Skírlífi í skuldamálum – um bæjarskuldir og skuldahlutföll

Vilhjálmur Bjarnason, fyrrverandi þingmaður, sendi Mogganum áhugaverða grein um ríkisskuldir og skuldahlutföll sem birtist í blaðinu 26. apríl sl. þar sem hann slær botninn í boðskap sinn með þeim orðum: „Ef til vill verða engir menn frjálsir nema þeir sem eru skírlífir í skuldamálum.“ Vilhjálmur kemur víða við í grein sinni og ljóst að hann þekkir málaflokkinn vel. Hann fjallar lítillega um synd og sannleika þar sem fram kemur að íbúar í Hafnarfirði og Garðabæ taki vel á móti sannleikanum en ekkert kemur þar fram um okkur íbúa Kópavogs, en hann spyr sig hver sé kostnaður og ábati af innviðaframkvæmdum sem nauðsynlegar eru til að hægt sé að lifa menningarlífi á Íslandi.

Ég læt bæjarfulltrúa í Kópavogi um að koma íbúum skuldugs bæjarfélags til varnar en velti því þó fyrir mér hvernig á að borga allar hinar miklu skuldir bæjarins. Kannski er einfaldlega gott að skulda og búa við skerðingu á frelsi samanber orð Vilhjálms hér að framan. Skírlífi í skuldamálum er alla vega ekki í augsýn í Kópavogi en á móti eru innviðaframkvæmdir töluverðar og íbúar lifa fjölbreyttu menningarlífi. Svo eru þeir sem sækja sér menningu til Reykjavíkur í boði íbúa þar. Augljóslega munu komandi kynslóðir Kópavogsbúa bera skuldaklafa ofan á alla sóun og mengun okkar kynslóðar eins og það væri ekki nóg eitt og sér.

Ársreikningur Kópavogsbæjar fyrir árið 2018 var birtur á heimasíðu bæjarins 17. apríl sl. Jákvæð niðurstaða varð á rekstri bæjarins um 1,3 milljarða króna samanborið við 2,2 milljarða króna 2017. Aldrei hafa fleiri búið í Kópavogi og lagt sitt af mörkum til samfélagsins í formi útvars og annarra gjalda. Heildartekjur bæjarins voru meiri en nokkru sinni eða 32,1 milljarður króna. Skuldir og skuldbindingar í árslok 2018 voru 44,8 milljarðar króna samanborið við 43,2 í árslok 2017. Skuldahlutfall, þ.e. skuldir og skuldbindingar á móti rekstrartekjum, var því um 139% í árslok 2018 samanborið við 143% í árslok 2017. Á heimasíðu Kópavogsbæjar segir hins vegar í fréttatilkynningu um ársreikning 2018: ,,Skuldahlutfall bæjarins var 108% í árslok 2018 og lækkar úr 133% frá árslokum 2017.“ Hvernig getur 139% = 108%? Kannski eru skuldirnar sem vantar fyrir ofan strik hjá Kópavogsbæ í þessari jöfnu góðar skuldir og því sleppt.

Nú bregður svo við að sennilega er bærinn ekki að meina skuldahlutfall eins og það er skilgreint heldur skuldaviðmið skv. reglugerð ríkisins til að fegra skuldastöðu sveitarfélaga. Þá verður það einfaldlega að koma þannig fram í tilkynningu bæjarins en ekki með fegrunaraðgerð í boði ódýrrar pólitíkur með þeim tilgangi að blekkja grunlausa íbúa bæjarins. Sennilega vilja bæjarfulltrúar meirihlutans ekki láta íbúana vita hið raunverulega háa skuldahlutfall en skuldir Kópavogsbæjar jukust á milli ára þrátt fyrir að rekstrartekjurnar væru meiri en nokkru sinni fyrr.

Áhyggjur bæjarbúa hljóta að snúa að því að góðæri síðustu ára hefur ekki nýst sem skyldi til að greiða nógu mikið niður skuldir Kópavogsbæjar. Góð fjármálastjórn? Nú býr Kópavogsbær ekki svo vel að eiga eignir (fyrirtæki) af þeirri gerð sem skila munu bænum stórauknum tekjum á komandi árum og verðmætt land til uppbyggingar hefur verið skert verulega sl. ár með lóðaúthlutun. Það má þó alltaf hækka útsvarið í hámark en mikið hefur bæjarstjórinn gert úr því að bærinn innheimti einungis 14,48% í útsvar í stað hámarksins sem ríkið leyfir eða 15,52%.

