Úrslitin álitin áfall fyrir Trump

Bogi Þór Arason

bogi@mbl.is

Demókratar juku fylgi sitt í kosningum í tveimur sambandsríkjum Bandaríkjanna í fyrradag og úrslitin eru álitin áhyggjuefni fyrir Repúblikanaflokkinn og Donald Trump Bandaríkjaforseta. Kosningarnar voru taldar veita vísbendingar um stöðu flokkanna fyrir þing- og forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 3. nóvember á næsta ári.

Demókratinn Andy Beshear sigraði naumlega í ríkisstjórakosningum í Kentucky eftir jafna kosningabaráttu, samkvæmt óstaðfestum kjörtölum í gær. Demókratar fengu einnig meirihluta í báðum deildum ríkisþings Virginíu í fyrsta skipti í tvo áratugi.

Repúblikaninn Tate Reeves sigraði hins vegar íhaldssaman demókrata, Jim Hood, í ríkisstjórakosningum í Mississippi sem hefur verið eitt af helstu vígjum Repúblikanaflokksins síðustu ár. Reeves fékk 52,3% atkvæða og Hood 46,5%. Í ríkisstjórakosningum í Mississippi fyrir fjórum árum fékk repúblikaninn Phil Bryant rúm 66% atkvæðanna. Repúblikanar hafa gegnt ríkisstjóraembættinu í tæp sextán ár.

Vandræðaleg fyrir Trump

Stjórnmálaskýrandi The Washington Post segir að margir forystumenn Repúblikanaflokksins hafi áhyggjur af úrslitunum í ríkisstjórakosningunum í Kentucky og þau séu vandræðaleg fyrir Trump sem hafði lagt ríkisstjóranum og repúblikananum Matt Bevin lið í kosningabaráttunni. Sigur Beshears var þó mjög naumur því að munurinn á fylgi hans og Bevins var aðeins um 0,4% samkvæmt óstaðfestum kjörtölum þegar öll atkvæðin höfðu verið talin. Bevin hafði þó ekki viðurkennt ósigur.

Úrslitin í Kentucky eru álitin áfall fyrir Trump, en þó ekki mesti ósigur sögunnar. Forsetinn hefur verið vinsæll í ríkinu og sigraði þar með nær 30 prósentustiga mun í forsetakosningunum árið 2016, meiri en nokkur annar forsetaframbjóðandi repúblikana í ríkinu í rúm 40 ár. Trump fór til Kentucky á mánudaginn var til að halda fjöldafund og hvetja stuðningsmenn sína til að styðja Bevin í kosningunum. Forsetinn sagði að Beshear væri „of öfgafullur og of hættulegur“ til að stjórna ríkinu og færi hann með sigur af hólmi myndi það efla þá demókrata sem vildu að Trump yrði ákærður til embættismissis. „Ef þið tapið sendir það mjög slæm skilaboð... Ef þið tapið segja þau að Trump hafi beðið mesta ósigur í sögu heimsins. Þið megið ekki láta það koma fyrir mig!“ sagði Trump við stuðningsmenn sína.

Forsetinn fullyrti eftir að skýrt var frá úrslitum kosninganna að fjöldafundur sinn í Kentucky fyrir kosningarnar hefði hjálpað Bevin að auka fylgi sitt um „að minnsta kosti 15 prósentustig á síðustu dögum“. Skoðanakannanir bentu þó til þess að munurinn á fylgi frambjóðendanna hefði alltaf verið undir 10% síðustu vikurnar fyrir kosningarnar, að sögn The New York Times .

Óvinsæll ríkisstjóri

Bevin er kaupsýslumaður eins og Trump og var álitinn utangarðsmaður í stjórnmálunum þegar hann var kjörinn ríkisstjóri Kentucky fyrir fjórum árum með níu prósentustigum meira fylgi en frambjóðandi demókrata. Hann hefur einnig getið sér orð fyrir að vera æsingamaður í stjórnmálunum, líkt og Trump, og hefur verið á meðal óvinsælustu ríkisstjóra í Bandaríkjunum, ef marka má könnun sem gerð var fyrr á árinu. Er það m.a. rakið til framgöngu Bevins í deilu við kennara sem fóru í verkfall til að mótmæla áformum hans um að skerða lífeyrisréttindi þeirra. Hann sagði að þeir væru „sjálfselskir“ og „fávísir“ og sakaði þá jafnvel um að bera ábyrgð á kynferðislegum árásum á börn vegna þess að þau þyrftu að vera ein heima þegar kennarar þeirra væru í verkfalli.

