Vínkjallarar Moët eru gríðarlegir að vöxtum og þar má rekast á ótrúlega verðmætar flöskur frá merkustu árgöngum 20. aldarinnar. Innarlega í einum þeirra má finna víntunnu mikla að vöxtum sem var gjöf Napóleons Bonaparte til Moët-fjölskyldunnar. Hún er í öndvegi og vitnar um nána vináttu keisarans við hin lunkna sölumann, Jean-Rémy.
Sætt Moët nectar er í raun freyðandi sætvín. Það má para með ýmsum mat, millisætum eftirréttum og svo getur það þjónað sem eftirréttur í sjálfu sér.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Baksvið Stefán E. Stefánsson ses@mbl.is Á liðnu ári var kampavíni tappað á 320 milljón flöskur og sú tala ein og sér gefur ákveðna mynd af því hversu umsvifamikil framleiðslan í Champagne-héraðinu er.

Baksvið

Stefán E. Stefánsson

ses@mbl.is

Á liðnu ári var kampavíni tappað á 320 milljón flöskur og sú tala ein og sér gefur ákveðna mynd af því hversu umsvifamikil framleiðslan í Champagne-héraðinu er. Um 16 þúsund ræktendur eru starfandi á svæðinu en langflestir þeirra selja þrúgur sínar eða safa af vínekrunum áfram til stórfyrirtækja sem framleiða gríðarlegt magn kampavíns á hverju ári. Stærri vínhúsin framleiða nokkrar milljónir flaskna á ári og eru vörumerki þeirra þekkt um allan heim.

Moët gnæfir yfir alla aðra

Eitt fyrirtæki ber þó höfuð og herðar yfir öll hin og það er Moët & Chandon. Undir því merki (ásamt lúxusmerkinu Dom Perignon) eru framleiddar um 35 milljón flöskur á ári eða um 11% allrar framleiðslu héraðsins og gerir það fyrirtækið að langsamlega stærsta kampavínsframleiðanda heimsins.

Fyrstur til að kveikja

Það kemur mörgum á óvart hversu stutt saga kampavínsframleiðslunnar í raun og veru er. Öldum saman reyndu vínbændur í Champagne að finna leiðir til þess að losna við „loftið“ úr víninu. Á þeim tíma var ekki þekkt hvað var þess valdandi að vínið tók upp á því í að freyða. Og það var ekki aðeins smekksins vegna sem bændurnir vildu losna við það sem við nú vitum að er koltvísýringur (CO 2 ) heldur einnig sú staðreynd að flöskuglerið var í þá daga svo fábrotið að bændur sem urðu fyrir því að gerjunarferlið hélt áfram í víni sem þeir höfðu þá þegar sett á flöskur misstu allt að 90% af framleiðslunni. Flöskurnar þoldu einfaldlega ekki þrýstinginn og í vínskjöllurunum varð atburðarásin sorglega oft á þá leið að ein flaska sprakk og olli því að fleiri urðu fyrir sömu örlögum.

Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir til að gera út af við hið freyðandi vín, jukust þó vinsældir þess jafnt og þétt, einmitt vegna eiginleika þess. Einn þeirra sem sáu tækifæri í þessum aðstæðum var maður að nafni Claude Moët. Hann var af hollenskum ættum. Einn forfeðra hans hét LeClerk og barðist við hlið Jóhönnu af Örk. Sagan segir að hann hafi staðið í ströngu í baráttunni við Breta svo Frakkar gætu krýnt Karl VII. Þar sem LeClerk stóð við Dómkirkjuna í Reims árið 1429, þar sem konungar Frakka höfðu um aldir verið krýndir, hrópaði hann „Het moet zoo zijn“ rétt í þann mund sem Jóhanna hraðaði sér með hinn verðandi konung inn í guðshúsið. Orðin má útleggja „það verður að gerast“ en fyrir uppátækið hlaut hann nýtt nafn af hendi konungs, Moët!

