Ævar Ármannsson

Upp úr miðri síðustu öld var mikill uppgangur í mann- og atvinnulífi Stöðvarfjarðar. Hraðfrystihúsið á staðnum skapaði mörgum vinnu. Sjósókn var að breytast úr því að hefðbundin trilluútgerð hélt áfram, en stærri og öflugri fiskiskip fluttu jafnframt afla að landi til vinnslu. Iðnaðarmenn voru ekki margir á staðnum, en þar voru þó ýmsir snillingar, liðtækir til margra hluta. Einn af þeim var rafvirkinn í byggðarlaginu, en hann og eiginkona hans eignuðust mörg mannvænleg börn. Eitt þeirra var hinn mæti drengur, sem kvaddur er í dag.

Ég man vel eftir Ævari, þrátt fyrir að verulegur aldursmunur væri á okkur. Hann varð fljótt kræfur fiskimaður og einn helzti óvinur marhnúta og ufsatitta, sem vildu fá að vera í friði við bryggjurnar. Um afburða hæfileika hans við stangveiði síðar meir mætti hafa mörg orð, en á því sviði stóðu fáir honum framar. Ungur að árum gekk hann og vasklega fram í því að vaða um stokka og steina, hvort sem um var að ræða fjörurnar í þorpinu eða læki, sem þar renna í gegn. Hann kippti sér því ekki upp við slorið, en undi einnig vel leik sínum með félögum og vinum. Hann gat samt verið einrænn og gleymt sér við draumóra, líklega undir áhrifum frá bókum, sem hann sótti mjög í alveg frá því að hann var farinn að stauta. Lestrarhestur var hann mikill og eflaust hentaði það lunderni hans vel að gleyma sér með bók við hönd.

Eitt sinn sagði Ævar mér frá því að hann hefði mjög ungur að árum stolizt að heiman til fjalla, ekki með boga og ör eins og Indíánarnir í sögunum eða með sverð sér við hönd eins og víkingar til forna, heldur til að kanna fjalllendið ofan við þorpið og leita merkja um ránsferðir Tyrkja um fjörðinn. Litlar sagnir fara reyndar af þeim í byggðarlaginu, utan örnefnisins Tyrkjaurð undir svonefndu Stórkeraldi neðst í fjallinu Steðja, ofan Steðjatjarna. Hann komst að urðinni og byrjaði að fikra sig upp. Áður en hann vissi af var hann kominn upp í neðsta hluta Stórkeraldsins og treysti sér ekki niður gjótuna aftur. Var þá fátt til ráða. Hann þarna staddur, án þess að nokkur vissi um ferðir hans og við blöstu illfærir hamrar fyrir ofan, en fyrir tilvist Stórkeralds áttu Stöðfirðingar að hafa borgið lífi sínu með því að velta grjóti á hina illræmdu mannræningja, sem hingað komu alla leið frá Alsír. Ekki var annað til ráða en að fikra sig upp á við. Eftir verulega örðugleika komst þessi smái, en knái snáði alla leið upp og hélt stoltur til byggða. Hann kvaðst þó ekki hafa haldið þessu afreki sínu á lofti af ótta við að fá bágt fyrir.

Frá kennaraferli mínum á Stöðvarfirði eru margir eftirminnilegir nemendur fyrir ýmissa hluta sakir. Ljóst má vera að Ævar er framarlega í þeim flokki. Hann var afburða nemandi eins og þau systkini öll, en skorti þó stundum metnað hinna. Hann varð fljótt gagnrýninn á ýmsar kennisetningar og fylgdi sá eiginleiki honum til enda.  Hefði hann myndað sér skoðun var oft erfitt að fá hann af henni, en ánægjulegt gat verið að stunda við hann þrætubókarlist og mátti ekki á milli sjá, hvor okkar naut slíkra kappleikja meir. Kom þá oft í ljós, hve vel hann setti sig inn í mál og fylgdist með fréttum, bæði innlendum og erlendum. Öflugur varð hann fljótt í íþróttum, hvort sem vera skyldi hinn vinsæli skotbolti - eitt af fáu, sem hinn þröngi skólagangur bauð upp á - eða fótboltinn. Í þeirri íþróttagrein gekk hann fram af krafti og tók þátt í að skapa hið öfluga lið Umf. Súlunnar. Á þeim árum má segja að hálft liðið hafi verið Logalandsættin, þ.e. þeir bræður og mágur þeirra.

