Vilja vera tveimur skrefum á undan

Jón Birgir Eiríksson

jbe@mbl.is

Alls eru þeir um 110 talsins bandarísku hermennirnir sem nú sinna loftrýmisgæslu Atlantshafsbandalagsins (NATO) á Íslandi. Komu þeir hingað 25. júlí sl., flestir frá bandarískum herflugvelli sem finna má í Spangdalhem í Þýskalandi og er völlurinn því heimahöfn þeirra flestra.

Dominic Collins, yfirmaður flugsveitarinnar, og næstráðandi hans, Michael Abernathy, tóku á móti Moggamönnum í gær og fræddu þá um starfsemi loftrýmisgæslunnar. Um svipað leyti og komið var á völlinn tóku orrustuþotur, af gerðinni F-16, sig á loft með tilheyrandi hávaða og sjónarspili. Alls standa fimm orrustuþotur vaktina hér við land og eru flugmennirnir átta talsins. Vélarnar, sem allar eru af sömu gerð, voru smíðaðar í upphafi tíunda áratugar síðustu aldar á þriggja til fimm ára tímabili.

Hlutverk flugsveitarinnar er að sinna loftrýmisgæslu, en drjúgur hluti tímans er nýttur til æfinga.

„Okkar hlutverk hér við land er að sinna loftrýmisgæslu, en ekki síður að sjá til þess að færni okkar, tækni og framkvæmd séu í góðu standi og um leið skilvirk. Enn fremur viljum við tryggja að öll kerfi, okkar og annarra NATO-þjóða, vinni vel saman. Og það gera þau,“ segir Collins, en það kom í ljós strax í byrjun ágúst þegar til tíðinda dró hjá flugsveitinni.

„Fyrsta morguninn okkar hér, 2. ágúst, flugu inn á eftirlitssvæði NATO tvær flugvélar af gerðinni TU-142 sem við fengum skipun um að hafa afskipti af. Við stöðvuðum þær u.þ.b. 190 kílómetra frá Íslandsströnd,“ segir Collins, og vísar þar til langdrægra sprengjuflugvéla Rússa, betur þekktar sem Björninn. Vel gekk að stugga við vélunum. „Þetta gerðist strax í upphafi veru okkar hér, en allt gekk vel. Það má þakka góðri undirbúningsvinnu með Landhelgisgæslunni,“ segir Collins sem lýsir yfir ánægju sinni með samstarf flugsveitarinnar við Gæsluna og allan aðbúnað á öryggissvæðinu, allt frá stjórnstöð til flugskýlanna sem nú hýsa orrustuþoturnar fimm.

Í mars á þessu ári var greint frá því að tvær rússneskar sprengjuflugvélar af gerðinni Tupolev TU- 142 hefðu flogið inn á loftrýmiseftirlitssvæði Atlantshafsbandalagsins hér við land. Voru þá tvær þotur ítalska flughersins sendar til móts við þær, en flugsveit á hans vegum var þá stödd hér við loftrýmisgæslu.

Flugumferð um Keflavíkurflugvöll hefur aukist umtalsvert undanfarin ár sem kunnugt er, en helstu álagstímarnir eru snemma á morgnana og í eftirmiðdaginn. „Yfirleitt gengur þetta upp þannig við getum forðast þá „glugga“ þegar alþjóðleg flugumferð er mikil,“ segir Collins, en Bandaríkjamennirnir hafa stillt flugtök sín þannig af, að umferð um flugvöllinn truflist sem minnst. „Þegar tafir hafa orðið hjá okkur og við nálgumst þessa glugga, þá hafa flugumferðaryfirvöld verið mjög hjálpleg við að hjálpa okkur að komast á loft,“ segir Collins.

Eitt höfuðatriða verkefnisins er að landsmenn verði fyrir sem minnstu ónæði vegna loftrýmisgæslunnar, að sögn Collins. Því snúi aðalflugbraut flugsveitarinnar þannig að aldrei sé tekið á loft yfir þéttbýlið á Suðurnesjum. „Við erum meðvituð um að hávaðinn er vandamál. Þrýstikrafturinn er um 30 þúsund pund, þannig það myndast talsverður hávaði,“ segir Collins. Þá notast Bandaríkjamenn við aðferðir sem þróaðar voru af Norðmönnum til þess að minnka hávaða við flugtök. „Leiðin sem við notum í klifri er sú hljóðlátasta sem til er,“ segir hann.

Þurfa að geta flogið langt

Orrustuþota númer 402 stóð ein í miðju skýlinu þegar Moggamenn mættu þangað, en fljótlega bar flugmanninn að sem hóf að undirbúa hana fyrir flugtak. Ber sá kallmerkið „Notch“.

