Tæknin auðveldar leitarstörf

Guðni Einarsson

gudni@mbl.is

Björgunarsveitir Slysavarnafélagsins Landsbjargar björguðu á mánudag átta manns og þremur jeppum til byggða. Fólkið hafði lent í ógöngum sunnan Langjökuls í slæmri færð og litlu skyggni. Björgunaraðgerðirnar tóku yfir 20 klukkustundir.

„Þetta var stutt leit en löng björgun,“ sagði Jónas Guðmundsson hjá Landsbjörg. Aðstandendur ferðalanganna óskuðu eftir aðstoð um miðnætti á sunnudagskvöld. Sjö hópar björgunarsveitarmanna af Suðurlandi fóru af stað til að byrja með.

GSM-leitarbúnaði beitt

Lögreglan hafði samband við Landhelgisgæsluna og bað um þyrlu til leitarinnar. Þyrlan fór frá Reykjavík kl. 02.03 og var starfsmaður frá Rögg með sérstakan GSM-leitarbúnað um borð. Þyrlan var komin á svæðið þar sem talið var að fólkið væri, eftir um hálftíma flug. Búið var að ná sambandi við fólkið með GSM-leitarkerfinu kl. 02.34. „Sá sem rætt var við sagði hópinn vera staddan við Slunkaríki, þar væru allir bílarnir og allir væru heilir á húfi. Hópurinn óskaði eftir að einhver kæmi til móts við hann og myndi leiða hópinn til byggða,“ að sögn Landhelgisgæslunnar.

Margir eru með neyðarsenda

Jónas sagði að ýmis tækni hjálpaði við að staðsetja týnda ferðamenn. „Við erum með hugbúnað sem sendir SMS í GSM-síma. Móttakandi ýtir á hlekk í SMS-inu og þá fáum við til baka staðsetningu hans,“ sagði Jónas. „Ef ferðamaðurinn er ekki á þjónustusvæði farsíma ætti hann að vera með neyðarsendi og margir eru með þá.“

Jónas sagði að þrjár gerðir neyðarsenda væru algengastar. Þeir senda boð og staðsetningu um gervihnetti.

Í fyrsta lagi nefndi Jónas SPOT-tæki. Þau geta sent staðsetningu á Facebook-síðu eða vefsíðu og allir sem hafa aðgang að síðunum geta séð hvar ferðamaðurinn er hverju sinni. Einnig er hægt að senda einföld skilaboð eða neyðarbeiðni og fylgir staðsetning með. Kaupa þarf áskrift að þjónustunni.

Í öðru lagi eru PLB-neyðarsendar sem nota sama kerfi og neyðarsendar skipa og flugvéla. Margir eiga slík tæki og eins er hægt að leigja þau hjá Safetravel.is. PLB senda neyðarboð með staðsetningu.

Þriðja gerðin er Garmin InReach-tækin. Jónas sagði að margir erlendir ferðamenn væru búnir þeim. Þau sameina GPS, SPOT og PLB. Með InReach er hægt að senda textaskilaboð, skrá ferla á vefsíðu eða samfélagsmiðla og taka á móti textaskilaboðum. Kaupa þarf áskrift að þjónustunni.

„Kosturinn við Garmin InReach er að við getum skipst á skilaboðum við fólkið. Samskiptamöguleikarnir eru takmarkaðir en það er hægt að fá upplýsingar um hvers vegna t.d. hjálparbeiðni eða neyðarboð eru send,“ sagði Jónas.

Neyðarsendar af öllum þessum gerðum hafa verið notaðir til að senda hjálparbeiðnir hér á landi. Slík tilvik hafa verið 2-5 á ári, að sögn Jónasar. Hann sagði að göngumenn eða skíðafólk þveri hálendið í nær hverri viku. Þau eru yfirleitt með eina eða tvær gerðar af neyðarsendum og skrá ferla og senda skilaboð.

Ferðaáætlun og neyðarsendir

„Flestir fara um Vatnajökulsþjóðgarð og við höfum rætt það við þjóðgarðinn að fólk sem fer gangandi eða á skíðum um óbyggðir að vetri verði skyldað til að skilja eftir ferðaáætlun og að vera með neyðarsendi,“ sagði Jónas. Reglur í þessa veru gilda t.d. í þjóðgörðum í Bandaríkjunum. Í Grænlandi og í Ölpunum er áskilið að ferðamenn utan alfaraleiða séu einnig með leitar- og björgunartryggingu. Jónas sagði að því fylgdi sá ókostur að fólk dragi að kalla eftir aðstoð til að sleppa við að borga sjálfsábyrgð tryggingarinnar.

„Hjá okkur er leitar- og björgunarþjónusta í boði án endurgjalds. Í örfáum tilvikum höfum við reynt að sækja tryggingabætur vegna kostnaðar við leit og björgun en það er mjög þungt og hefur ekki svarað kostnaði. Bæði innlendir og erlendir aðilar sem við höfum bjargað hafa sýnt þakklæti sitt og gefið peninga eða keypt af okkur Neyðarkalla,“ sagði Jónas. Hann sagði að útköll vegna erlendra ferðamanna væru ívið fleiri en vegna Íslendinga á ári, en útköllin vegna útlendinga væru yfirleitt minni og auðleystari. Útköll vegna Íslendinga væru oft mun stærri. En hvað ráðleggur Jónas þeim sem ætla að ferðast um óbyggðir að vetrarlagi?

Ekki yfirgefa bílinn

„Í fyrsta lagi að skilja eftir ferðaáætlun. Það er hægt að gera hjá Safetravel.is á auðveldan hátt. Í öðru lagi að vera með fjarskiptatæki fyrir þær slóðir sem ferðast er um, síma og VHF-talstöð. Auk þess að vera með neyðarsendi sem virkar þar sem ekki næst símasamband, ef eitthvað kemur upp á. Síðast en ekki síst að hafa nóg eldsneyti, aukaföt og nóg nesti. Svo á ekki að yfirgefa bílinn nema í algerri neyð og alls ekki ef eitthvað er að skyggni og veðri.“