Þorgerður Guðrún Sigurðardóttir

Þú sagðir mér einu sinni að þú værir búin að fá þig fullsadda á minningargreinum barna um ömmur sínar, alveg sérstaklega þegar þær snerust aðallega um kökubakstur og prjónaskap. Þar sem hvorugt var á þínu sérsviði tek ég mér það bessaleyfi að þakka allavega fyrir hve notalegt var að vera hjá þér á Grensásveginum, heyra þig leika á píanóið og kenna mér að meta fallega tónlist, lita á þér hárið og loka á þig í rommý með fullt af tvistum á hendi sem þú varst að spara, fletta með þér gegnum slúðurblöð, hlusta á þig útskýra hvernig einhver í fimmta ættlið væri í raun náskyldur mér og skemmtilegt fannst okkur báðum þegar þú gast sagt mér að eitthvað sem þú ættir enn niðri í geymslu væri aftur komið í móð.

Þú varst mikill royalisti. Framan af barnsaldri var ég sannfærð um að Elísabet Bretadrottning hlyti að vera fjarskyldur ættingi, sennilega vestan af Snæfellsnesi. Þegar eitthvað var um að vera í kóngafjölskyldum fylgdumst við grannt með, nú síðast brúðkaupinu í Bretlandi þegar við klæddum okkur upp með fína hatta, skáluðum í kampavíni og borðuðum brúðkaupstertu.

Það var ómetanlegt að búa í næsta húsi við þig og geta komið í heimsókn hvenær sem var, eiga þig að og geta leitað til þín um öll mál. Hjá þér gat maður reitt sig á að svörin yrðu ærleg og umbúðalaus, hrein og bein eins og þú sjálf, sama hve óþægilegt það gat orðið. En þú varst sönn og traust vinkona. Hjá þér komst maður næst því að lifa eins og konungborin prinsessa, allt þar til mæta átti í skóla næsta morgun því þú ætlaðir þér ekki að láta mig komast upp með að mæta of seint á þinni vakt og kostaði það mig stundum óþarflega langa bið í strætóskýlinu.

Minninguna um þá heilsteyptu konu sem þú varst mun ég varðveita í hjarta mínu alla ævi.

Mér finnst óraunverulegt að það sé komið að kveðjustund. Fyrir rétt rúmri viku sat ég hjá ömmu og við spjölluðum um daginn og veginn. Ég sagði henni frá nýliðnum ferðalögum og hún hlustaði af áhuga og þakkaði fyrir að ég væri komin heil heim.

Við amma vorum góðar vinkonur og áttum margar dýrmætar stundir saman, best fannst okkur þó þegar við fengum að vera tvær í friði. Þá gátum við gleymt okkur í spjalli um allt milli himins og jarðar. Það var hægt að treysta á að amma vissi nýjasta slúðrið og hún var alltaf með á hreinu hvað væri móðins hverju sinni og sýndi mér iðulega flíkur í fataskápnum sínum sem væru alveg eins og þær sem hún sá í tískublöðunum.

Amma eyddi miklum tíma með okkur fjölskyldunni, við fórum reglulega saman til útlanda, í sumarbústaði og önnur ferðalög innanlands. Hún kom oft í heimsókn til okkar og sat og spjallaði heillengi. Henni þótti skemmtilegast að koma þegar við vorum nýkomin heim frá útlöndum til að sjá hvað leyndist í töskunum. Ég man þegar ég var yngri að koma heim úr skólanum hvað ég var spennt þegar bíllinn hennar ömmu var fyrir utan. Það skemmdi ekki fyrir að ég vissi að hún kæmi ekki tómhent, oftast stoppaði hún í bakaríinu á leiðinni og var með á hreinu hvað mér þótti best þar. Svo var alltaf gott að koma í heimsókn á Grensásveginn en þangað var eins gott að mæta svöng, amma passaði nefnilega upp á að eiga allt í ísskápnum sem ég hafði einhvern tímann nefnt að mér þætti gott.

Amma fylgdist vel með okkur barnabörnunum, vissi hvað við vorum að gera í okkar daglega lífi og var virkilega stolt af okkur. Hún hafði mikinn áhuga á að þekkja vini okkar og vinkonur og þeim þótti öllum svo vænt um ömmu Toggu.

