Tæpir 58 milljarðar farið úr séreign til fasteignakaupa

Þann 10. nóvember árið 2014 kynnti þáverandi ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks hina svokölluðu Leiðréttingu en henni var ætlað að bæta stöðu þess fólks sem verið hafði með verðtryggð húsnæðislán þegar bankahrunið varð árið 2008. Hafði höfuðstóll lánanna hækkað mjög í kjölfar þeirrar verðbólgu sem fylgdi gjörningaveðrinu á fjármálamörkuðum. Í kynningu stjórnvalda var miðað við að aðgerðir þær sem boðaðar voru myndu hafa áhrif til lækkunar höfuðstóls fyrrnefndra lána sem næmi 150 milljörðum króna. Um 80 milljarðar kæmu í formi beinnar lækkunar og 70 milljarðar vegna heimildar sem opnað var á til þess að fólk gæti nýtt séreignarsparnað sinn, skattfrjálst, til að greiða inn á lán sem það á þeim tíma var að greiða af. Litið til upphaflegra áætlana var miðað við að höfuðstóll verðtryggðra lána myndi lækka sem næmi fyrrnefndum 150 milljörðum á þriggja ára tímabili eða fram á árið 2017. Árið 2016 var hins vegar ákveðið að framlengja heimildina fram á mitt ár 2019 og því ljóst að verkefnið rennur sitt skeið innan skamms. Hins vegar var í tengslum við framlenginguna einnig kynnt leið fyrir þá sem hugðu á fyrstu kaup á fasteignamarkaði. Byggist hún á heimild til allt að 10 ára til að nýta séreignarsparnað til kaupanna. Sú aðgerð mun því ekki renna sitt skeið fyrr en að sjö árum liðnum. Samkvæmt upplýsingum sem ViðskiptaMogginn hefur aflað hjá embætti Ríkisskattstjóra, sem annast hefur utanumhald varðandi Leiðréttinguna, kemur fram að frá upphafi verkefnisins og til áramóta hafi 55,85 milljörðum króna verið ráðstafað inn á húsnæðislán á grundvelli hennar. Þar af hafi 12,8 milljörðum verið ráðstafað inn á lán á nýliðnu ári, 2018. Það ár hafi 33.312 einstaklingar nýtt sér úrræðið og því nam meðaltalsgreiðslan inn á lán á árinu 384.189 krónum. Samkvæmt reglum varðandi Leiðréttinguna hefur einstaklingi verið heimilt að ráðstafa allt að 500 þúsund krónum af séreignarsparnaði sínum (eigin og mótframlagi atvinnurekanda) inn á lán sín á ársgrundvelli en hjónum eða sambúðarfólki 750 þúsund krónum.

Upphaflega var gert ráð fyrir að heildarniðurgreiðsla einstaklinga gæti því yfir tímabilið numið 1,5 milljónum króna og hjóna eða sambúðarfólks 2,25 milljónum. Vegna framlengingarinnar hækkaði heimild einstaklinga því í 2,5 milljónir og síðarnefnda hópsins í 3,75 milljónir.

Fjölgar í hópi þeirra sem nýta úrræði til kaupa á fyrstu eign

Fyrst í stað bar lítið á því að fólk nýtti úrræðið sem kynnt var til sögunnar 2016 sem fól í sér að nýta mætti séreignarsparnað, uppsafnaðan eða í flæði, til að létta undir kaupum á fyrstu fasteign. Á árinu 2018 nýttu hins vegar 3.953 aðilar sér þessa leið og vörðu í því skyni ríflega 1,8 milljörðum. Á árinu 2017 höfðu aðeins verið nýttar tæplega 50 milljónir í þessu skyni.

Úrræðið varðandi fyrstu kaup mun standa opið til 10 ára, líkt og áður sagði, og er miðað við að fólk geti nýtt 500 þúsund krónur á ári, eða 5 milljónir alls, til kaupa á sinni fyrstu eign.