ár, en á sama tíma hefur hitastig sjávar hækkað. Breytingar hafa orðið á útbreiðslu loðnunnar allt æviskeiðið og í auknum mæli er hún farin að hrygna fyrir norðan land. Hvaða áhrif það hefur á ungviði loðnunnar er ekki vitað, en unnið er að rannsóknum á áhrifum breyttrar hrygningar.

Eins og staðan er núna verður ekki gefinn út loðnukvóti fyrir vertíðina, sem annars hefði átt að byrja í janúar. Því til viðbótar fannst lítið af ungloðnu, sem þýðir að óvissa er um vertíðina í byrjun árs 2020.

„Í leiðangrinum í september var bæði farið norður og suður úr dreifingu loðnunnar, við Grænland var nánast farið upp í harða land og einnig langt austur á bóginn. Sannast sagna veit ég ekki hvar við ættum að leita ef ekki á þessu svæði,“ segir Þorsteinn Sigurðsson, sviðsstjóri uppsjávarlífríkis Hafrannsóknastofnunar. Í skýrslu um leiðangurinn segir að almennt hafi fundist lítið af loðnu á leitarsvæðinu og engin loðna austanvert í Íslandshafi eða við Jan Mayen. Talið er að tekist hafi að fara yfir þekkt útbreiðslusvæði stofnsins.

Spurður hvort það kæmi honum á óvart ef loðna gysi upp fyrir norðan land í janúar segir Þorsteinn að í leiðangrinum í haust hafi fundist 238 þúsund tonn af loðnu úr veiðistofni, sem komi þá til hrygningar í vetur. Vistkerfið fái því einhverja innspýtingu, en hann segist telja allar líkur á að hrygningarstofninn verði undir varúðarmörkum eða 150 þúsund tonnum.

Fátt sem kemur á óvart

„Annars er það orðið fátt, sem kemur okkur orðið á óvart þegar kemur að loðnunni, en við byggjum okkar ráðgjöf á þeim mælingum sem við teljum áreiðanlegastar hverju sinni,“ segir Þorsteinn. „Haustið 2015 mældum við mjög lítið af ungloðnu og þess vegna var viðbúið að lítið fyndist af fullorðinni loðnu ári síðar. Þegar kom fram yfir áramótin 2017 fannst hins vegar talsvert af loðnu og úr varð vertíð.

Við þurftum því að éta ofan í okkur það sem við höfðum áður sagt og glöddumst eins og aðrir yfir því að stofninn var ekki hruninn. Við skoðuðum eldri gögn gaumgæfilega í framhaldinu en fundum ekki skýringar á þeim mun sem var milli mælinga. Því var líklegasta skýring okkar sú að loðnan hefði verið á öðrum svæðum, en við hefðum farið yfir.

Bæði í ár og í fyrra höfum við hins vegar leitað á mun stærra svæði þannig að þær skýringar sem við gáfum þá gætu vart haldið aftur, ef eitthvað verulega meira kemur í leitirnar í janúar. Það er í raun enn ráðgáta hver skýringin er á ástæðu þess sem við sáum fyrir tveimur árum. Ef það er einhvers staðar verulega meira af loðnu þá er eitthvað vitlaust í því sem við erum að gera.

Meðal breytinga á dreifingu loðnunnar segir Þorsteinn að hún sé hætt að vera fyrir norðan land sem ungfiskur. Í staðinn finnist hún að stærstum hluta norðar og vestar við Grænland. Lífsbarátta loðnunnar sé greinilega erfið í því hlýviðrisástandi sem verið hefur alla þessa öld sem sjáist í því hversu lítið virðist ná að lifa fyrsta árið í samanburði við það sem mældist á síðustu öld.

Þorsteinn segir aðspurður að hann telji ekki að gengið hafi verið of nærri stofninum með veiðum. Með nýrri aflareglu hafi meiri varfærni verið gætt síðustu ár heldur en áður og meira hefði verið veitt ef eldri aflaregla væri enn notuð.

Síðustu tíu ár hefur makríll gengið í miklum mæli inn á íslenskt hafsvæði. Þorsteinn segir að ekki hafi orðið vart við mikið af loðnu í magainnihaldi makríls og uppistaðan í fæðunni hafi verið áta. Vitað sé að síld éti mikið af loðnuseiðum í Barentshafi, en hér við land hafi slíkt ekki sést í magasýnum sem tekin hafa verið.