Sprautað sig frá 13 ára aldri

Baksvið

Anna Lilja Þórisdóttir

annalilja@mbl.is

Það sem af er þessu ári hafa lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu borist 65 leitarbeiðnir vegna týndra barna. Þetta er fækkun frá sama tíma í fyrra þegar beiðnirnar voru 85. Flest barnanna eru í einhvers konar neyslu og um fjórðungur þeirra sprautar sig, dæmi eru um að barn hafi byrjað á því innan við fermingu. Guðmundur Fylkisson, aðalvarðstjóri hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, sem sinnir þessari leit, segir að þetta sé í fyrsta skiptið í mörg ár sem marsmánuður hafi ekki verið sá mánuður þegar flestra barna er leitað.

Á bak við þessar 65 leitarbeiðnir eru 30 börn á aldrinum 13-17 ára; 11 þeirra eru ný í þessum hópi og hefur ekki verið leitað áður og sumra er leitað margoft. Sex barna; fjögurra pilta og tveggja stúlkna, hefur verið leitað fjórum sinnum og eins pilts hefur verið leitað sex sinnum í ár. Börnin eru fædd á árabilinu 2001-2005 og í flestum tilvikum eru þau með krökkum á svipuðu reki eða hafa fengið inni hjá einhverjum jafnaldra sínum á meðan verið er að leita þeirra. „Það er undantekning að við séum að finna þau í einhverjum bælum eða grenjum,“ segir Guðmundur.

Fimm barnanna sprauta sig

Börnin finnast yfirleitt um sólarhring eftir að leitarbeiðni berst og í 28 tilfellum var farið beint með barn í neyðarvistun Stuðla eftir að það finnst. Það er, að sögn Guðmundar, nokkur breyting frá því sem verið hefur. „Í gegnum árin höfum við verið með eitt barn á Stuðlum á móti hverjum tveimur sem fara heim til sín eftir að við finnum þau. Þetta er aukning. Fimm af þessum 30 börnum eru farin að sprauta sig, flest eru 16 og 17 ára og eitt barnanna í þeim hópi hefur sprautað sig frá 13 ára aldri,“ segir Guðmundur. „Þau eru ýmist í sterkum verkjalyfjum í æð eða hreinum fíkniefnum eða blanda þessu saman.“

Í fyrra var talsverð umræða um aðstæður barna í vanda eftir að 17 ára stúlka var látin gista í fangaklefa vegna þess að ekki var pláss fyrir hana á Stuðlum. Guðmundur segir að eftir það tilvik hafi tekist að vista öll börn á Stuðlum, sem á því hafa þurft að halda. „Þau eru þá látin vera á skrifstofu eða í einhverju öðru rými tímabundið ef ekkert annað er í boði. En við höfum því miður þurft að láta börn vera í skamman tíma í fangaklefum á meðan verið er að ganga frá þeirra málum, en það er þá aldrei lengur en klukkutími eða svo.“

Um leið og ungmennin verða 18 ára, og þar með ekki skilgreind sem börn lengur, hefur lögregla ekki lengur heimild til að leita að þeim á þennan hátt. Það getur leitt til enn verri stöðu hjá mörgum þeirra að sögn Guðmundar. „Okkur vantar sárlega úrræði fyrir ungmenni sem eru orðin 18 ára, því um leið og þeim aldri er náð hverfur allt öryggisnet í kringum þau og þau verða upp á eigin ábyrgð komin. En vandinn hverfur ekki neitt.“

Guðmundur segist hafa merkt það í sínum störfum að sífellt fleiri ungmenni, sem tekist hafi að hafa ágæt tök á vanda sínum, lendi hreinlega á götunni og verði virkir fíkniefnaneytendur þegar þau verði 18 ára.

Fyrir nokkru stóð til að opna úrræði fyrir ungmenni í þessari stöðu í Norðlingaholti en íbúar í grenndinni mótmæltu þeim áformum, kröfðust þess að lögbann yrði sett á starfsemina og svo fór að það var samþykkt áður en starfsemin hófst.

„Ég er sannfærður um að það myndi spara þjóðfélaginu svo mikið á svo margan hátt ef eitthvert úrræði yrði opnað sem gæti tekið á móti þessum krökkum sem þurfa enn þá aðstoð þó að þau séu ekki lengur skilgreind sem börn,“ segir Guðmundur.

Meðferðarheimili árið 2022

Gangi áætlanir eftir mun nýtt meðferðarheimili fyrir börn í vanda verða opnað í Garðabæ síðari hluta ársins 2022. Mikil þörf er fyrir fleiri og fjölbreyttari úrræði fyrir þennan hóp að mati Heiðu Bjargar Pálmadóttur, forstjóra Barnaverndarstofu. „Það sem okkur vantar ekki síst er búsetuúrræði fyrir börn sem eru búin að ljúka meðferð og orðin stabíl. Þetta eru krakkar sem standa sig gríðarlega vel, sum eiga ekki afturkvæmt heim til sín af ýmsum ástæðum og þurfa stuðning við að halda sér á beinu brautinni. Heimilið í Norðlingaholti átti að vera slíkur staður,“ segir Heiða Björg.

Hún segir að sveitarfélögin veiti börnum í þessari stöðu þjónustu, ýmist með starfrækslu heimila fyrir þau eða með því að útvega þeim fósturheimili. „Okkar hugmynd með heimilinu í Norðlingaholti var að veita þjónustu sem er í raun umfram það sem ríkinu er skylt að veita. Við erum að leita að nýju húsnæði og stefnum enn þá á að opna þetta heimili því við teljum að það sé mikil þörf á þessari þjónustu.“

Guðmundur situr í stjórn Bergsins Headspace sem er nýtt stuðnings- og ráðgjafarsetur fyrir ungt fólk upp að 25 ára aldri og kom hann einnig að undirbúningi starfseminnar. Bergið er svokallað lágþröskuldaúrræði þar sem ungmenni í vanda fá stuðning, fræðslu og ráðgjöf en þar er engin eiginleg meðferð veitt. Guðmundur segist binda miklar vonir við þessa nýjung. „Ég hef horft upp á svo marga krakka sem hefur tekist að vinna vel í sínum málum og gengið vel í meðferð lenda aftur í sömu sporum þegar þau koma út úr meðferðinni vegna þess að það er fátt sem styður við þau að meðferð lokinni. Að leita að krökkum sem hefur gengið vel í meðferð en fara aftur í sama horfið á nokkrum mánuðum er ótrúlega sár upplifun.“