Bogi Þór Arason bogi@mbl.is Klerkastjórnin í Íran kvaðst í gær ætla að hætta að virða sum ákvæði kjarnorkusamnings landsins við Bandaríkin og fimm önnur lönd frá árinu 2015 þar til Evrópulönd fyndu leið til að sneiða hjá viðskiptabanni Bandaríkjastjórnar á Íran. Klerkastjórnin hótaði einnig að hefja auðgun úrans, sem hægt væri að nota í kjarnavopn, ef viðsemjendurnir virtu ekki ákvæði samningsins um að aflétta refsiaðgerðum gegn landinu.

Bogi Þór Arason

bogi@mbl.is

Klerkastjórnin í Íran kvaðst í gær ætla að hætta að virða sum ákvæði kjarnorkusamnings landsins við Bandaríkin og fimm önnur lönd frá árinu 2015 þar til Evrópulönd fyndu leið til að sneiða hjá viðskiptabanni Bandaríkjastjórnar á Íran. Klerkastjórnin hótaði einnig að hefja auðgun úrans, sem hægt væri að nota í kjarnavopn, ef viðsemjendurnir virtu ekki ákvæði samningsins um að aflétta refsiaðgerðum gegn landinu.

Donald Trump Bandaríkjaforseti ákvað fyrir ári að draga landið út úr kjarnorkusamningnum og setti viðskiptabann sem varð til þess að olíuútflutningur Írans snarminnkaði. Með samningnum við Bandaríkin, Bretland, Frakkland, Kína, Rússland og Þýskaland skuldbatt klerkastjórnin í Íran sig til að takmarka verulega kjarnorkuáform sín gegn því að viðskiptaþvingunum gegn landinu yrði aflétt. Stjórnvöld í Bretlandi, Frakklandi, Kína, Rússlandi og Þýskalandi sögðust ætla að standa við samninginn og töldu að Íranar hefðu staðið að fullu við skilmála hans.

Hassan Rouhani, forseti Írans, sagði í gær að landið myndi ekki selja umframbirgðir sínar af lítt auðguðu úrani og þungavatni ef þær færu yfir þau mörk sem kveðið væri á um í samningnum. Forsetinn gaf síðan Bretlandi, Frakklandi og Þýskalandi tveggja mánaða frest til að finna leið til að sneiða hjá viðskiptabanni Bandaríkjastjórnar. Hann hótaði því að Íranar hæfu auðgun Írans umfram þau mörk, sem sett voru í samningnum, og hæfu að nýju framkvæmdir við þungavatnskjarnakljúf í Arak í samræmi við kjarnorkuáætlun sem klerkastjórnin hafði ákveðið áður en samningurinn náðist. Samningurinn kvað á um að Íranar breyttu kjarnakljúfnum í Arak til að koma í veg fyrir framleiðslu plútons sem hægt væri að nota í kjarnavopn.

Grípur ESB til refsiaðgerða?

Rouhani lagði þó áherslu á að markmiðið með því að setja viðsemjendunum úrslitakosti væri að bjarga kjarnorkusamningnum. Javad Zarif, utanríkisráðherra Írans, sagði að Rússar og Kínverjar hefðu virt samninginn en ekki Evrópulöndin þrjú.

Þýska stjórnin hvatti í gær klerkastjórnina til að virða öll ákvæði samningsins að fullu og breska stjórnin sagði að ef Íranar virtu ekki samninginn gæti það leitt til nýrra refsiaðgerða gegn þeim. Fréttaskýrandi The Wall Street Journal segir að markmiðið með ákvörðun Írana um að hætta að virða sum ákvæði samningsins virðist vera að auka þrýstinginn á Evrópuríkin, án þess að segja samningnum upp eða gerast algerlega brotlegir við hann. Standi klerkastjórnin hins vegar við hótun sína um að hefja auðgun úrans geti það orðið til þess að Evrópuríkin samþykki refsiaðgerðir gegn Íran.

Florence Parly, varnarmálaráðherra Frakklands, sagði í gær að það versta sem gæti gerst væri að Íranar segðu upp kjarnorkusamningnum. Bretar, Frakkar og Þjóðverjar hygðust því gera allt sem þeir gætu til að bjarga honum. Ef Íranar brytu gegn samningnum kynni Evrópusambandið að grípa til refsiaðgerða gegn þeim. Öll aðildarlöndin 28 myndu þurfa að samþykkja refsiaðgerðirnar og talið er að erfitt yrði að ná samstöðu um þær, að sögn The Wall Street Journal .

Fréttaskýrandi breska ríkisútvarpsins segir að klerkastjórnin í Íran reyni að fara vandrataðan meðalveg með því að hætta að virða sum ákvæði kjarnorkusamningsins án þess að brjóta algerlega gegn honum. Evrópuríkin lendi í mjög erfiðri stöðu ef klerkastjórnin brýtur gegn samningnum. „Þau eru klemmd á milli Írana og Trump-stjórnarinnar. Geta þau haldið áfram að styðja samninginn ef Íranar virða hann ekki að fullu?“