Lífið var ömmu ósanngjarnt seinustu tvö ár en hún sýndi ótrúlegan styrk sem ég dáðist alltaf svo mikið að. Ég vona að hún hlaupi nú um fjöruna í Skógarnesi, eins og hún gerði svo oft sem stelpa. Ég veit fyrir víst að hún vakir yfir öllu sínu fólki og heldur áfram að fylgjast vel með okkur.

Elsku amma, ég mun halda áfram að gera þig stolta alla daga og ég lofa að fara alltaf varlega.

Þín vinkona og barnabarn,

Eitt af því sem við vitum fyrir víst er að við deyjum öll. Hins vegar virðist maður aldrei vera tilbúinn að kveðja þann sem maður elskar, eigingirnin tekur yfir.

Við amma Togga vorum alltaf miklar vinkonur. Sem dæmi má nefna að í tæpan áratug var fastur liður að gista hjá henni á föstudögum og þar sem við amma vorum báðar jafn vanafastar þá voru þessi kvöld yfirleitt frekar hefðbundin og þægileg.

Amma fór í óteljandi ferðalög með okkur fjölskyldunni bæði innanlands og utan. Uppáhaldsstaðirnir hennar voru tvímælalaust Skógarnes þar sem hún ólst upp að mestu fyrstu sjö ár lífs síns og svo var Flórída alltaf í miklu uppáhaldi.

Amma sýndi okkur barnabörnunum mikinn áhuga og var stór og mikilvægur partur af okkar lífi. Hún hringdi daglega og vildi fá að heyra hvernig dagurinn minn hefði verið og hvernig við fjölskyldan hefðum það, mikið verður tómlegt að fá ekki að heyra í henni reglulega.

Elmar Leó, sonur minn, hefur alveg frá fæðingu eytt miklum tíma hjá ömmu Toggu eða ömmu Koggu eins og hann kallaði hana. Amma fékk þann heiður að spilla honum smá eins og ömmur eiga að gera, súkkulaðirúsínur eru og verða alltaf tengdar við ömmu Toggu á okkar heimili.

Amma tók ákvörðun fyrir rúmum tveimur árum að fara í aðgerð til að fjarlægja æðagúlp en vaknaði lömuð fyrir neðan mitti eftir þá aðgerð. Við tók mjög erfiður og krefjandi tími þar sem amma sýndi ótrúlegt æðruleysi og var svo sannarlega hetjan mín síðustu tvö ár.

Það kom bersýnilega í ljós síðustu mánuði hvað amma átti góða að og ber þar sérstaklega að nefna systur hennar tvær, þær Ásdísi og Kristínu, og langar mig að nota tækifærið og þakka þeim kærlega fyrir allt.

Í dag kveð ég ömmu Toggu með sorg í hjarta en jafnframt gleði og þakklæti fyrir allar okkar samverustundir.

Hvíl í friði, elsku amma mín, eitt er víst að minningin um góða, ákveðna og fallega konu lifir í hjarta okkar allra.

Þín vinkona og barnabarn,

Elsku amma Togga. Ávallt leiddir þú afkomendur þína í lífinu, gafst okkur visku, skilyrðislausa ást og varst kletturinn í fjölskyldunni. Dugnaður þinn og ósérhlífni kenndi okkur að leggja ekki árar í bát og halda áfram. Réttlætiskennd þín var einstök og hafðir þú óbeit á órétti, hroka og sjálfselsku. Skoðanir þínar einkenndust ekki af hlutleysi eða hálfsannleik ólíkt mörgum í dag sem telja það hagkvæmast og þægilegast að sneiða hjá sannleikanum. Enginn höfðingi eða valdsherra stýrði þér og þú varst alla tíð vön að fara þína eigin leið í lífinu. Það sem skipti þig máli var hjartalag fólks fremur en stétt þess eða staða. Gjafmildi þín var einstök og alltaf settir þú fólkið þitt í fyrsta sæti.

Takk fyrir allt.

Þinn

Þar kom að því að hópurinn hinum megin fékk stærsta vinninginn og við hin sitjum eftir með sárt ennið. Var þó slagsíðan orðin allnokkur fyrir. Þorgerður hefur eflaust nú þegar flutt það helsta í fréttum héðan, svona rétt til að hita sig upp fyrir dýpri samræður. Nú verður lag fyrir hana að fá staðfestingu frá fyrstu hendi um sitthvað sem orkað hefur tvímælis í gömlum fjölskyldusögum. Þvílík andans veisla sem það verður og gleðifundur.

