„Frá fæðingu til fullorðinsára“

Silja Björk Huldudóttir

silja@mbl.is

„Það er gaman að vera með svona stóran kvennahóp í Þjóðleikhúsinu,“ segir Edda Þórarinsdóttir leikstjóri og höfundur leikgerðar sýningarinnar Dansandi ljóð sem sviðslistahópurinn Leikhúslistakonur 50+ frumsýnir í Þjóðleikhúskjallaranum laugardaginn 11. maí kl. 20. Leikgerðina byggði Edda á ljóðum eftir Gerði Kristnýju. „Gerður Kristný er svo mikil sögukona, enda hefur hún gert heilu ljóðabækurnar sem eru heildstæðar sögur,“ segir Edda og vísar þar til ljóðabókanna Blóðhófnir (sem út kom 2010), Drápa (2014) og Sálumessa (2018).

„Mér fannst þær bækur svo áhugaverðar þannig að ég fór að skoða öll ljóðin hennar. Ljóðin hennar eru svo myndræn og tímalaus þannig að ég fór að prófa að setja ljóðin saman í heildræna frásögn,“ segir Edda og rifjar upp að ljóðið „Systkini mín“ hafi verið kveikjan að áhuga hennar. „Ég fékk síðan leyfi Gerðar Kristnýjar til að búa til mína eigin sögu úr ljóðunum hennar,“ segir Edda sem valdi ljóðin úr ljóðabókunum Ísfrétt (sem út kom 1994), Launkofi (2000), Höggstaður (2007) og Strandir (2012).

Eru í raun ein og sama konan

„Rauði þráður sýningarinnar er íslensk kona, en við fylgjumst með henni frá fæðingu til fullorðinsára. Þar, eins og í lífi okkar allra, gerast alls kyns hlutir, jafnt gleðilegir sem dapurlegir. Í raun getur þetta verið hvaða kona sem er. Leikkonurnar átta túlka líf hennar, ástir og örlög í ljóðum, dansi og tónlist,“ segir Edda, en sviðshreyfingar sömdu Ásdís Magnúsdóttir og Ingibjörg Björnsdóttir og tónlist samdi Margrét Kristín Sigurðardóttir sem er betur þekkt sem Fabúla. „Hún spilar á píanó í sýningunni og býr til alls kyns leikhljóð ásamt því að syngja frumsamin lög og flytja ljóðin með hinum í hópnum,“ segir Edda, en átta leikkonur fara með hlutverk í sýningunni. Auk Fabúlu leika í uppfærslunni þær Bryndís Petra Bragadóttir, Helga E. Jónsdóttir, Júlía Hannam, Rósa Guðný Þórsdóttir, Sólveig Hauksdóttir, Vilborg Halldórsdóttir og Þórey Sigþórsdóttir.

„Þó átta leikkonur flytji verkið eru þær í raun ein og sama konan. Þannig að þær skiptast á að flytja ljóðin og stundum eiga þær beinlínis í samtali innan sama ljóðsins,“ segir Edda og leggur áherslu á að um sviðsetningu ljóðanna er að ræða en ekki hefðbundinn ljóðaflutning í formi upplesturs. „Auðvitað hefði verið hægt að flytja efnið sem einleik, en í samstarfi við danshöfundana sáum við fyrir okkur að formið minnti á grískt leikhús þar sem hlutverk kórsins er stórt og mikilvægt. Þannig skiptast konurnar átta á að stíga út úr kórnum,“ segir Edda og bendir á að allar leikkonurnar beri grímu um sig miðja sem þær geti gripið til eftir þörfum, en gríman vísar beint í gríska leikhúsið.