Úr einu í annað. Það er með öllu óásættanlegt með þau tól og tæki sem boðið er upp á að ársreikningar sveitarfélaga séu birtir eftir dúk og disk, sérstaklega vitanlega á kosningaári eins og í fyrra. Þetta hamlar eðlilegri umfjöllun um fjármál sveitarfélaga og hyglir þeim sem valdið hefur. Alþingi þarf að setja í lög að ársreikningar sveitarfélaga skuli birtir eigi síðar en í lok febrúar árið eftir. Það er full þörf á meiri aga og betri vinnubrögðum á þessum vettvangi. Alþingi verndar með því lýðræðið og jafnar möguleika þeirra sem vilja bjóða sig fram til starf í þágu síns sveitarfélags.

Launakostnaður Kópavogsbæjar er stærsti útgjaldaliður sveitarfélagsins. Laun og launatengd gjöld voru 17,5 milljarðar króna árið 2018 í samanburði við 16,6 milljarða króna 2017. Þetta er um 55% af rekstrartekjum bæjarins árið 2018. Þetta hlutfall er hátt og yfirbygging hefur vaxið jafnt og þétt. Það þarf að gæta meiri aðhalds í rekstri Kópavogsbæjar og ekki tókst bæjarfulltrúum og bæjarstjóra vel upp þegar tilkynnt var um 15% launlækkun kjörinna fulltrúa eftir kosningar á sl. ári í kjölfar mikillar gagnrýni almennings á 75% launahækkun til þessa hóps á síðasta kjörtímabili. Tölurnar tala sínu máli. Laun bæjarfulltrúa og bæjarstjóra árið 2018 voru 132 milljónir króna í samanburði við 133 milljónir króna árið 2017. Launakostnaður skattgreiðenda í Kópavogi vegna bæjarfulltrúa og bæjarstjóra lækkaði því um 1 milljón króna milli ára – það voru öll þessi 15%. Sennilega bara leikur að tölum. Rétt væri að birta í ársreikningi laun allra bæjarfulltrúa og bæjarstjóra til að auka gagnsæi og stuðla að góðum stjórnháttum. Hér hefur löggjafinn verk að vinna.

Að lokum í framhaldi af fyrrnefndri grein Vilhjálms Bjarnasonar. Hóflegar skuldir geta greinilega verið góðar þegar fjárfestingar eru gerðar til góðra verka almenningi til heilla sem lifir menningarlífi. Skuldirnar skapa þannig gott samfélag. En miklar skuldir Kópavogsbæjar hljóta þrátt fyrir það að vera áhyggjuefni. Sumir segja væntanlega að hluti skuldanna séu slæmar með tilheyrandi fjármagnskostnaði sem heftir bæjarfélagið í þjónustu við bæjarbúa. Það þýðir einfaldlega færri krónur til góðra og nauðsynlegra verka með tilheyrandi óhamingju fyrir þá bæjarbúa sem mest þurfa á stuðningi bæjarfélagsins að halda. Fjármálastjórn bæjarins þarf að bæta og skuldirnar þarf að lækka með markvissari hætti en gert hefur verið með þeim sársauka sem slíku fylgir. Ábyrgðin er í höndum kjörinna fulltrúa.

Það er ekki sannfærandi hjá minnihlutanum í Kópavogi að gagnrýna fjármálastjórn meirihlutans eftir að hafa samþykkt fjárhagsáætlun bæjarins, allir sem einn og það ár eftir ár. Skuldaaukning bæjarins er byggð á fjárhagsáætlun og er því á ábyrgð allra bæjarfulltrúa. Í Kópavogi hefur ekki verið ein eða nein stjórnarandstaða síðastliðin mörg ár nema á tyllidögum og rétt fyrir kosningar. Kannski er bara ein stefna í Kópavogi sem byggist á því að halda öllum glöðum (líka bæjarfulltrúum) með tilheyrandi skuldaaukningu og fjármagnskostnaði. Það getur ekki verið mottóið hjá bæjarfulltrúum að Kópavogsbær safni skuldum og að þeim sé vísað til komandi kynslóða. Skírlífi í skuldamálum er því vonandi á dagskrá í Kópavogi næstu misserin.