Adam Þór Þorgeirsson

Hann var flottur maður, hann var glæsilegur maður, hann var gáfaður maður, en samt svo hógvær og yfirvegaður. Það geislaði af honum einhver innri styrkur og kraftur. Og röddin var djúp, falleg og sterk. Að sitja við kaffiborðið í stofunni í Háholtinu og ræða við Adam var hreinasta unun. Þar var maður umlukinn bókum, málverkum og myndum. Hann var alls staðar heima, einstaklega vel lesinn, vísurnar runnu upp úr honum og heilu kvæðin ef því var að skipta. Hvergi var komið að tómum kofunum. Ég man svo vel gleðistundina þegar nafna hans, Adam Þór, var gefið nafn heima í stofu á Hofteigi hjá mömmu. Það var stoltur afi sem dró þá upp kvæðabók og las fyrir okkur fallegt ljóð. Þau Gunna voru áratugum saman í bókmennta- og menningarklúbb á Skaganum og nutu sín þar afar vel. Sama var að segja um listina, mannlífið, landið okkar, ættirnar og söguna. Það var alltaf tilhlökkun að koma í Háholtið. Meðan Gunnu naut við ræddum við líka oft um sameiginlegar ættir okkar frá Eiríki Hjörtssyni í Reykjavík. Þingeysku ræturnar komu þar líka við sögu. Hann sagði okkur frá því þegar faðir hans dró hann, á fyrsta árinu, um hávetur á sleða, frá Akureyri til skyldfólksins austur í Kinn þegar móðir hans veiktist. Þar svaf faðir hans með hann á bringunni innanklæða alla nóttina í ísköldu húsnæði. Sá litli hafði heldur betur vætt sig og föður sinn þegar þeir feðgarnir vöknuðu um morguninn, en ylinn fékk hann og austur komust þeir. Hann heimsótti æskuslóðirnar eins lengi og getan leyfði og naut þess að berja Kinnarfjöllin augum. Oft heimsótti hann okkur í bústaðinn í Kjósinni og hafði þá gjarnan með sér eldivið í arininn úr fallega garðinum sínum, sem var eins og húsið og heimilið, hreint augnayndi. Enda var hann bæði listfengur, vandvirkur og natinn. Saman glöddumst við yfir velgengni Adams Þórs, nafna hans, og Ragnhildi Erlu Þorgeirsbörnum og nú síðast litla fallega langafadrengnum, honum Bamba Hrafni. Já, hann Adam gat svo sannarlega litið með gleði og stolti yfir farinn veg. Slóð hans er öll vörðuð góðum minningum. Það er sannarlega ekki öllum gefið að halda fullri andlegri og líkamlegri heilsu, og fá að búa heima til hinstu stundar en það má segja að Adam hafi gert. Við Magnús munum sakna samverustundanna, hlýjunnar, djúpu raddarinnar og allra ljóðanna sem runnu af vörum hans í Háholtinu. Blessuð sé minning hans.

Það rignir. Ég sé tengdaföður minn ganga hægum skrefum út í garð. Hann gengur álútur með sixpensarann og gamlan trélurk. Hann hallast aðeins til vinstri. Það er svipaður halli og sá pólitíski halli sem á honum var og það er eins og hann hafi farið verr með hann en hinn helminginn. Vinstri fóturinn er orðinn lélegur eftir 94 ára starf.

Skyndilega beygir hann sig niður og dæsir en verður að rétta sig upp því hann náði ekki niður, gerði kröftugri tilraun og sleit upp krossfífil og bölvaði á kjarnyrtu máli. Ég sá hann úr glugga á húsinu sem hann teiknaði, byggði, múraði, málaði, smíðaði í fínlega hluti. Hann gat allt. Hann söng í kirkjukór Akraness og Svönunum, hann gat lék blak, smíðað, múrað, málað, gert við hluti og hafði góða grunnþekkingu í öllum greinunum. Hafði næma listsýn. Nágrannar hans og ættingjar treystu á hann: „Talaðu við Adam.“

Hann eignaðist ásamt Gunnu sinni fjögur mannvænleg börn og fjögur enn efnilegri tengdabörn og í fyllingu tímans barnabörn. Öll lofa þau góðu og hafa erft bestu hæfileika afa og ömmu.

Já, Adam gat allt en eitt gerði hann aldrei og það var að yrkja vísu eða ljóð en mér er fullljóst að það hefði hann fullvel getað. Bókmenntamaðurinn Adam. Hann kunni heilu ljóðabálkana, lausavísur og kvæði og tilvitnanir í helstu bókmenntir okkar og annarra þjóða. Hann var í bókmenntaklúbbi m.a. Ég veit að ég mun sakna Adams mikið, hann var alltaf til viðræðna um ljóð og vísur sem við áttum sem áhugamál. Stundum gat ég slegið honum við með Google en oftar svaraði hann og ef hann svaraði þá var það rétt.

