Að áratug liðnum – hvað varð um sparnaðinn?

Á árunum kringum 1990 var ég heillaður af þeirri hugsun að fá tækifæri til að taka þátt í atvinnurekstri. Með því að kaupa hlutabréf í ýmsum landsþekktum fyrirtækjum var mjög gott tækifæri að setja sig inn í atvinnurekstur fyrirtækja. Meðal þeirra voru Íslandsbanki sem þá var eini einkabankinn á Íslandi, en hann varð til við sameiningu þriggja góðra banka; Alþýðubankans, Iðnaðarbankans og Útvegsbankans, fyrir nær þremur áratugum. Þá bættist Olíufélagið við, en það hafði skilað rekstrarhagnaði hátt í hálfa öld, eða öll árin sem það hafði starfað, stofnað 1946. Árið 1993 var hafin einkavæðing Jarðborana, sem höfðu verið starfræktar um nálægt jafn langan tíma og í sameiginlegri eigu íslenska ríkisins og Reykjavíkurborgar. Þá var Búnaðarbankinn einkavæddur og varð hann strax mjög vinsæll og skrifuðu um 10% þjóðarinnar sig fyrir hlutafé en það stóð ekki lengi, margir hluthafar heltust úr lestinni þegar stórfjárfestar keyptu upp hluti hvers smáhluthafa á fætur annars og ætluðu sér að gleypa himin og haf.

Það var mjög áhugavert að sækja hluthafafundi í þessum fyrirtækjum og fá dálitla nasasjón af rekstri fyrirtækja á Íslandi. Nær alltaf var greiddur út hóflegur arður sem miðaðist af skynsamlegri stjórnun þessara fyrirtækja. En það átti brátt eftir að breytast.

Fjárfestingar smárra hluthafa sem og lífeyrissjóða byggjast á langtímasjónarmiðum. Það skiptir meginmáli hvernig fyrirtækinu gengur eftir áratug, aldarfjórðung, kannski eftir lengra tímabil.

Þegar komið var fram yfir aldamótin 2000 var hafið að greiða mjög háan arð úr þessum fyrirtækjum. Um nokkurra ára skeið hafði ég meiri arð af hlutabréfunum en launaðri vinnu. Þetta þótti mér einkennilegt en auðvitað var ég, sem svo margir aðrir, gjörsamlega grunlaus um hvernig þetta endaði. Því miður keypti ég fleiri hlutabréf fyrir arðgreiðslurnar og hugðist eiga góðan „varasjóð“ í ellinni.

Öll þessi fyrirtæki urðu n.k. „fórnarlömb“ athafnamanna þeirra sem útrásarvíkingar hafa verið nefndir en á misjafnan hátt. Það kallar á aðra grein mína.

Ég tapaði nær öllu mínu hlutafé í öllum fyrirtækjunum sem ég hafði fjárfest í!

En mér er minnisstæður aðdragandi bankahrunsins haustið 2008. Í ágúst 2008 stóðu Ólympíuleikarnir í Kína. Íslenskir ráðherrar kepptust hver um annan þveran að fljúga þangað austur til að hvetja silfurliðið okkar í handbolta til dáða. Þann 14. ágúst kom út einkennileg yfirlýsing Fjármálaeftirlitsins: Allir íslensku bankarnir höfðu staðist svonefnt álagspróf. En að 6-7 vikum síðar voru þeir allir fallnir og fall þeirra varð mikið!

Og svo kom þessi dæmalausa yfirlýsing Geirs Haarde þegar bönkunum varð ekki bjargað í byrjun október 2008: „Guð blessi Ísland“!

Ekki hefur komið fram nein afsökun frá Sjálfstæðisflokki um að á þeim bæ hafi verið tekið á þessu máli né neinum öðrum.

Núverandi fjármálaráðherra er nú í dag að forminu til æðsti yfirmaður skattrannsókna á Íslandi. Hann er nátengdur ýmsu misjöfnu í hruninu, hefur tekið þátt í að koma á fót aflandsfélögum og leynireikningum ýmist sjálfur eða í samvinnu við ýmsa nána í fjölskyldu sinni. Og fyrir nokkrum árum bættist Borgun við þegar mikil verðmæti voru afhent á niðursettu verði til fjölskyldunnar!

Síðan 2008 hefi ég ekki varið einni einustu krónu til að taka þátt í atvinnurekstri. Ég hef ekki minnstu trú á þessu þjóðfélagi braskara.

Við verðum að breyta þessu!