Pattstaða í valdatafli í Venesúela

Magnús Heimir Jónasson

mhj@mbl.is

Nicolas Maduro, forseti Venesúela, hefur slitið öllum tengslum við Bandaríkin eftir að Donald Trump Bandaríkjaforseti, viðurkenndi Juan Guaido, þingforseta og leiðtoga stjórnarandstöðunnar, sem forseta landsins. Maduro gaf bandarískum ríkiserindrekum 72 klukkutíma til að yfirgefa landið en Bandaríkin sögðu að „fyrrverandi forseti“ landsins hefði ekki vald til að skipa þeim úr landi, samkvæmt frétt breska ríkisútvarpsins BBC.

Á fjölmennum mótmælafundi í gær lýsti Guaido því yfir að hann væri forseti landsins. Bandaríkin hafa hvatt her Venesúela til að styðja við bakið á Guaido en hingað til hefur herinn stutt Maduro.

Maduro sór embættiseið sem forseti landsins árið 2013 eftir andlát Hugo Chavez. Hann hóf sitt annað kjörtímabil sem forseti í þessum mánuði eftir kosningar í maí á síðasta ári. Framkvæmd kosninganna var harðlega gagnrýnd af stjórnandstöðunni og þá voru einnig háværar ásakanir um kosningasvindl. Efnahagsástand Venesúela er vægast sagt slæmt. Mikil verðbólga, rafmagnsleysi og skortur á nauðsynjavörum hefur leitt til þess að þrjár milljónir manna hafa yfirgefið landið.

Mótmælin munu halda áfram

Á miðvikudaginn komu þúsundir saman til að styðja við stjórnarandstöðuna í Venesúela. Sagði Guaido á samkomunni að mótmælin myndu halda áfram þangað til „Venesúela yrði frelsuð“. Hann lyfti síðar upp hægri hönd sinni og sór formlega embættiseið sem forseti. Hann hét því að sitt fyrsta embættisverk væri að koma á kosningum að nýju. Guaido beitti þar tveimur ákvæðum úr stjórnarskrá Venesúela sem gerir forseta þingsins að staðgengil forseta í fjarveru hans. Röksemdarfærsla Guaido er að kosningarnar í maí séu ógildar og þar af leiðandi sé Maduro ekki forseti landsins. Hjálparsamtök í Venesúela segja að14 manns hafi verið skotnir til bana í átökum tengdum mótmælunum í vikunni.

Bandaríkin tengd andstöðunni

Donald Trump Bandaríkjaforseti viðurkenndi Guaido sem staðgengil forseta einungis örfáum mínútum eftir að hann titlaði sig sem slíkur. Fréttastofa BBC telur ómögulegt annað en að um samráð hafi verið að ræða milli Bandaríkjanna og stjórnarandstöðunnar.

Í yfirlýsingu Trumps segir hann Maduro ekki vera lögmætan forseta og bætir við að „íbúar Venesúela hafa talað gegn Maduro og stjórnarfari hans af hugrekki og krafist frelsis og réttarríkis“.

Trump sagði við blaðamenn að hann væri ekki að íhuga hernaðaríhlutun að hálfu Bandaríkjanna en bætti við „allir möguleikar eru á borðinu“. Hann hvatti önnur ríki til að fylgja fordæmi sínu og styðja Guaido.

Alþjóðasamfélagið stígur inn

Sjö þjóðir í Suður-Ameríku hafa opinberlega viðurkennt Guaido sem forseta landsins: Brasilía, Kólumbía, Síle, Perú, Ekvador, Argentína og Paragvæ.

Emmanuel Macron, forseti Frakklands, styður einnig stjórnandstöðuna. Í yfirlýsingu í gær sagði hann að Evrópa styddi við „endurheimt lýðræðisins“ í landinu eftir ólögmætar kosningar í maí. Jeremy Hunt, utanríkisráðherra Bretlands, lýsti því einnig yfir í gær að Bretar teldu Guaido réttmætan forseta Venesúela.

Anders Samuelsen, utanríkisráðherra Danmerkur, segir í færslu á Twitter að ný von hafi kviknað í Venesúela og að Danir styðji stofnanir sem hafi verið kosnar með löglegum og lýðræðislegum hætti, ekki síst löggjafarþingið og þar með Juan Guaido.

Rússnesk stjórnvöld styðja Maduro og saka Guaido um tilraun til valdaráns. Hringdi Vladimír Pútín, forseti Rússlands, í Maduro í gær til að lýsa stuðningi við hann. Rússar hafa stutt við ríkisstjórn Maduros síðustu ár, meðal annars með lánveitingum og aukinni hernaðarsamvinnu.

Mexíkó, Bólivía og Kúba hafa einnig opinberlega stutt Maduro. Þá tísti Recep Tayyip Erdogan, forseti Tyrklands, stuðningsyfirlýsingu til Maduro sem sagði: „Bróðir minn Maduro! Berðu höfuðið hátt, við stöndum með þér.“

Hvetur til stillingar

Antonio Guterres, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, hvatti í íbúa í Venesúela til að sýna stillingu og ræða saman til að koma í veg fyrir stjórnmálakrísu í landinu. „Við vonum að samtal geti átt sér stað og að hægt sé að forðast stigmögnun átaka sem gæti leitt til hörmungarástands fyrir þjóðina í Venesúela og löndin í kring,“ sagði Guterres á heimsviðskiptaráðstefnunni í Davos í Sviss í gær.