Hlustaði ekki á úrtöluraddir

En aftur að Claude, afkomanda hans. Þrátt fyrir ítrekuð aðvörunarorð vina sinna sat hann við sinn keip. Hann ætlaði sér að helga framleiðsluna, sem hann stofnaði til 1743, hinu freyðandi víni. Og það er til marks um staðfestu hans – en einnig skynbragð á breyttar neysluvenjur – að innan fárra ára framleiddi hann 50 þúsund flöskur af hinu fyssandi víni á ári. Það verður að teljast einstakt afrek því alla 18. öldina nam heildarframleiðsla í Champagne sjaldnast meira en 300 þúsund flöskum á ári. Hin gríðarmikla framleiðsla af hendi Claude Moët varð því fyrirboði um það sem koma skyldi. Hann hefur þó eflaust ekki getað gert sér í hugarlund að 250 árum síðar yrði framleiðslan hjá fyrirtækinu einu orðin meira 100-falt meiri en öll framleiðsla héraðsins um hans daga.

Þrátt fyrir hugkvæmni Claude Moët hefði hún ein og sér ekki dugað til þess að fleyta fyrirtæki hans áfram og á þann stað að verða langstærsti kampavínsframleiðandi samtímans. Til þess að það mætti verða hlutu fleiri að leggja hönd á plóginn, einkum þeir sem tóku við keflinu á áratugunum eftir hans dag. Í þeim hópi stóð án efa Jean-Rémy Moët, barnabarn hans. Sem ungur maður tókst hann á hendur það verkefni að auka hróður fjölskyldufyrirtækisins. Ferðaðist hann víða í þeim tilgangi. Dag einn átti hann leið um Brienne í Champagne en þar var starfræktur konunglegur herskóli franska ríkisins. Verkefnið var að fá forsvarsmenn skólans til þess að kaupa sem mest af kampavíni.

Í því starfi kynntist hann ungum hermanni að nafni Napóleon Bonaparte. Sá átti eftir að setja svip sinn á söguna og hann elskaði kampavín. Sú staðreynd hefur rækilega verið undirstrikuð í ummælum sem eftir honum eru höfð þar sem fjallað var um kampavín: „Í sigri áttu það skilið, í ósigri þarftu á því að halda!“

Stórveldi einsog Frakkland

Fyrir tilstuðlan Napóleons óx virðing Moët gríðarlega og auðgaðist Jean-Rémy mjög af þeim völdum. Þegar hershöfðinginn hafði krýnt sjálfan sig keisara í Notre Dame í París ákvað Jean-Rémy að taka til óspilltra málanna í því skyni að búa sem best að valdhafanum og keisaraynju hans, Josephine, þegar þau ættu leið um Champagne. Lét hann því reisa eftirmynd Trianon-hallarinnar í Versölum. Verða áhrif Napóleons á vöxt og viðgang Moët seint ofmetin.

Fjölbreytt framleiðsla hæfir ólíkum tilefnum

Langvinsælasta vínið frá Moët er Brut Imperial (30-40% pinot noir, 30-40% pinot meunier, 20-30% chardonnay) og seldust 4.346 flöskur af þeirri tegund í Vínbúðunum í fyrra. Þetta vín höfðar til flestra og virkar við ýmis tilefni, m.a. sem fordrykkur í brúðkaup eða matarboð. Það má segja að þetta sé ágætis flaska til að hafa við höndina, kælda og til í slaginn. Þannig hefur hún ósjaldan parast vel með góðu sushi. Þá kostar það svipað að opna eina slíka og kaupa sushi heim og það kostar tvo einstaklinga að fara út að borða. Imperial er millisætt vín og er níu grömmum af sykri bætt í hvern lítra framleiðslunnar.

Moët & Chandon er hins vegar með fjölbreytta vörulínu sem m.a. hefur að geyma rosé (40-50% pinot noir, 30-40% pinot meunier, 10-20% chardonnay) sem er brut eins og Imperial og nectar (sömu hlutföll í þrúgum og rosé) sem er svokallað demi-sec vín þar sem 45 g af sykri er bætt við hvern lítra framleiðslunnar. Flokkast nectar því í raun sem freyðandi sætvín.

Fleiri línur eru sannarlega í boði, m.a. árgangsvín sem óalgengt er að sjá hér á landi, auk svokallaðrar Ice-línu sem þróuð hefur verið fyrir þá sem vilja njóta vínsins með viðbættum klaka. Sá heimur er ókannaður af þeim sem þetta ritar.