Adam sinnti húsinu vel sem þau fluttu í um jól 1955 og í dag er það eins og nýtt. Hann hirti um húsið og gerði við smáskemmdir alveg fram á síðasta ár. Á síðasta ári fór hann að þiggja þjónustu bæjarfélagsins. Honum þótti bölvað að þurfa að þiggja hana en vænt um konurnar, og hann var farinn að tala um að hann væri „hrikalegur“ ræfill. Reyndar átti að vera mergjað bölv í staðinn fyrir hrikalegur en slíkt skrifar maður ekki í minningargrein.

Adam þótti afar vænt um fólkið sitt og fólkið hans nyrðra átti líka hug hans og það dró hann til sín þar til í sumar að ferðinni er heitið annað. Hann biður örugglega fyrir kveðjur sínar og fylgir hlýr hugur þessa merkilega manns.

Rigningin hefur aukist. Hann heldur þó áfram göngunni, fjarlægist hægt og hljótt, hallast enn til vinstri, beygir sig niður og slítur upp arfakló og bölvar þegar hann réttir sig upp því það var orðið dálítið sárt. Ekki datt honum í hug að beygja sig ekki niður, nei, hann lét eitt og eitt kjarnyrði leysa málin. Síðustu daga hefur hann hægt og rólega dregið úr starfi sínu, heldur enn áfram göngunni í austurátt móti ljósinu og óravíddum eilífðarinnar þar ástvinirnir bíða í varpa. Það er að létta aftur til hjá göngumanninum sem kveður ættingja, vini og félaga á Akranesi með hlýrri þökk. Nú er hann horfinn, hefur rétt úr sér, gleðst við endurfundi. Sólin skín aftur og ómurinn af söng hans fjarlægist: Sigurhátíð sæl og blíð ljómar nú og gleði gefur...

Það spillti greinilega ekki fyrir hjá verðandi tengdaforeldrum, þegar ég fyrir 45 árum fór að draga mig eftir dótturinni Ólöfu Ernu, að ég var að nema jarðfræði, sem þau, og þó einkum Adam, höfðu mikinn áhuga á. Það var mikið spurt og spjallað um þau efni og ýmis önnur mál sem tengjast náttúru landsins. Bókmenntir og skáldskapur var einnig oft til umræðu á Háholti 5, enda bæði mikill áhugi og þekking á þeim málum á heimilinu.

Adam kunni og gat þulið kvæði og vísur ótal höfunda, gat vitnað í setningar og kafla í helstu bókmenntum okkar og var almennt mjög vel að sér í þeim heimi, enda víðlesinn.

Allt fram á síðasta dag voru það bækur af bókasafninu á Akranesi sem helst styttu honum stundir. En þó voru hendurnar sennilega enn þá stærri þáttur í hans lífi. Því Adam var sannkallaður hagleiksmaður, það lék allt í höndunum á honum þótt stórar væru eftir allt múrverkið. Þótt múrverk hafi verið hans iðn og helsta starf gegnum tíðina var hann ekki síður hagur á tré og járn og hafði unun af að smíða og lagfæra hluti.

Eftir að við hjón komum til landsins eftir nám erlendis ákváðum við að reisa okkur hús, án þess að eiga áður neina fasteign. Notuðum til þess nokkur ár og gerðum sem mest sjálf eftir því sem kunnátta leyfði, þótt iðnaðarmenn af ýmsu tagi kæmu að sjálfsögðu líka að verki. En óvíst er hvort við hefðum ráðist í þetta verk ef við hefum ekki haft hann Adam með okkur í liði. Veggir voru hlaðnir, gólf pússuð og allt húsið múrað að innan og utan af þeim meistara með undirritaðan sem handlangara og dóttursoninn sem aðstoðarmann. Þetta var skemmtilegur og gefandi tími, ekki síst fyrir tengdasoninn sem lærði margt handverkið og fékk um leið að heyra sögur úr Kinninni, af fólki á Akranesi og vísur og skemmtileg tilsvör ýmissa samferðamanna Adams. Vandvirkni og snyrtimennska einkenndi öll vinnubrögð múrarans, verkfæri voru öll þrifin vel og vandlega í lok hvers dags, þegar algengt var að sjá harða steypuklepra á skóflum, múrskeiðum og brettum á öðrum vinnustöðum. Aðstoð Adams verður seint fullþökkuð.

Fyrir utan áhuga á jarðfræði hafði Adam alltaf mikinn áhuga á mínu starfi að vegamálum og spurði oft og mikið um helstu verkefni og framkvæmdir sem voru í gangi eða framundan. Jarðgöng, stórbrýr og hefðbundnari verk voru krufin til mergjar og alltaf vildi hann fræðast meira.

