Sigurjón Jóhannesson

Hillir undir aðra tíma

óljós hvernig verður glíma.

Þér yfir góðar vættir vaki

og verndi svo þig ekki saki.

Mínar góðu vættir eru einfaldlega amma og afi og minning þeirra lifir um ókomna tíð með okkur sem eftir standa.

Ég var svo heppin að fá að vera á Húsavík í sjö sumur, auk þess að vera nemandi hjá Sigurjóni í einn vetur. Þar bjó ég hjá afa mínum og ömmu og naut mikið hinnar samheldnu föðurfjölskyldu minnar. Þeir bræður Sigurjón og faðir minn hafa alltaf verið einstaklega nánir. Nú síðustu árin held ég að þeir hafi ekki átt færri en tvö símtöl á dag. Þá var pólitíkin rædd og skipst á fréttum. Þessi „fréttakeppni“ þeirra held ég að hafi haldið þeim báðum vel við andlega. Ég hef aldrei kynnst fallegra bræðrasambandi. Eftir að formlegu starfi var lokið hafði Sigurjón loks tíma til að sinna hugðarefnum sínum. Hann fór þá að stunda ritstörf af miklu kappi. Það var oft gantast með það í fjölskyldunni að Sigurjón hefði rithöfundarhæfileikana, en það væri pabbi með stálminnið sem legði honum oft til efni. Á 93. aldursári kom Sigurjón, af sinni miklu eljusemi, út 12. riti sínu með sögum og sögnum úr Þingeyjarsýslu.

Þau Sigurjón og Dísa voru með eindæmum gestrisin og tóku öllum fagnandi. Ég og fjölskylda mín höfum notið þess í fjölmörgum Húsavíkurferðum. Heimilið á Ketilsbraut var öllum opið og það voru ófá skyldmenni sem bjuggu þar um lengri eða skemmri tíma. Það var því einstaklega ánægjulegt að fá að vera loksins sjálf í gestgjafahlutverki og taka á móti þeim feðgum Sigurjóni, Gumma og Jóhannesi þegar ég bjó í París. Þessi heimsókn er okkur Finnboga afar minnisstæð. Helstu staðir voru skoðaðir en það sem var svo skemmtilegt voru „kvöldvökurnar“ við tafl og brids. Það var sama hverju var stungið upp á; hinn sporlétti frændi minn, sem var þá hátt í nírætt, var til í hvað sem var. Það var ógleymanlegt að fylgjast með Sigurjóni er hann fór í sína fyrstu neðanjarðarlestarferð. Þarna kynntist ég í rauninni alveg nýrri hlið á honum.

Síðasta samtal mitt við Sigurjón fór fram með nokkuð sérstökum hætti, í gegnum skráargat á heimili dóttur hans. Hann var þá staddur þar og einn heima. Það var alveg sama hvernig hann reyndi að opna fyrir mér; aldrei gekk það. Sigurjón varð síðan heldur betur hróðugur þegar kom í ljós að þetta var ekki hans klaufaskapur, heldur var skráin ónýt.

Frændi minn sýndi mér ávallt einstaka umhyggju og hvatti mig til að takast á við nýjar áskoranir. Eftir að ég fór að starfa við alþjóðamál hafði hann alltaf mikinn áhuga á að ræða þau mál.

Fráfall Sigurjóns er ekki bara missir fyrir börn hans og fjölskyldur þeirra, heldur líka fyrir Húsavík. Við Finnbogi færum fjölskyldunni okkar innilegustu samúðarkveðjur við fráfall þessa mikla öðlings.

Sigurjón var einn af þessum bjartsýnu jákvæðu Þingeyingum þar sem fátt var betra en það sem þekktist í Þingeyjarsýslu bæði hvað varðar menn og málefni. Veðrið var alltaf best fyrir norðan, hærra hitastig en mældist á mælum og sólin skein meira í hans huga en annars staðar. Hann sá alltaf björtu hliðarnar á lífinu og bjartsýnn þrátt fyrir þung veikindi undir lokin. Merkileg skrif Sigurjóns um menn og málefni Þingeyjarsýslu endurspegla ást hans á heimahéraði og gerði hann sitt ýtrasta til að koma því á framfæri og tryggja að komandi kynslóðir fengju að njóta þess.

Í lífi og starfi ávann Sigurjón sér mikið traust og virðingu. Stærstan hluta starfsævi sinnar sinnti hann skólastjórastarfi á Húsavík. Ófáir Húsvíkingar fengu sína menntun og hvatningu fyrir lífið undir hans umsjón og ávann hann sér mikla virðingu og aðdáun meðal þeirra. Það var greinilegt út frá viðbrögðum fyrrverandi nemenda þegar ég kynnti mig sem bróðurson Sigurjóns og var þá jafnan svarað: „Sigurjóni skólastjóra?“ með mikilli virðingu og vinsemd.