Svona vangaveltur eru freistandi þegar í hlut á jafn stórbrotin persóna og Þorgerður frænka mín, sem erfitt er að sætta sig við að missa af sviði lífsins. Sigurður Magnússon, pabbi hennar, og Ingibjörg, mamma mín, voru systkini. Hann var elstur en hún yngst Miklaholtssystkinanna fimm. Þorgerður sótti mikið í að vera hjá ömmu og afa sem barn og voru þær mamma nánast eins og systur, enda aðeins níu ára aldursmunur á þeim. Á milli þeirra ríkti mikill kærleikur og djúp vinátta sem við Jón bróðir minn ólumst upp við og höfum notið ríkulega á okkar ævi.

Sjaldan var viðburður svo léttvægur í fjölskyldunni að ekki þætti ástæða til að kalla á Þorgerði. Þá var enda gulltryggt að samfundur myndi heppnast. Og hún var ekki bara með okkur á gleðistundum. Hún sat við rúm mömmu síðustu daga hennar. Hún hringdi og spurði um líðan okkar ef eitthvað bar út af. Ein dætra minna orðaði það svo: „Hún þekkti okkur eiginlega betur en við sjálf.“ Hvernig má það vera? Eftir því sem ég hugsa meira um það skil ég það betur. Það var stóra samhengið sem hún bjó yfir og ótrúlegt minni hennar. Hún var aldrei meðvirk eða lét slá sig út af laginu. Fallegu brúnu augun hennar geisluðu af kátínu, voru djúphugul og fjarræn eða gneistuðu af reiði ef henni misbauð eitthvað. Hún var svo virkur hlustandi að hún mundi betur en maður sjálfur það sem maður hafði trúað henni fyrir. Og hún hikaði ekki við að rétta kúrsinn af hjá manni ef svo bar undir. Hún þekkti sitt fólk, langt aftur í ættir, veikleika þess og styrkleika.

Þorgerður var sinn eigin húsbóndi og mat frelsi sitt og sjálfstæði mikils. Hamingja hennar fólst í ríkulegum og gefandi samskiptum við fólk úr öllum stéttum. Hún naut þeirrar gæfu að starfa um langt árabil á skrifstofu VR þar sem hæfileikar hennar á mannlega sviðinu fengu að blómstra. Hún hafði brennandi áhuga á félagsmálum og ríka réttlætiskennd sem kom sér ekki síður vel á þeim vettvangi. Hún lá hreint ekki á skoðunum sínum og var afar hreinskiptin og skemmtileg, enda með næmt auga fyrir því spaugilega. Hún dró fólk að sér eins og segull. Eftir heilsufarslegt áfall fyrir tveimur árum varð helsti fundarstaður fjölskyldunnar sjúkrastofan hennar. Hún hélt áfram að miðla til okkar fréttum af vinum og ættingjum og sýna áhuga á tilveru okkar utan veggjanna sem umluktu hana. En hugurinn stóri þráði að sprengja af sér fjötrana.

Nú ertu frjáls, hjartkæra frænkan mín. Guð laun fyrir gjöfina dýru sem þú skilur eftir þig, tímann sem þú varst alltaf svo örlát á. Hann býr áfram með ástvinum þínum og ávaxtar sitt pund.

Allt frá æskuárum minnist ég þess að mikil veislugleði fylgdi móðurfjölskyldu minni. Þá var ávallt notið góðra veitinga, glaðst, og mikið spjallað. Togga og systur hennar voru ávallt drottningarnar við þessi tækifæri og glæsileiki þeirra og nærvera fyllti öll rými. Árin liðu og frændfólk og vinir hurfu af sjónarsviðinu og aðrir bættust í hópinn. Eitt er víst að hvar sem komið var saman þá var Togga á staðnum, enda vandséð að halda mætti gleðifund án hennar nærveru. Á stundum sem þessum var alltaf tilhlökkunarefni að sitja og spjalla og hlæja með Toggu frænku. Hún var hafsjór af fróðleik um fólk og félagsmál, og aldrei kom maður að tómum kofunum ef spurt var um ættingja og ættartengsl. Það var líka siður hjá Toggu að spyrja um hagi og líðan allra sem manni tengdust og bar hún velferð þeirra allra fyrir brjósti.

