Krónan felldi WOW

Ýmsir hafa tjáð sig í fjölmiðlum síðustu daga og hafa viljað greina ástæðurnar fyrir falli WOW. Fyrir mér hafa margir með þessum greiningum verið að leita langt yfir skammt.

Í viðtali við Morgunblaðið 31.3. 2019 virtist helzti punktur Gylfa Zoëga prófessors – sem þó hefur fjallað um krónuna og gjaldmiðlamálin af mikilli þekkingu og skynsemi – verið sá að ef höfuðstöðvar WOW hefðu verið erlendis hefði mátt bjarga félaginu þar sem með þessum hætti hefði íslenzk vinnulöggjöf og íslenzkir kjarasamningar ekki gilt. Auðvitað er nokkuð til í þessu en í mínum augum er þetta þó ekki aðalatriðið.

Fyrrverandi stjórnarmaður í WOW, Ben Baldanza, reyndur maður í flugvélarekstri, kemur líka með sína greiningu. Hann telur upp fimm rekstraratriði sem hefðu mátt betur fara, sem eflaust er rétt, en sér samt greinilega ekki heldur skóginn fyrir trjánum.

Aðrir kenna miklum sveiflum í eldsneytisverði og háum íslenzkum launakostnaði um. Hér verður þó að hafa í huga að hækkun eldsneytiskostnaðar bitnar á öllum flugfélögum með svipuðum hætti og hefur hún því ekki bein áhrif á samkeppnisstöðu og með góðri starfsmannastýringu tókst WOW að halda launakostnaði félagsins mjög niðri.

Hann var t.a.m. 18% síðasta eðlilega rekstrarárið, 2017, en þá var hann 31% hjá Icelandair. Hér er aftur um rétt atriði að ræða sem nokkurt vægi hafa en þetta eru samt heldur ekki aðalatriðin.

Rekstur WOW byggðist að mestu á tekjum í dollurum, en stærsti hluti gjalda var í íslenzkum krónum. Er því ljóst að gengi dollars gagnvart krónu hafði afgerandi þýðingu fyrir þróun, rekstur og afkomu félagsins.

Á árunum 2012 til 2016 sveiflaðist gengi krónunnar gagnvart dollar á bilinu 120 til 130 krónur í dollar. Meðalgengi þessi fimm ár var stöðugt; um 123 krónur í dollar. Var því eðlilegt að fargjaldastýring félagsins í dollurum svo og rekstrar- og afkomuáætlanir byggðust á þessu gengi.

Einhvern veginn er það svo að sú von virðist seint deyja að loks komist stöðugleiki í krónuna enda eiga menn með rekstur hér ekki marga aðra kosti.

En svo gerist það 2017 að svikatólið krónan hleypur enn einu sinni óvænt út undan sér; dollarinn hrekkur allt í einu niður í um 105 krónur í dollar að meðaltali. Krónutekjur félagsins lækka um 15%, nánast eins og hendi sé veifað og án þess að félagið gæti með nokkrum hætti fengið rönd við reist.

Flest stærri félög sem eru í alþjóðlegum rekstri og samkeppni stefna á 10% tekjuafgang fyrir afskriftir, fjármagnskostnað og skatta. Meira leyfir hörð alþjóðleg samkeppni yfirleitt ekki. Þetta endar oft í því að hreinar og endanlegar rekstrartekjur verða 2-4% af brúttóveltu. 15% tekjutap á ársgrundvelli er því heiftarlegt högg. Sérstaklega fyrir nýtt félag sem er í uppbyggingu og hefur enn ekki náð að mynda sterka eiginfjárstöðu. Auðvitað nær þetta tekjutap ekki til gjalda í dollurum en það leggst af fullum þunga á launakostnað og allan innlendan kostnað sem virðist t.a.m. 2016-2017 hafa verið um eða yfir tveimur þriðju af heildargjöldum.

Árið 2017 aflaði félagið tekna upp á 486 milljónir dollara. Ef gengið hefði verið 123 krónur í dollar, eins og það var að meðaltali árin fimm þar á undan, hefðu tekjur WOW í krónum orðið 59,8 milljarðar það ár.

En þar sem raungengi WOW það ár var ekki nema 107 krónur í dollar varð veltan í krónum ekki nema 52 milljarðar króna, í stað 59,8 milljarða. Þannig varð WOW fyrir tekjutapi upp á 7,8 milljarðar króna bara af því að krónan sveik.

Ef dollar/krónugengið hefði haldist svipað 2017 og árin fimm þar á undan hefði WOW hagnast um 5,4 milljarða króna árið 2017 en vegna „svika“ krónunnar varð félagið að taka á sig tap upp á 2,4 milljarða króna.

Þetta tap, sem fór að brenna á félaginu í vaxandi mæli 2018 og komst svo í algleyming og vaxandi neikvæða fjölmiðlaumræðu í fyrrasumar/haust, varð svo upphafið að endinum hjá þessu ágæta félagi en svikatólið krónan felldi það svo endanlega á dögunum.

Ef hér hefði verið evra eða dollar, ekki króna, væri WOW enn í fullu fjöri, sennilega á hraðri frekari uppleið, ekki bara eigendum og starfsmönnum WOW, heldur líka öllum landsmönnum og merkinu Ísland, til góðs.