Loftslagsmálin verða stóru mál næstu ára og áratuga

Þær upplýsingar, sem fram komu á ársfundi Samáls, samtaka álfyrirtækja, í fyrradag um stöðu áliðnaðarins hér og áhrif hans á efnahagslega afkomu þjóðarbúsins voru í raun staðfesting á því, að þeir sem fyrir hálfri öld börðust fyrir uppbyggingu áliðnaðar hér í krafti raforku frá stórvirkjunum höfðu rétt fyrir sér og þeir, sem lögðust gegn því rangt fyrir sér.

Einn af pólitískum arftökum hinna síðarnefndu, Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, vék að þeirri fortíð í skemmtilegri ræðu á ársfundinum, sem um leið var undirstrikun á því, að nú eiga hinir grænu samleið með áliðnaðinum í loftslagsmálum, en sá málaflokkur var eins konar þema þessa ársfundar.

Það fer ekki á milli mála, hvort sem við lítum til umræðna út í heimi um loftslagsmál eða hér heima, að sá málaflokkur mun yfirgnæfa öll önnur mál í þjóðfélagsumræðum, ekki bara næstu ár heldur næstu áratugi.

Og jafnframt er smátt að smátt að skýrast um hvað þær umræður munu snúast. Kjarni þess boðskapar, sem heyrist úr öllum áttum er, að mannfólkið verði að draga úr neyzlu sinni í víðtækum skilningi þess orðs. Það sé stöðugt vaxandi neyzla, sem sé undirrót vandans og þar á meðal ástæðan fyrir því að jöklarnir á Íslandi eru ýmist að minnka eða hverfa. Og það er rétt hjá forsætisráðherra, að við hér á höfuðborgarsvæðinu erum minnt á það í hvert sinn, sem við horfum til Snæfellsjökuls.

En hvað felst í því að minnka neyzlu?

Það er augljóst að í því felst að við munum vega að því, sem í raun er undirstaða hagkerfa samtímans, hvort sem þau eru byggð upp á einkaframtaki og einkaeign eða kapítalismi undir alræðisstjórnum eins og í Kína og Rússlandi. Og hvaða áhrif mun það hafa á daglegt líf okkar og þau samfélög, sem hafa verið byggð upp, þegar neyzlan á öllum sviðum dregst stórlega saman?

Sennilega felst í því meiri bylting á samfélögum og lífsháttum en við höfum ímyndunarafl til að átta okkur á.

En þess breyting verður, þótt eldri kynslóðir muni ekki upplifa hana nema rétt á byrjunarstigi.

Og sú breyting mun hafa ýmislegt fleira í för með sér. Hverjir munu leiða þá breytingu á hinum pólitíska vettvangi? Taka græningjar yfir? Þeir hafa verið að styrkja stöðu sína verulega í sumum Evrópulöndum og hér á Íslandi heyrast jafnvel raddir um að til geti orðið ný pólitísk hreyfing græningja vegna þess að VG sé líka að sumra mati á góðri leið með að missa tengslin við þann uppruna sinn ekki síður en tengslin við baráttu alþýðunnar á síðustu öld fyrir bættum kjörum.

Svo getur auðvitað verið að hinir hefðbundnu flokkar, sem sinnt hafa umhverfismálum minna en efni hafa staðið til, vakni upp við vondan draum og lagi sig að breyttum aðstæðum.

En þetta snýst ekki bara um flokkapólitík.

Loftslagsmálin munu verða okkur hér á þessari eyju hvatning til að verða sjálfum okkur nóg í ríkara mæli en fram að þessu vegna þess að einn þáttur í að bregðast við loftslagsbreytingum er einfaldlega að það verður betri kostur að framleiða margvíslegan varning og neyzluvörur hér heima fyrir en flytja þær til Íslands með þeim kostnaði, sem því fylgir m.a. vegna loftslagsbreytinga af þeim sökum.

Undanfarnar vikur hefur verið deilt mikið um orkupakka 3 en minna um hvernig við getum bezt nýtt þá orku, sem er að finna í fallvötnum landsins. Fyrir mörgum áratugum sá Eyjólfur Konráð Jónsson, þá ritstjóri þessa blaðs og síðar alþingismaður, fyrir sér risavaxna gróðurhúsastarfsemi þar sem grænmeti og ávextir yrðu ræktuð í stað þess að flytja þær matvörur inn.

Eyjólfur Konráð var framsýnni en aðrir menn og líklegt að þær hugmyndir hans og hugsjónir verði að veruleika á næstu árum.

Á aðalfundi Samáls í fyrradag komu fram upplýsingar, sem gátu bent til þess að áliðnaður á Vesturlöndum og þar á meðal á Íslandi gæti átt undir högg að sækja m.a. vegna stóraukinnar álframleiðslu í Kína. En umræður á sama fundi vöktu spurningar um, hvort þróunin gæti orðið þveröfug, að vegna aðgerða til að hamla gegn loftslagsbreytingum yrði dregið úr framleiðslu í þeim heimshlutum, þar sem orkan til framleiðslunnar er drifin áfram af kolum.

Allt vekur þetta svo upp þá spurningu, hvort kapítalisminn, eins og við þekkjum hann, standi frammi fyrir áskorunum af nýju tagi, sem hann hefur aldrei áður þurft að fást við.

Loftslagsbreytingar eru veruleiki, sem við komumst ekki hjá að horfast í augu við. Þeir sem á síðustu áratugum hafa reynt að gera lítið úr þeim vandamálum, munu enda sem hjáróma raddir.

Þær stjórnmálahreyfingar, sem taka ekki eftir því, sem er að gerast í kringum okkur og bregðast þess vegna ekki við, munu hverfa af sjónarsviðinu.

Framtíðin verður í höndum Gretu Thunberg okkar tíma.

Katrín Jakobsdóttir, sagði á fundi Samáls að hvar sem hún hitti fólk að máli undir tvítugu vildi það unga fólk tala um loftslagsmál og spurningin sem hún fengi væri þessi: Hvað ætlið þið að gera?

Það má búast við að þessi málaflokkur verði stóra málið í næstu alþingiskosningum hér á landi, eins og víða annars staðar.

Það verður fróðlegt að sjá, hvort þessi málefni skipa veglegan sess í afmælishátíðahöldum Sjálfstæðisflokksins á 90 ára afmæli flokksins.

Og það verður líka fróðlegt að sjá, hvort VG nær að stökkva upp í þann strætisvagn, sem er að leggja af stað eða missir af honum.