Togga og mamma tengdust ávallt mjög nánum böndum og oft var rifjað upp þegar mamma var beðin um að passa Toggu sem barn. Ég held að þau tengsl milli þeirra frænkna hafi haldið alla tíð, að þær bæru töluverða ábyrgð hvor á annarri og samverustundirnar því margar. Togga og mamma ferðuðust mikið saman og oft lá þá leiðin vestur á Snæfellsnes á slóðir ættmenna. Það kom einnig fyrir að þær ferðuðust norður í land og það þótti Toggu ekkert tiltökumál ef erindið var að heimsækja Jónda frænda. Hún var að vísu ekki sérlega áhættusækin í ferðalögum og því kom það nokkuð á óvart þegar ferðinni var heitið norður á Hofsós í vetrarveðri í aprílmánuði. Tilefnið var reyndar ærið, heimsókn til Jónda frænda á sjötugsafmæli mömmu. Mér er minnisstætt að þær lentu í blindbyl á leiðinni norður sem gerði ferðalagið erfitt og snúið og fylltist ég samviskubiti yfir að hafa hvatt til fararinnar. En við komuna á Hofsós gerði Togga sér far um að kreista fram æðruleysi til að minnka áhyggjur nærstaddra og bæta líðan mína. Þessi heimsókn var ógleymanleg og strax næsta dag var komin blíða sem hélst á meðan þær dvöldu nyrðra. Gleðin í andliti Toggu og samveran þessa daga gleymist mér aldrei. Nú þegar Togga frænka er kvödd fyllist hugurinn af góðum minningum um glæsilega konu og þakklæti fyrir allar samverustundirnar, þar sem hún gaf svo mikið en krafðist einskis. Ég veit að Toggu hefur beðið opinn faðmur móður minnar og víst er að næsta veisla þeirra verður haldin á góðum stað.

Hinn 15. ágúst síðastliðinn sofnaði Þorgerður móðursystir mín, eða Togga frænka, eins og við kölluðum hana, svefninum langa. Hún er önnur af systrunum Sigurðardætrum, sem kveður þessa jarðvist á árinu. Fyrir hinar tvær sem eftir eru og okkur hin í fjölskyldunni hefur þetta ár verið erfitt. Þegar systur eru mjög samrýmdar og góðar vinkonur, þá er slíkur skellur mikill á einu ári. En því miður er það ekki eitthvað sem við stjórnum.

Eftir alvarlegan uppskurð fyrir tveim árum lamaðist Þorgerður og var bundin við hjólastól eftir það og engin von um bata. Togga frænka tók örlögum sínum með ótrúlegu æðruleysi, sem okkur sem næst henni stóðu var algjörlega óskiljanlegt. Hún bjó yfir yfirnáttúrlegu sálarþreki, sem okkur í fjölskyldunni og vinum var ofar skilningi. Togga þurfti aðstoð við allar daglegar athafnir. Hún var jákvæð, þakklát og kurteis við allt hjúkrunarfólk, sem annaðist hana með elsku og virðingu. Fyrir það erum við fjölskyldan hennar mjög þakklát. Togga frænka fékk kærleiksríka umönnun alla sína sjúkrahúslegu.

Síðustu tvö árin hefur Þorgerður verið á Hjúkrunarheimilinu Eir og þangað hafa margir fjölskyldumeðlimir og vinir hennar lagt leið sína, og átt með henni góðar stundir. Fyrir 80 ára afmælið hennar í fyrrasumar prjónaði ég handa henni sjal. Ég held að það hafi ekki nokkur maður verið jafn glaður með neitt af því sem ég hef prjónað í gegnum árin eins og Togga mín var með sjalið sitt.

Togga var skarpgreind og stálminnug til hinstu stundar. Hún var alla tíð áhugasöm um fólk og ættartengsl. Hún var mjög frændrækin og gætti þess að halda góðu sambandi við sitt fólk. Hún var fljót að rekja saman ættir og ættartengsl. Það var hennar sérfag og ótrúlega skemmtilegt að reyna að fylgjast með henni rekja saman tengdir fólks, sérstaklega fyrir mig, sem man ekki nafn á nokkrum manni.