Stjórnmálaskýrandi The New York Times segir að frambjóðendur repúblikana hafi sigrað í kosningum til annarra embætta í Kentucky, svo sem ríkissaksóknara, og það bendi til þess að kjósendurnir hafi verið að hafna Bevin en ekki flokki hans. Blaðamaðurinn lýsir Beshear sem miðjumanni og segir hann hafa vikist undan að svara því hvort fulltrúadeild Bandaríkjaþings ætti að ákæra Trump til embættismissis. Hann hafi einnig haldið sig í hæfilegri fjarlægð frá forystumönnum demókrata í Washington og lagt áherslu á að gagnrýna stefnu Bevins í deilunni við kennarana og tilraunir hans til að afturkalla umbætur á medicaid, sjúkratryggingum fyrir tekjulága. Beshear er 41 árs og faðir hans var ríkisstjóri Kentucky á árunum 2007 til 2015. Í kosningabaráttunni lagði hann áherslu á þau málefni sem hann sagði kjósendur í Kentucky telja mikilvægust: mennta-, heilbrigðis- atvinnu- og lífeyrismál.

Bevin lagði hins vegar áherslu á stuðning sinn við Trump og talaði oft um mál sem eru forsetanum hugleikin, m.a. innflytjendamál og væntanlega ákæru á hendur honum til embættismissis. Auk forsetans hafði Mike Pence varaforseti lagt Bevin lið með því fara með honum í atkvæðaveiðar um ríkið og samtök ríkisstjóra repúblikana eyddu milljónum dollara í auglýsingar til stuðnings honum.

Sterkir í úthverfum

Bevin fékk mest fylgi í strjálbýlum sýslum en Beshear í borgum og byggðum í nágrenni þeirra þar sem stuðningurinn við Trump hefur minnkað, að sögn stjórnmálaskýranda The New York Times .

Úrslit þingkosninganna í Virginíu eru álitin meira áfall fyrir repúblikana. Ríkið var eitt af vígjum þeirra í áratugi en síðustu ár hefur það verið á meðal svonefndra sveifluríkja þar sem báðir flokkarnir eiga raunhæfa möguleika á að sigra í kosningum. Nú þegar demókratar eru með meirihluta í báðum deildum þingsins virðist Virginía vera orðið að vígi þeirra, að mati stjórnmálaskýranda CNN . Hann bendir á að demókratar hafa sigrað í Virginíu í öllum forsetakosningum frá árinu 2004 þegar George W. Bush fékk meirihluta atkvæða í ríkinu og repúblikanar sigruðu síðast í ríkisstjórakosningum þar árið 2009. Báðir þingmenn Virginíu í öldungadeild Bandaríkjaþings eru demókratar og einnig meirihluti þingmanna ríkisins í fulltrúadeildinni.

Þessi breyting er einkum rakin til aukins fylgis demókrata í byggðum í nágrenni borganna í Virginíu. Flokkurinn naut einnig góðs af óvinsældum Trumps í ríkinu, að mati stjórnmálaskýranda fréttaveitunnar AFP .

Fréttaskýrandi breska ríkisútvarpsins telur að úrslit kosninganna í Kentucky og Virginíu séu áhyggjuefni fyrir Trump og repúblikana. Þau geti verið fyrirboði þess sem koma skuli í kosningunum í nóvember á næsta ári eins og aukið fylgi demókrata í kosningum í Virginíu og New Jersey 2017, árið áður en þeir fengu meirihluta í fulltrúadeild Bandaríkjaþings í fyrsta skipti í átta ár. Mikið fylgi demókrata í borgum og nágrenni þeirra í kosningunum í Kentucky og Virginíu sé sérstakt áhyggjuefni fyrir repúblikana þar sem sigur demókrata í kosningunum til fulltrúadeildarinnar á síðasta ári hafi einkum byggst á þeim kjósendahópi.

Sigurlíkur Trumps meiri en ætla mætti

Skoðanakannanir hafa bent til þess að helstu forsetaefni demókrata séu með mun meira fylgi en Trump í öllu landinu. Stuðningurinn við forsetann er þó mikill í sex ríkjum þar sem sigur hans var naumastur í kosningunum árið 2016: Michigan, Pennsylvaníu, Wisconsin, Flórída, Arizona og Norður-Karólínu. Joe Biden, fyrrverandi varaforseti Bandaríkjanna, er að meðaltali með eins prósentustigs forskot á forsetann í þessum ríkjum. Kannanirnar benda hins vegar til þess að Trump sé að meðaltali með þremur prósentustigum meira fylgi en öldungadeildarþingkonan Elizabeth Warren í ríkjunum sex. Þau eru með alls 101 af 538 kjörmönnum sem velja forsetann formlega. Úrslit forsetakosninganna á næsta ári gætu að miklu leyti ráðist í þeim og kannanirnar sýna að sigurlíkur Trumps eru meiri en ætla mætti af fylgi forsetaefnanna í öllu landinu.