Var einfaldara að fá tilbúinn lista?

Sviðsljós

Stefán Gunnar Sveinsson

sgs@mbl.is

Áhöld eru um það hvers vegna hæfnisnefndin í Landsréttarmálinu ákvað að nefna einungis þá fimmtán umsækjendur, sem efstir urðu á stigatöflunni, sem hæfustu umsækjendurna, en ekki fleiri eða færri. Hins vegar var sú ákvörðun tekin mjög snemma í störfum hæfnisnefndarinnar og voru allir nefndarmenn sammála um hana.

Í vitnisburði Gunnlaugs Claessen, formanns nefndarinnar, fyrir Héraðsdómi vegna skaðabótakrafna tveggja umsækjenda um dómaraembætti, kemur meðal annars fram að nefndin tók illa í umræðum sín á milli í hugmynd sem Sigríður Á. Andersen, þáverandi dómsmálaráðherra, hafði viðrað við Gunnlaug um að nefndin mæti að minnsta kosti tuttugu manns hæfasta svo ráðherra hefði eitthvert svigrúm.

Var ráðherra greiði gerður?

Ljóst er að sú spurning, hversu marga af umsækjendum hæfnisnefndin eigi eða jafnvel megi útnefna sem hæfasta, kemur einnig inn á þá spurningu hvort ráðherra eigi að fara með valdið til þess að skipa í dómarastöður eða hvort hæfnisnefndin eigi í raun að vera nokkurs konar valnefnd.

Á Lagadeginum, sem haldinn var á vegum Lögfræðingafélags Íslands í Hörpu hinn 16. febrúar 2018, var opin málstofa um skipan dómara. Í fyrirspurnatíma eftir framsögur þátttakenda tók Guðrún Björk Bjarnadóttir, fulltrúi Lögmannafélagsins í hæfnisnefndinni, til máls og fjallaði meðal annars um þá spurningu, sem velt hafði verið upp á málstofunni, hvort það væri eðlilegt eða heppilegt ef hæfnisnefndin yrði skikkuð til að telja tvo umsækjendur um stöðu jafnhæfa. Benti Guðrún Björk á að þar með „í rauninni væri valdið endanlega komið til ráðherra að velja úr þeim,“ og bætti við að hún teldi það ekki góða þróun. Þá bætti hún við að þegar hæfnisnefndin hefði mælt með fimmtán umsækjendum hefði nefndin talið „að hún væri að gera ráðherra ákveðinn greiða með því að segja þessir eru hæfastir og þar með þyrfti ráðherra ekki að hætta sér út á þetta pólitíska sjónarspil að fara að velja sjálfur heldur gæti bara tekið þennan lista og gengið frá málinu þannig“. Sagði Guðrún Björk að nefndin hefði talið það betra fyrir ráðherra að þurfa ekki að taka ákvörðunina og fara að velja á milli sjálfur.

Ekki ástæða til að nefna fleiri

Spurð um ummæli sín á Lagadeginum segir Guðrún Björk í samtali við Morgunblaðið að það hljóti að liggja í hlutarins eðli að ef ráðherra fái lista með fimmtán nöfnum og hafi ekki val sé hann betur staddur pólitískt. „Mér finnst það liggja í augum uppi að það hlýtur að vera auðveldara fyrir ráðherra að fá lista með fimmtán nöfnum og fylgja honum eftir, heldur en að velja sjálfur á milli, því það er alltaf auðvelt að gagnrýna það. Það er það sem ég meinti.“

Spurð um þá stöðu sem kom upp, að ekki reyndist stuðningur á þinginu við lista nefndarinnar, meðal annars vegna kynjasjónarmiða, segir Guðrún Björk að nefndin hafi verið bundin af þeim lögum og reglugerðum sem giltu um störf hennar og bendir á að Alþingi hefði hafnað því, þegar það setti lög um skipan Landsréttar að kynjasjónarmið yrðu tekin sérstaklega til greina.

Þá hefði ekki verið ástæða til að nefna fleiri eða færri sem hæfasta til að gegna dómaraembætti. Niðurstaða nefndarinnar hefði verið skýr með að þessir fimmtán voru hæfastir og þar með hæfari en þeir sem komu í næstu sætum þar á eftir. „Við áttum að finna þá fimmtán hæfustu og það var ekki neitt svigrúm til að víkja frá því.“

Ekki skoðun nefndarinnar

Morgunblaðið bar ummæli Guðrúnar Bjarkar á Lagadeginum 2018 undir aðra nefndarmenn í hæfnisnefndinni í Landsréttarmálinu. Könnuðust þeir ekki við að það hefði verið skoðun nefndarinnar að það væri betra að hlífa dómsmálaráðherra við pólitískum átökum með því að útnefna bara fimmtán umsækjendur sem hæfasta. Nefndin hefði þó verið samdóma um að útnefna bara fimmtán umsækjendur sem hæfasta.

Ingibjörg Pálmadóttir, fyrrverandi ráðherra og fulltrúi Alþingis, í nefndinni, tók þó fram að hún væri sammála því sjónarmiði að það væri einfaldara fyrir ráðherra að fá tilbúinn lista með fimmtán nöfnum, hvorki fleiri né færri. „Ég hefði hugsað mér sjálf sem ráðherra, að það hefði verið þægilegra fyrir mig að fá málið afgreitt á þennan hátt.“