Eins og títt er um ungt fólk getur það verið óráðið um hvað það ætlar að taka sér fyrir hendur á lífsleiðinni. Oft ræður tilviljun miklu þar um. Í tilfelli Ævars kallaði sjórinn hann til verka og um tíma stundaði hann sjómennsku og reyndar einnig eigin útgerð síðar. Hann réðst þó ungur til starfa hjá húsasmíðameistara, sem þá bjó á Stöðvarfirði og fljótlega lá fyrir að hann lærði til verka í þeirri iðngrein. Í henni lauk hann námi og fór upp úr því að starfa sjálfstætt. Í einni af heimsóknum mínum til hans á Hjúkrunarheimilið Uppsali fyrir nokkrum vikum, spurði ég hann að því, hvert hefði verið hans fyrsta stóra verk, en vissi reyndar svarið þar sem að við í þáverandi sveitarstjórn ákváðum að ganga til samninga við hann, tiltölulega óreyndan, um viðbyggingu Grunnskólans. Það verkefni leysti hann með sóma. Annað stórverkefni hans er mér reyndar í fersku minni, en það var nýbygging Stöðvarfjarðarkirkju í upphafi síðasta áratugar liðinnar aldar. Ekki síður þar reyndi á útsjónarsemi hans og verkkunnáttu. Beina tengingu við hið áður nefnda fjall, Steðja, má finna í þaki kirkjunnar, en arkitektinn hafði lögun þess í huga, þegar hann hannaði hæsta hluta þess. Má því segja að Ævar hafi í tvígang náð að fikra sig hægt og örugglega áleiðis á Steðjann í óeiginlegri merkingu.

Við Ævar áttum farsælt samstarf að sveitarstjórnarmálum, meðan báðir bjuggu á staðnum. Hið sama gilti um stjórnarsetu okkar í stærsta atvinnufyrirtækinu þar. Hann hafði metnað fyrir byggðarlagið sitt, setti sig vel inn í mál og leitaði leiða til að koma því út úr þeim skerjagarði, sem hið margslungna kvótakerfi hafði siglt þessu fleyi atvinnulífsins á staðnum í. Sú barátta tapaðist, en Ævar hélt ótrauður áfram að vinna byggðarlaginu vel eftir að Stöðfirðingar sameinuðust öðru og síðar öðrum byggðarlögum. Þeim þætti af starfsæfi hans munu aðrir gera skil.

Ævar fór ungur að spila bridds, enda var faðirinn á heimilinu ástríðufullur spilari og það kom af sjálfu sér að sonurinn skipaði sér í þann hóp fjölskyldunnar, er tók ástfóstri við þessa göfugu íþrótt. Við Ævar vorum af og til makkerar, en stundum gekk á ýmsu og við félagarnir ekki ætíð á eitt sáttir um sagnir og merkingu þeirra. Undir það síðasta vorum við teknir saman aftur og búnir að æfa ötullega fyrir undankeppni Íslandsmótsins í sveitakeppni s.l. vor, sem hann varð þó vegna veikinda sinna að draga sig út úr á síðustu stundu. Vel man ég eftir erfiðum samningi, sem ég setti hann í á spilakvöldi á Reyðarfirði nokkrum vikum áður. Hann gaf sér góðan tíma og etv. hefur sjúkdómurinn, sem að lokum dró hann til dauða, en þá var flestum dulinn, haft einhver áhrif á hve lengi hann var að berja samninginn saman eins og spilarar segja gjarnan. Hann gerði þó allt rétt þarna og ég mun ætíð muna fallega brosið hans, þegar ég - eigi óspar á hrósyrðin - mærði framgöngu hans í þessu erfiða verkefni.

Þetta vinalega bros, sem náði einnig til fagurra augna hans, sýndi hann mér í þau skipti sem ég heimsótti hann á Uppsali og þar náðum við að fara saman yfir gamlar minningar og rifja upp áratuga langt samstarf okkar. Þannig kýs ég að muna þennan góða vin og félaga.

Um leið og við hjónin þökkum góð og ánægjuleg kynni, sendum við eiginkonu hans, systkinum og öllum vinum þeirra samúðarkveðjur.

Blessuð sé minning Ævars Ármannssonar.