Fræknar sögur fóru af íþróttahæfileikum Sigurjóns. Hann gætti þess að halda sér í góðu líkamlegu formi og er minnisstæð fjölskylduganga undir forystu og leiðsögn Sigurjóns um Reykjaheiði frá Húsavík að Fjöllum í Kelduhverfi, yfir 30 km ganga, upp úr síðustu aldamótum. Sigurjón var vel á áttræðisaldri og blés vart úr nös eftir þessa löngu göngu.

Í mörg ár höfum við haft það fyrir venju að koma við hjá Sigurjóni á leið okkar frá Brunná í Öxarfirði. Það var alltaf tilhlökkunarefni á heimleiðinni að hitta þennan frænda sem tók okkur opnum örmum og af miklum fögnuði. Alltaf spurði hann okkur út í hagi allra í okkar fjölskyldu og var ljóst að hann fylgdist vel með öllum í fjölskyldunni, hvar hver var og hvað hver gerði. Hann var léttstígur þegar hann sýndi Sigurveigu sjóböðin á Húsavík, sem reyndar komst í sjónvarpið, báðum til mikillar kátínu. Síðasta heimsókn okkar var svo á FSA en þá var hann innlagður með lungnabólgu stuttu áður en hann kvaddi. Við vorum rétt komin inn í sjúkraganginn þegar Sigurjón, sem var innst á ganginum, sá okkur. Eins lasinn og hann var þá orðinn þekkti hann okkur langar leiðir og fagnaði af heilum hug með orðunum: „Nei, komið margblessuð, mikið er gaman að sjá ykkur.“

Sigurjón var frændi sem kallaði á ómælda virðingu og væntumþykju. Það er með trega og aðdáun sem við kveðjum hann með þessum fáu orðum. Við Sigurveig og synir okkar vottum börnum hans og fjölskyldum þeirra innilega samúð, missir þeirra er mikill en minningin um merkilegan mann lifir.

Fyrir okkur fjölskylduna er ómetanlegur fjársjóður fólgin í minningarbókum afa okkar Jóhannesar, sem Sigurjón skrifaði eftir dagbókum og frásögnum hans. Ein er um lífsbaráttu afa frá barnæsku og þar til örfáum árum áður en hann lést. Í annarri eru ljóð og vísur sem afi samdi og sú þriðja segir frá vegagerð sem hann vann við á Norður- og Austurlandi árin 1912-1933. Þessar bækur sýna okkur á lærdómsríkan hátt úr hvaða jarðvegi við afkomendur ömmu og afa erum sprottin og hve gott við höfum það í dag.

Við systkinin ólumst upp við alveg einstaka samheldni og hjálpsemi móðurfjölskyldu okkar, þeirra ömmu, afa og bræðranna Sigurjóns, Ásgeirs og Gunna Palla. Það voru margar heimsóknir þeirra í Fjöll af ýmsu tilefni og eins áttum við alltaf skjól hjá þeim á Húsavík. Eitt okkar systkina var í fjóra vetur í fæði og húsnæði hjá þeim Sigurjóni og Dísu, meðan á námi í Gagnfræðaskóla Húsavíkur stóð.

Þegar komið var í Fjöll var oftast farið í fótbolta við mikinn fögnuð okkar systkinabarnanna. Það skipti engu máli hvort tilefni heimsóknarinnar var hversdagsleg heimsókn, afmæli, ferming eða brúðkaup. Í fótbolta var farið. Þeir bræður sýndu einstaklega góða takta og mikið kapp í leiknum og voru heppnir að gul og rauð spjöld tíðkuðust ekki í þessum fótboltaleikjum.

Mikill kærleikur var alla tíð með þeim systkinum og kom það vel í ljós eftir andlát pabba, en þá flutti mamma frá Fjöllum og til Húsavíkur. Þar sem ekkert okkar systkinanna bjó á Húsavík var gott að eiga Sigurjón að og fylgdist hann vel með henni og þau Dísa voru ætíð tilbúin að liðsinna henni. Þau buðu henni til sín í mat og kaffi og tóku hana með sér í bíltúra, verslanir og ef leita þurfti læknis. Fyrir alla þessa hjálp er þakklæti efst í huga okkar við leiðarlok.

Sigurjóni þótti „mæra“ góð og sá mamma til þess að eiga alltaf eitthvað gott til að gleðja mætti bróður þegar hann kom í heimsókn, en þarna gætti hann hófs eins og í öðru. Systkinin rifjuðu stundum upp þegar þau voru með foreldrum sínum sumarlangt við vegagerð í Vaðlaheiði og hvað kremkexið og vínarbrauðin voru góð í þá daga.

Það var gott að koma á Ketilsbrautina. Þar voru ætíð rausnarlegar veitingar og málefni líðandi stundar rædd ásamt sögum af löngu liðnum atburðum. Sigurjón var hagmæltur vel og þótti mjög mikilvægt að töluð væri góð íslenska. Hann leiðrétti okkur óspart á uppvaxtarárunum ef málfar okkar stóðst ekki reglur málfræðinnar. Hann fylgdist vel með okkur systkinunum og fjölskyldum okkar til síðasta dags.

