Vinna Á Múlalundi starfar fólk með skerta starfsorku. Atvinnulífið þarf að koma til móts við fólk með skerta starfsorku, að mati formanns ÖBÍ.
Vinna Á Múlalundi starfar fólk með skerta starfsorku. Atvinnulífið þarf að koma til móts við fólk með skerta starfsorku, að mati formanns ÖBÍ. — Morgunblaðið/Golli
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Fréttaskýring Guðni Einarsson gudni@mbl.is Alþýðusamband Íslands (ASÍ) hafnar núverandi hugmyndum að starfsgetumati. Þetta kemur fram í stefnu ASÍ um heilbrigðisþjónustu og velferðarkerfið sem samþykkt var á 43. þingi ASÍ.

Fréttaskýring

Guðni Einarsson

gudni@mbl.is

Alþýðusamband Íslands (ASÍ) hafnar núverandi hugmyndum að starfsgetumati. Þetta kemur fram í stefnu ASÍ um heilbrigðisþjónustu og velferðarkerfið sem samþykkt var á 43. þingi ASÍ. Þar segir einnig að ASÍ vilji vinna með Öryrkjabandalagi Íslands (ÖBÍ) að þeirra málum. Þá segir í stefnu ASÍ að örorkulífeyriskerfið þarfnist víðtækrar endurskoðunar. „Horft verði til getu í stað vangetu með áherslu á atvinnutengda endurhæfingu og virkni á forsendum fólks með skerta starfsgetu, m.a. með samvinnu og aukinni ábyrgð atvinnulífsins og í góðu samráði við þau sem málið varðar. Samhliða þarf að endurskoða greiðslukerfi almannatrygginga þannig að það hvetji til virkni og atvinnuþátttöku, einfalda það og afnema krónu á móti krónu skerðingar.“

Mikilvæg afstaða ASÍ

„Við erum ánægð með afstöðu ASÍ og hún er mjög mikilvæg,“ sagði Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður ÖBÍ. „Alþýðusambandið og verkalýðsfélögin eru að taka ábyrga afstöðu með sínu fólki. Flestir örorkulífeyrisþegar eiga að baki langt starf á vinnumarkaði áður en þeir hafa veikst, slasast eða eru orðnir svo illa farnir líkamlega að þeir geta ekki lengur unnið.“

Þuríður sagði oft um að ræða fólk í láglaunastörfum sem hefði unnið 2-3 störf til að ná endum saman. Það hefði oft svo lítil réttindi að það hefði ekki efni á að hætta vinnu um sjötugt.

Lengi hefur verið rætt um að taka upp starfsgetumat í stað örorkumats hér á landi. Þuríður segir að öryrkjar vilji ekki fá starfsgetumat eins og það sem kynnt hefur verið. Sífellt fleiri sem metnir eru til örorku fari á tímabundna örorku og svo hafi verið undanfarna tvo áratugi. Í örorkumatinu felist starfsgetumat að vissu marki.

„Frá aldamótum hefur það verið stefna víða í löndum í kringum okkur að taka upp starfsgetumat. Það átti að leiða til þess að öryrkjar færu í auknum mæli út á vinnumarkaðinn. En það virðist hafa gleymst að vinnumarkaðurinn hefur ekki fylgt þessari hugsjón stjórnvalda eftir. Örorkulífeyrisþegar sem metnir eru með ákveðna starfsgetu hafa sjaldnast fengið vinnu við sitt hæfi. Hið endanlega starfsgetumat er hvort vinnumarkaðurinn tekur við okkur eða ekki,“ sagði Þuríður. Hún sagði að versta afleiðing þessa væri að fólk með starfsgetumat en án vinnu lenti á atvinnuleysisskrá um tíma og væri svo ýtt þaðan á fátækrastyrk hjá sveitarfélögum.

„Við viljum að þeir sem vilja og geta fái atvinnu við hæfi. En atvinnulífið hefur ekki verið tilbúið að taka á móti fólki sem hefur takmarkaða starfsgetu. Það þarf að skapa svigrúm með t.d. sveigjanlegum vinnutíma. Nú er það svo að þú vinnur annaðhvort 100% eða þú færð ekki vinnu,“ sagði Þuríður.

„Stjórnvöld þurfa að byggja upp traust því þau njóta ekki mikils trausts í þessum hópi. Fólk hefur fylgst með reynslunni af starfsgetumati í öðrum löndum og er mjög hrætt við þetta. Þessi hópur hefur það slæmt og vill ekki lenda í því að hafa það verra. Starfsgetumat og viðeigandi aðlögun að vinnumarkaði þarf að vera samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Hann hefur verið fullgiltur hér og við vonum að hann verði lögfestur fljótlega.“