Við leiðarlok eru margar minningar, sem koma upp í hugann, til dæmis stórbakstur á laufabrauði inni á Langholtsvegi. Stór og mikil fjölskylduboð, pitsupartí á afmælisdegi ömmu Dýrleifar og svona mætti lengi telja. Allar þessar minningar er gott að eiga og hlýjar hugsanir fylgja Toggu minni yfir móðuna miklu.

Ég þakka fyrir allar góðar stundir og veit að Togga og Steina, yngsta systir hennar, gleðjast nú saman á himnum.

Blessuð sé minning yndislegrar og elskaðrar frænku minnar.

Í dag kveðjum við, starfsmenn VR, okkar ástkæru Þorgerði, sem ekki var kölluð annað en Togga í okkar hópi. Með fráfalli hennar er enn á ný, með stuttu millibili, höggvið skarð í raðir VR-fjölskyldunnar eins og okkur eldri starfsmönnum félagsins er tamt að kalla okkar góða hóp.

Það er óneitanlega sérkennileg tilfinning sem fylgir því að skrifa minningarorð um vinkonu okkar sem sjálf hóf hvern vinnudag á því að lesa minningargreinar og dánartilkynningar dagblaðanna. Þetta gerði hún bæði vegna áhuga síns á fólki almennt og þó enn fremur vegna einlægrar umhyggju fyrir velferð og réttindum VR-félaga. Hún vildi geta upplýst þá um réttindi til dánarbóta úr sjúkrasjóði VR en lengst af hafði hún umsjón með útgreiðslum úr sjóðnum fyrir hönd félagsins. Óhætt er að segja að Togga hafi verið vakin og sofin yfir hagsmunum sjúkrasjóðsins og hafði á takteinum allar reglur og réttindi er lutu að sjúkrarétti félagsmanna VR. Og þannig kynntumst við öll Toggu þegar við hófum fyrst störf hjá félaginu, í sjúkrasjóðnum réð hún ríkjum og til hennar gátum við leitað með allar spurningar sem lutu að félaginu því hún var hafsjór af fróðleik um verkalýðsmál. Okkur fannst stundum að hún hefði starfað hjá VR allt frá fermingu eða jafnvel fæðingu.

Togga var skemmtileg kona með kímnigáfu sem stundum jaðraði við kaldhæðni en aldrei þó svo að særði. Mjög glæsileg, greind og sópaði að henni hvar sem hún fór. Hún var félagslynd og lét sig sjaldan vanta ef boðað var til veislu. Oftar en ekki hófst umræðan í kaffistofunni á mánudagsmorgni á þessu: „Stelpur, ég var í svo ægilega fínu boði á laugardaginn...“ og svo kom einhver góð saga í kjölfarið. Eitt sem einkenndi Toggu var ættfræðiáhugi hennar og kom það mörgum okkar á óvart hvernig hún virtist þekkja allar okkar ættir og fjölskyldusögur oft mun betur en við sjálf! Þegar Togga hóf störf hjá félaginu árið 1968 var hún þriðji starfsmaðurinn sem réðst til starfa á skrifstofu VR sem þá var til húsa í Vonarstræti 4. Hún hafði þó verið VR-félagsmaður frá árinu 1956 og því fylgdi hún félaginu í 63 ár. Í fyrstu voru verkefni hennar fólgin í almennum skrifstofustörfum en síðar hafði hún umsjón með greiðslu atvinnuleysisbóta. Þegar sjúkrasjóður VR var stofnaður árið 1979 tók hún við umsjón sjóðsins og sinnti því hlutverki þar til hún hætti störfum sökum aldurs árið 2005.

Fyrir mikið starf, hollustu við félagið og réttindabaráttu þess var hún svo sæmd gullmerki VR á 100 ára afmæli félagsins árið 1991. Fáir hafa verið jafn vel komnir að þeirri sæmd.

Eftir lifa minningar okkar um hana Toggu, ljúft bros hennar og hlýju, umhyggju og einlægan áhuga á samferðamönnum, yndislegur félagi með góða nærveru – hvíldu í friði, kæra vinkona.

Fyrir hönd fyrrverandi samstarfsfélaga hjá VR,