Margt fleira væri hægt að segja um Sigurjón en við látum hér staðar numið. Hafðu kæra þökk fyrir samfylgdina frændi.

Við sendum innilegar samúðarkveðjur til frændsystkina okkar, Jóhönnu, Jóhannesar, Sigríðar, Guðrúnar, Gumma, Halla og fjölskyldna þeirra svo og til Ásgeirs móðurbróður okkar.

Út á við var Sigurjón alvörugefinn og bar tilfinningar sínar ekki á torg. Hann var þó alltaf glaður og hlýr í viðmóti, greiðvikinn og hjálpsamur, forvitinn og fræðandi. Átti gott með að umgangast fólk og því mjög vel liðinn skólastjóri jafnt af samstarfsfólki sem nemendum. Hann var grannur og kvikur í hreyfingum, hafði alla tíð mikinn áhuga á íþróttum, flottur fótboltastrákur á sínum yngri árum og spilaði hnit (badminton) langt fram eftir aldri.

Um árabil vorum við félagar í Rótarýklúbbi Húsavíkur. Fyrir störf sín í þágu klúbbsins sæmdu félagarnir hann orðunni Paul Harris Fellow. Þegar Sigurjón sá um aðalefni fundar voru erindi hans oftast sögulegur fróðleikur úr héraði í bland við minningabrot hans sjálfs og föður hans, Jóhannesar Guðmundssonar kennara. Fyrir utan skólamálin og framvindu þeirra á Húsavík, sem lágu honum þungt á hjarta, hafði Sigurjón mikinn áhuga á mannlífi og atvinnulífi í Þingeyjarsýslum og byrjaði snemma að viða að sér fróðleik á þessum sviðum, t.d. með viðtölum við fjölda fólks sem hann skráði. Eftir starfslok fór hann að vinna úr þessum efnivið og afraksturinn var fjöldi frásagna sem hann gaf út í kverum, eins og hann kallaði það. Þau urðu alls 13 og það síðasta kom út á þessu ári. Hér er um ómetanlegar heimildir að ræða, sem bregða ljósi á lífsbaráttu fólks, vonir þess og væntingar, sorgir þess og gleði, á fyrri hluta síðustu aldar. Hér naut sín jafnt frásagnargleði Sigurjóns og gott vald hans á íslensku máli ásamt vandvirkni, sem honum var í blóð borin. Merkilegt innlegg í sögu Húsavíkur og Þingeyjarsýslu á síðustu öld.

Sigurjón þurfti snemma að takast á við erfiðleika. Faðir hans varð heilsulaus þegar Sigurjón var barnungur og þá strax þurfti hann að taka fullan þátt í að framfleyta fjölskyldunni. Það er því engin furða að Sigurjón hafi tamið sér hófsaman lífsstíl strax á unglingsárum og hélt honum alla tíð. Af eigin rammleik varð hann að sjá sér farborða í menntaskóla og háskóla, engin námslán í boði, hvað þá styrkir.

Sigurjón var gæfumaður í einkalífi. Hann og Herdís voru einstaklega samrýnd og samband þeirra traust og ástúðlegt. Herdís lést fyrir sjö árum. Eftir það bjó Sigurjón einn. Hann hélt fullri reisn til æviloka.

Með Sigurjóni er ekki aðeins genginn góður vinur og nágranni, heldur einn af bestu sonum Húsavíkur. Við Kata vottum börnum hans og öllum nákomnum okkar dýpstu samúð.

Blessuð veri minning Sigurjóns Jóhannessonar.

Ég varð þess heiðurs aðnjótandi á mínum pólitíska ferli að eiga Sigurjón að sem stuðningsmann og góðan ráð- og álitsgjafa. Það var eins og að komast í pólitíska endurhæfingu að koma til Húsavíkur og halda fundi þar með jafnaðarmönnum og hitta Sigurjón. Ráð Sigurjóns voru traust og góð og sett fram af meðfæddum eiginleikum hugsandi og yfirvegaðs manns ásamt skoðunum og trú hins víðsýna jafnaðarmanns.

Gamli góði skólastjórinn mætti auðvitað stundvíslega á alla fundi, var manna fyrstur á fundarstað, og ég lærði fljótlega að gera það sama. Koma snemma og eiga spjall við Sigurjón um málefni okkar jafnaðarmanna, störf og stefnumál, og síðast en ekki síst málefni byggðarlagsins, sem hann bar alltaf mikið fyrir brjósti. Við ræddum oft málefni sveitarfélagsins, sama hvort það var á sviði atvinnumála, menntamála eða samgangna.

Sigurjón tók alltaf virkan þátt í fundum okkar og eftir því var tekið af öllum fundarmönnum hvað Sigurjón sagði og lagði til og oft kom hann með úthugsaðar tillögur eða ábendingar sem urðu að farsælu leiðarstefi í áframhaldandi vinnu okkar.