„Í dag mun hann taka á loft með vængmanni og æfa samhæfingu við stjórnstöðina,“ segir Collins, en þotur flugsveitarinnar taka á loft á hverjum degi. „Það er með þotur eins og marga aðra hluti, það þarf að nota þær,“ segir Collins sem sjálfur er flugmaður og flaug sömu þotu, númer 402, yfir Íslandi ekki fyrir alls löngu. Næstráðandi hans, Abernathy, er aftur á móti ekki flugmaður. „Ég fæ ekki að fljúga svona þotum, en ég naut þeirra forréttinda heima fyrir að fá að sitja í einni tveggja sæta F-16. Í flughernum er reynt að koma sem flestum, flugvirkjum og öðrum á jörðu niðri, í aftursætið til að upplifa hvernig flugferðin er,“ segir Abernathy, en þetta er um leið eins konar umbun fyrir vel unnin störf að þeirra sögn.

Sveitin tekur tveggja sæta þotur að jafnaði með í verkefni sín, en þó ekki til Íslands. Hönnun þeirra gerir að verkum að hluti eldsneytistanksins þarf að víkja fyrir aftursætinu og því henta slíkar þotur illa hér við land enda getur oft þurft að fljúga langar vegalengdir frá Keflavík.

Megi líkja við Formúlu 1

„Í hvert skipti sem flugmennirnir fara upp í þotuna gera þeir það sama, ganga kringum hana og snerta, yfirfara ákveðna mikilvæga þætti. Yfirleitt er þetta fljótgert,“ segir Abernathy, en fleiri koma að undirbúningi fyrir flugtak. Fljótlega bar að flugvirkja og aðra sem hófu að huga að vélinni. Collins segir þá hafa unnið þrekvirki hér á Íslandi. „Þoturnar eru í stöðugri notkun og flugvirkjarnir halda þeim betur við en ég hef nokkurn tímann séð í flughernum,“ segir hann. Þeir félagar lýsa því að hlutfall flota flughersins sem sé reiðubúinn hverju sinni, sé 84%.

„Hér erum við í 100% og það er tilkomumikið í ljósi þess að lágmarkshlutfall flughersins er 80%,“ segir hann. „Það er mikil vinna að halda nokkuð eldri þotum í góðu ásigkomulagi og að halda þotum frá tíunda áratugnum í 100% standi er ótrúlega erfitt. Flugvirkjarnir eru fagmenn og sinna sínu starfi vel. Þess vegna er hlutfallið 100%,“ segir Collins.

„Hér vinna allir að því, alla daga og allar nætur, að allt sé tilbúið. Þetta er aðeins stutt skoðun, til öryggis,“ segir Abernathy, en verkaskiptingin er skýr og klár. Þeir segja að ef meira lægi við en æfing væri þó tilkomumeira að fylgjast með. „Nú er undirbúningurinn brotinn niður í fasa, en ef meira lægi við þá myndu allir sinna sínu í einu,“ segir Abernathy. Collins bætir því við að í samhengi fluggeirans megi þá líkja hraðanum við þjónustustopp í Formúlu 1.

„Síðan við komum hingað höfum við verið tilbúin 24 tíma á sólarhring, alla daga vikunnar, bæði flugvirkjar, flugmenn og aðrir, tilbúin að bregðast við með sekúndna fyrirvara,“ segir Abernathy, en viðbragðstíminn mun vera sá sami að degi og að næturlagi. „Jafnvel þó við höfum þotur í lofti, þá höfum við líka fleiri til taks, tilbúnar á jörðu niðri ef þörf er á. Við viljum vera tveimur skrefum á undan,“ segir Abernathy.

Suðurströndin í uppáhaldi

Collins segir Ísland hafa heillað flugmenn flugsveitarinnar og að mikil spurn hafi verið eftir því í hópnum öllum að koma hingað. „Hvað loftrýmisgæsluna varðar, þá er eiginlega ekki hægt að biðja um betri stað. Hér er náttúrufegurðin alltumlykjandi. Ég hef aldrei flogið yfir neitt þessu líkt,“ segir hann. „Þegar manni gefst tækifæri til að fljúga yfir eitthvað jafn fallegt og Ísland og æfingin er ekki umfangsmikil, þá er freistandi að skoða með eigin augum hve fallegt Ísland er,“ segir hann.

Spurður hvort eitthvert svæði sé í uppáhaldi hjá flugmönnunum segir hann eftirlætis leið þeirra liggja um Suðurströndina frá Reynisfjöru. „Þar sérðu jökla, fjöll og fossa. Þetta er gullfallegt,“ segir Collins. „Við erum samt sem draugar þarna og fljúgum ekki nærri ströndinni, þannig að fólk sér okkur ekki. En þetta er uppáhalds leiðin okkar, alla leiðina meðfram ströndinni og áleiðis til Keflavíkur,“ segir hann. „Hún er fullkomin.“