Það er erfitt að skrifa um Adam án þess að nefna Guðrúnu, þótt 15 ár séu frá því hún kvaddi. Adam og Gunna var hugtak. Fólk sem gott og skemmtilegt var að vera samvistum við. Enda tel ég að leitun sé að jafn samrýndum hjónum, ekkert alltaf sammála en samt alltaf einn samhljómur. Og mikil samvera og virðing. Börnin okkar fengu líka sinn skammt af glaðværðinni og umhyggjunni á Háholti 5, og aldrei þurfti að dekstra þau til að fara í heimsókn til ömmu og afa á Skaganum.

Og áfram bjó Adam í húsi sínu allt þar til yfir lauk, og vildi ekki annars staðar vera. Það var undantekning allt fram á síðasta dag ef hann fékkst til að gista í Reykjavík, alltaf skyldi hann keyra á Akranes að kvöldi eftir fjölskyldusamkomur og aðra viðburði.

Eftir að líkamlegir kraftar fóru að þverra og verkum sem hann gat sinnt fór fækkandi, taldi hann til lítils barist áfram. Adam kvaddi sáttur við sig og sína, og fannst nóg komið, eftir innihaldsríkt líf. Hafðu þökk fyrir allt, kæri tengdafaðir.

Nú er hann Adam tengdafaðir minn allur eftir langa og innihaldsríka ævi og var svo lánsamur að halda þokkalegri heilsu og fullkomnu andlegu atgervi fram undir síðasta dag. Að tengjast Adamsættinni fyrir rúmlega þrjátíu árum var ein mín mesta gæfa í lífinu. Betri tengdaforeldra en Adam og Guðrúnu er vart hægt að hugsa sér, alltaf hjálpsöm, umvefjandi og gefandi í samskiptum. Þau voru bæði sterkir persónuleikar, hvort á sinn hátt. Gunna glaðvær og elskuleg, Adam alvörugefnari og ákveðnari en bæði vel gefin, hlý og trygg. Það var alltaf gott að koma á Háholtið, þeirra fallega, notalega og menningarlega heimili á Akranesi þar sem öllum, skyldum og óskyldum, var tekið af hlýju og gestrisni.

Adam var margt til lista lagt. Hann var einstakur hagleiksmaður, menntaður múrarameistari en að upplagi líka afar vandvirkur, flinkur og útsjónarsamur. Þess bera vitni handarverk hans víða, stór og smá og af ýmsu tagi en ekki síst húsið á Háholtinu sem hann byggði sjálfur og hélt við af natni alla tíð. Í öllum framkvæmdum okkar Þorgeirs var Adam boðinn og búinn að hjálpa, kom keyrandi ofan af Akranesi snemma á morgnana og seint á kvöldin þurftum við oft að beita hörku til að fá hann til að hætta, slík var eljan. Og þótt þrekið dvínaði síðustu árin var hann á staðnum, gerði það sem hann gat og gaf góð ráð. Adam hafði líka græna fingur, garðurinn á Háholtinu var stolt hans og yndi og honum sinnti hann af alúð. Þar ber að líta ýmsar trjátegundir og blómjurtir og þaðan gæddum við okkur lengi vel á kartöflum, gulrótum, rabarbara, jarðarberjum og rifsberjum. Hann var einnig einstaklega fróður, vel lesinn og ræðinn og við deildum meðal annars áhuga okkar á bókmenntum. Hann hafði sterkar skoðanir á mönnum og málefnum en setti þær jafnan fram af yfirvegun og hógværð.

Þegar við Þorgeir eignuðumst frumburðinn okkar leyndu sér ekki væntingar í fjölskyldum okkar beggja að drengurinn fengi nafn afa síns. Í fyrstu vorum við ekki alveg sátt við að aðrir veldu nafnið fyrir okkur en þegar við hugsuðum málið á okkar eigin forsendum kom ekki annað til greina en að sonur okkar yrði Adam Þór yngri og þar með alnafni afa síns. Það að þeir væru nafnar gaf sambandi þeirra svo aukna vídd. Börnin okkar nutu þess alla tíð að eiga góð samskipti við afa sinn og ömmu svo lengi sem Gunnu naut við og þau eru þakklát fyrir að hafa átt afa sinn að svona lengi. Adam lifði lengst foreldra okkar Þorgeirs og það er sérstök tilfinning að tilheyra nú elstu kynslóðinni í fjölskyldunni enda stórt skarð að fylla þar sem hann var.

Ég kveð tengdaföður minn með þakklæti í hjarta, rík af fallegum og góðum minningum.