„Gríman er svört öðrum megin og hvít hinum megin. Þegar talið berst að dauðanum grípa þær til svörtu grímunnar og fela sig. Þannig nota þær grímurnar af og til í sýningunni þegar verið er að fjalla um erfiða hluti. Þó nálgunin hafi upphaflega verið hugsuð sem grískt leikhús er það það ekki lengur, heldur er þetta íslenskt leikhús með íslenskum konum,“ segir Edda kímin og tekur fram að fjöldi flytjenda bjóði líka upp á hópdansa á sviðinu. „Fjöldinn gefur því svo mikla möguleika,“ segir Edda og hrósar leikkonunum í hástert. „Þetta eru allt mjög reyndar leikkonur sem eiga það sameiginlegt að vera orðnar 50 ára og eldri, þ.e. 50+,“ segir Edda og upplýsir að í sviðslistahópnum Leikhúslistakonur 50+ séu samtals um sextíu konur.

Snjóveröld í kjallaranum

Helga Björnsson hannar bæði leikmynd og búninga, en rifja má upp að Helga fékk Grímuverðlaunin 2010 fyrir búninga sína í Íslandsklukkunni í uppfærslu Þjóðleikhússins. „Það er því óhætt að segja að hún kunni til verka, enda eru búningarnir í Dansandi ljóðum einstaklega flottir. Það mun vafalítið koma mörgum sem þekkja Þjóðleikhúskjallarann vel á óvart að rýmið er ekki svart eins og venjulega heldur fer mikið fyrir hvíta litnum,“ segir Edda og bendir á að aðeins séu notaðir þrír litir í sýningunni, þ.e. hvítur, svartur og rauður. „Á sviðinu og á gólfinu fyrir framan hefur verið breiddur út hvítur dansdúkur, sem kallast á við myndheim ljóðanna. Gerður Kristný yrkir mjög mikið um snjó og ís og kulda og kvíðann sem fylgt getur því að búa í svona köldu landi. Hvítir kollar leikmyndarinnar eru hluti af þessari snjóveröld sem sköpuð hefur verið í Þjóðleikhúskjallaranum,“ segir Edda og tekur fram að það fái að glitta í rauðan bakvegg Þjóðleikhúskjallarans gegnum svarta umgjörð. „Rauða rákin í miðjunni er tákn fyrir ástina og blóð konunnar.“

Sviðslistahópurinn Leikhúslistakonur 50+ var stofnaður 2014 í þeim tilgangi að setja á svið áhugaverða viðburði sem gætu haft áhrif og breytt viðhorfum fólks til þátttöku eldri kvenna í listum. Eitt af markmiðum félagskvenna er að vekja athygli á að þroski og reynsla kvenna yfir fimmtugu úr leikhúsheiminum sé sannkallaður fjársjóður sem vert sé að nýta. Félagið hefur staðið fyrir ýmsum leiklestrum og sett á svið sýningarnar Konur og krínólín sem frumsýnd var í Iðnó í júní 2017 og Fjallkonan fríð eða hefur hún hátt ? sem frumsýnd var í Þjóðleikhúskjallaranum í nóvember 2018. „Lengi framan af höfðum við athvarf í Iðnó hjá henni Möggu Rósu,“ segir Edda og vísar þar til Margrétar Rósu Einarsdóttur sem um árabil var staðarhaldari í Iðnó. „Okkur hefur verið afskaplega vel tekið í Þjóðleikhúsinu,“ segir Edda, en gerður var samstarfssamningur til eins árs í fyrra. „Ég bind vonir við að þjóðleikhússtjóri vilji endurnýja samninginn við okkur, enda gott að vera í Þjóðleikhúskjallaranum. Ég er orðin það fullorðin að ég man vel þegar Þjóðleikhúskjallararinn var litla svið Þjóðleikhússins. Þarna sá maður og lék í mörgum frábærum sýningum. Mér finnst gaman að endurvekja þá stemningu í Þjóðleikhúskjallaranum,“ segir Edda. Þess má að lokum geta að sýningin Dansandi ljóð er rúm klukkustund að lengd og leikin án hlés. Næstu sýningar verða sunnudaginn 12. maí kl. 16 og miðvikudaginn 15. maí kl. 20.