Halda minningu Valtýs á lofti

Einar Falur Ingólfsson

efi@mbl.is

Öld er í dag frá fæðingu listmálarans og gagnrýnandans Valtýs Péturssonar (1919-1988). Hann var í hópi þeirra listamanna sem settu sterkan svip á menningarlíf eftirstríðsáranna hér á landi, sem afkastamikill listmálari, virkur þátttakandi í félagsstarfi listamanna og enn frekar sem áhrifamikill myndlistargagnrýnandi hér á Morgunblaðinu. Hann skrifaði um myndlist í blaðið frá 1950 og ritaði um 900 rýnisgreinar og pistla á nær fjörutíu árum.

Eftir andlát ekkju Valtýs, Herdísar Vigfúsdóttur (1925-2011), var sjálfseignarstofnunin Listaverkasafn Valtýs Péturssonar formlega stofnuð en þau hjón voru barnlaus. Í safninu voru um 2.400 listaverk eftir Valtý – fullkláruð verk, skissur og minniskompur – auk um 90 verka eftir aðra listamenn og gagna af ýmsu tagi. Haustið 2016 var opnuð vegleg yfirlitssýning á verkum Valtýs í Listasafni Íslands og jafnframt kom út vönduð bók um list hans og feril. Í kjölfarið afhenti Listaverkasafn Valtýs þorra verkanna Listasafni Íslands og sex öðrum söfnum að gjöf.

Ásta Sóllilja Guðmundsdóttir er einn stjórnarmanna í Listaverkasafni Valtýs Péturssonar og hún segir markmið safnsins vera að halda minningu Valtýs sem listamanns og gagnrýnanda á lofti.

„Ein helsta áskorunin var að halda utan um og skrá þau fjölmörgu listaverk sem hann skildi eftir sig, og finna þeim svo stað í íslenskum söfnum eins og hafði verið ósk Herdísar ekkju Valtýs.“

Yfirlitssýning hafði verið sett upp á verkum Valtýs í Listasafni Íslands tveimur árum áður en hann lést en síðan hafði ekki verið gert mikið til að minna á hann og Ásta segir nýjar kynslóðir listunnenda lítið hafa þekkt til verka hans. „Við töldum því mikilvægt að ný yfirlitssýning yrði sett upp og vorum svo heppin að Listasafn Íslands hafði mikinn áhuga á að taka við stórum hluta listaverkanna að gjöf og halda í tengslum við það yfirlitssýningu. Þá var einnig mikilvægt að ráðast í útgáfu á sýningarskránni sem er mjög góð heimild um Valtý, ævi hans og störf.“

Veglegar gjafir til safna

Í kjölfar sýningarinnar í Listasafninu fór fram hinn 27. mars 2017 formleg afhending á listaverkum eftir Valtý til Listasafns Íslands, sem tók við þorra verkanna, auk þess sem sex önnur söfn þáðu úrval verka að gjöf. Þá voru gefin verk til Grenivíkur, fæðingarbæjar Valtýs.

„Hjónin skildu líka eftir sig mikið af grænlenskum munum en þau voru leiðsögumenn á Grænlandi í mörg ár og söfnuðu grænlensku handverki,“ segir Ásta. „Árið 2012 þáði Þjóðminjasafnið á Grænlandi að gjöf útskorna gripi úr þessu safni og einnig Safnasafnið í Eyjafirði sem tók líka við grænlensku perluskarti.“

Ásta segir stjórn Listaverkasafn Valtýs hafa ýmsar hugmyndir um það hvernig þau geti styrkt íslenskt menningarlíf og minnt á Valtý. „Eitt af því sem við erum að fást við núna er að fjármagna forvörslu á hinum merku mósaíkverkum Valtýs í Kennaraháskólanum sem voru vígð árið 1966. Með tímanum hafa verkin látið á sjá, steinar hafa fallið úr þeim og margir týnst og það þurfti að hreinsa þau. Karen Sigurkarlsdóttir tók verkið að sér og hreinsar hvern stein og vinur að lagfæringum þar seim steinar hafa fallið úr. Okkur þótti mikilvægt að koma að því að þessum merkilegu og fallegu verkum væri við haldið og minna jafnframt á þau.“

Ásta segir að vissulega sé vinnan við mósaíkverkin kostnaðarsöm og Listaverkasafnið greiði lungann af því en Háskóli Íslands hluta. Og fleiri verkefni eru í undirbúningi. Á Kjarvalsstöðum stendur nú yfir markverð yfirlitssýning á verkum Eyborgar Guðmundsdóttur en fósturfaðir Valtýs var frændi Eyborgar. „Við höfum gefið Listasafni Reykjavíkur vilyrði um styrk til að styðja útgáfu sýningarskrár um verk og feril Eyborgar,“ segir Ásta Sóllilja. Nú sé þorri verka Valtýs kominn í góða höfn í listasöfnunum og þá taki við ýmiskonar verkefni við að viðhalda minningunni um merkan listamann og styrkja við sitthvað sem tengist list hans og ferli.