Foreldrar okkar, Ólöf Baldvinsdóttir frá Nesi í Aðaldal og Þorgeir Sigurðsson frá Hrafnstöðum í Kinn, bjuggu á Kaupangi í Eyjafirði með börnin sín tvö, Guðrúnu (f 1922) og Adam, tveimur árum yngri. Um haustið, þegar Adam var tveggja ára, veiktist móðir okkar alvarlega og varð það að ráði að koma Adam bróður mínum fyrir hjá afa og ömmu á Hrafnstöðum í Kinn um tíma.

Þá voru engar samgöngur að tala um, svo faðir okkar kom stráknum fyrir í skinnbakpoka og gekk með hann yfir Vaðlaheiði og gegnum Ljósavatnsskarð og norður í Hrafnsstaði í Kinn til föðurforeldra, Guðrúnar Marteinsdóttur og Sigurðar Jónssonar. Þar ílentist bróðir minn fram yfir fermingaraldur.

Ég man ekkert eftir bróður mínum fyrr en 1946 þegar hann kom norður til að múrhúða tveggja hæða einbýlishús. Ég hjálpaði honum að handlanga smávegis. Honum fannst ég hjálpa sér mikið, sagði hann.

Adam hafði lært til múrara á Akranesi. Þar giftist hann Guðrúnu Friðriksdóttur Hjartar og eignuðust þau fjögur mannvænleg börn, Ólöfu, Friðrik, Auði og Þorgeir.

Á Akranesi byggði hann sér fallegt og stílhreint hús fyrir fjölskylduna. Þangað var gott að koma.

Adam var mjög félagslyndur maður, söng í karlakór og kirkjukór, spilaði brids og var virkur félagi í Rotaryklúbbi Akraness.

Hann var um langt árabil aðstoðarbyggingafulltrúi Akranesskaupstaðar. Hann var víðlesinn, las sígildar bækur en einnig spennusögur sér til afþreyingar. Hann hafði sérlega gaman af ljóðaskáldskap og kunni vel að meta styrk íslenskunnar. Það var mjög gaman að ræða við hann um kveðskap (ljóð).

Hver eru tengslin? Þegar ég kom um daginn upp á Akranesspítala til að kveðja Adam baðst ég leyfis af sjúkraliða. Hver eru tengslin, spurði hún. Mér varð orðfall. Ég bandaði hendi í áttina að Háholtinu, sem er í nágrenninu, en muldraði svo: hann Adam var giftur móðursystur minni. Mig langaði að segja að hann væri „uncle“ eins og sagt er í Ameríku, og allir skilja sem náinn ættingja. En helst hefði ég viljað geta bent á heiminn hvers miðja var á Háholtinu og Heiðarbrautinni, þar sem systurnar þrjár, Inga mamma, Gunna og Sigga og menn þeirra, pabbi, Adam og Þorleifur, sem og amma og við öll frændsystkinin bjuggum. Þessum heimi tengdust svo nágrannar og aðrir ættingjar og vinir á víð og dreif, komandi og farandi, en kjarninn hélst alltaf því orka góðseminnar hélt þessum heimi saman. Sjáðu, þess vegna þekki ég Adam. Ég kem frá hans heimi.

Það var Adam sem kenndi okkur krökkunum bæði hið skemmtilega og hið venjulega. Hið skemmtilega fannst okkur t.d. þegar eitt sinn kyngdi niður snjó og hann kenndi okkur að búa til ekta snjóhús. Eða eftir fiskmáltíð að tálga svani úr beinunum. Eða, talandi um svani, hvernig Ólöf og ég lærðum ár eftir ár allt karlakórsprógrammið af því að hlusta á Adam æfa sig og sungum svo sjálfar af mikilli innlifun.

Það var þetta venjulega hjá Adam sem var svo stanslaust fyrir augum okkar að við tókum því sem sjálfsögðum hlut. Það að vera orðvar, víðsýnn, fróður, skemmtilegur, hjálpsamur, duglegur, trúr og hugulsamur. Það að drífa fólk í berjaferðir og njóta afurða íslenskrar náttúru. Það að rækta garðinn sinn en umbera að allur krakkaskari Akraness notaði brekkuna hans á veturna til að renna sér niður á sleðum. Það að vitna í Laxness eða vísnaskáldin dags daglega. Það að hampa nýyrðum. Það að sýna öllum gestum rausn. Það að skrifa skemmtileg jólabréf til þeirra sem voru í útlöndum. Það að sinna elsku Gunnu sinni af alúð alla tíð. Það hvernig hann lét okkur öllum finnast við vera honum sérstök.

Ég var komin að kveðja höfðingja þessa heims. Og þessi heimur sem ég bandaði hendinni til er, núna þegar Adam hefur kvatt hann, ekki lengur jarðbundinn en skín í minningunni, sjáanlegur okkur sem munum.