Næstu möguleg skref Breta í Brexit

Magnús Heimir Jónasson

mhj@mbl.is

Þingmenn í neðri deild breska þingsins samþykktu á mánudagskvöldið að efna til atkvæðagreiðslu í dag um framhald Brexit-málsins. Ríkisstjórn Theresu May lagðist eindregið gegn ályktun þingsins og sögðu sig þrír ráðherrar úr stjórninni til að geta kosið gegn henni. Atkvæðagreiðslan í dag mun ekki binda hendur ríkisstjórnarinnar en náist meirihluti í þinginu gæti hann reynt að binda þá leið í lög.

Nokkrir möguleikar verða í boði fyrir þingmenn um framhaldið. Á meðal þess sem kosið verður á milli er hvort að neðri deildin vilji styðja útgöngusamninginn sem er nú þegar til staðar, eða hvort Bretar eigi að yfirgefa Evrópusambandið án samnings. Þá gæti þingið einnig ákveðið að óska eftir lengri fresti til að semja um útgönguna eða jafnvel reynt að koma í veg fyrir útgönguna.

Með ákvörðun sinni á mánudagskvöld hefur neðri deildin í raun tekið frumkvæðið úr höndum ríkisstjórnarinnar, en ekki er enn ljóst hvaða valkostir verða bornir upp til atkvæða í dag. Þó er talið að hugmyndir um nánara efnahagssamstarf við ESB á grunni EES-samningsins, samningur á borð við viðskiptasamning ESB við Kanada og nýtt þjóðaratkvæði um útgönguna gætu orðið þar á meðal.

Allt þá þegar þrennt er?

Þingmenn neðri deildarinnar hafa nú í tvígang kolfellt útgöngusamninginn sem ríkisstjórn May náði við ESB í nóvember síðastliðnum. Samningurinn gefur Bretum langan aðlögunartíma til að koma á fríverslunarsamningum eftir að landið yfirgefur innri markað ESB. Samningurinn verður þó ekki lagður fyrir þingið að nýju nema ljóst sé að meirihluti þingsins styðji hann. Talið er afar hæpið að þingmenn samþykki samninginn í þriðju atrennu en ef svo yrði myndi Bretland yfirgefa ESB 22. maí.

Samþykki þingið engan samning og ekkert samkomulag er gert um frekari aðgerðir mun Bretland yfirgefa ESB án samnings á miðnætti í Brussel hinn 12. apríl næstkomandi. Emmanuel Macron, Frakklandsforseti, hefur sagt að það ætti að vera hægt væri að semja um að samningslaus útganga yrði síðar. May hefur ekki útilokað möguleikann á útgöngu án samnings. Neðri deildin hefur hins vegar hafnað því að Bretland yfirgefi Evrópusambandið án þess að samkomulag liggi fyrir. Óttast er að efnahagleg áhrif þess yrðu vond fyrir Breta, þar sem þeir yrðu þá að taka upp tolla Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar WTO þar til búið væri að gera fríverslunarsamninga við hin ýmsu ríki.

Útgöngunni mögulega frestað

Þingið gæti einnig ákveðið að biðja Evrópusambandið um mun lengri frest, svo að hægt verði að semja upp á nýtt um útgönguna. Framkvæmdastjórn ESB hefur sagt leiðtogum aðildarríkjanna að slíkur frestur yrði að minnsta kosti út þetta ár og mögulega mun lengur. Slíkur frestur gæti opnað á þann möguleika að kosið verði aftur til neðri deildar þingsins, eða jafnvel að önnur þjóðaratkvæðagreiðsla um Brexit-málið verði haldin.

Þá hefur Evrópudómstóllinn komist að þeirri niðurstöðu að Bretar geti einhliða dregið til baka tilkynningu sína um útgöngu úr ESB samkvæmt 50. gr. sáttmálans um Evrópusambandið, en um fimm og hálf milljón manna hafa skrifað undir áskorun til ríkisstjórnarinnar um að hætta við Brexit. Þingið gæti í því ljósi ákveðið að draga útgönguna til baka, en það er talið mjög ólíklegt.