Íslensk garðyrkja sýnir góða afkomu

Guðni Einarsson

gudni@mbl.is

Staða garðyrkjunnar verður að teljast góð þegar horft er til afkomu hennar, efnahags og stöðu á markaði ásamt kolefnisspori, að mati Vífils Karlssonar hagfræðings. Hann skrifaði skýrsluna Landfræðilegt og efnahagslegt litróf garðyrkju á Íslandi . Samtök sunnlenskra sveitarfélaga (sass.is) áttu frumkvæði að skýrslunni og kostuðu hana. Í skýrslunni kemur fram að garðyrkja á Íslandi hafi skilað góðri afkomu til lengri tíma litið.

„Það kom mér einna mest á óvart hvað afkoman var í raun góð samanborið við landbúnað yfirleitt,“ sagði Vífill. „Ég sagði áður að hrossarækt væri bjartasta vonin í íslenskum landbúnaði en ég hef skipt um skoðun.“

Framleiðendur í garðyrkju eru um 200 talsins og hefur fækkað nokkuð. Það verður samt að teljast allnokkuð á svo litlum markaði sem Ísland er. Hverfandi lítið af afurðum er flutt til útlanda en nefna má að fjölgun ferðamanna hefur sagt til sín í sölu afurða.

Garðyrkjan velti um 6,1 milljarði króna árið 2017 en landbúnaðurinn í heild velti 73,2 milljörðum sama ár. Rekstrartekjur garðyrkjunnar skiptust þannig að 37% voru í ræktun á öðru ótöldu grænmeti, rótum og hnýði, 20% í aldingrænmeti og papriku, 17% í kartöflurækt, 15% í blómarækt, 6% í ræktun annarra nytjajurta og 5% í plöntufjölgun. Sé horft til rekstrartekna er garðyrkja stærst á Suðurlandi, um 67%, næststærst á höfuðborgarsvæðinu og Suðurnesjum, 14%, og 9% á Norðurlandi eystra.

Garðyrkja hefur mikið vægi á Suðurlandi og voru Sunnlendingar með meira en helming í veltu fjögurra undirgreina af sex, þ.e. blómarækt, ræktun á aldingrænmeti og papriku, kartöflurækt og ræktun á öðru ótöldu grænmeti, rótum og hnýði. Meðalneysla grænmetis á Íslandi var um 110 kíló á mann árið 2018. Það er um 30 kílóum meira á mann en kjötneysla sem var rúmlega 84 kíló á mann 2015 samkvæmt tölum Hagstofunnar. Markaðshlutdeild íslensks grænmetis fór úr 48% árið 2010 í 27% árið 2018 þegar skoðaðar voru allar grænmetistegundir. Mest var hlutdeild í íslenskum gúrkum, um 99%, og jókst á árunum 2010-2018. Næstmest var hún í gulrófum, 87%, og hafði minnkað.

„Markaðurinn stækkar en að mestu leyti vegna þess að íbúum og ferðamönnum fjölgar hérlendis. Þess vegna má búast við að þessi markaður fari stækkandi og vegna aukinnar meðvitundar í umhverfismálum muni neysla aukast enn meira á hvern íbúa, líka þegar fram líða stundir. Þegar það er haft í huga ásamt markaðshlutdeild íslensks grænmetis sem og afkomu í greininni verður útlit að teljast bjart í garðyrkju á Íslandi,“ segir í skýrslunni.