Skattabreytingar – um 30 milljarða hækkun ráðstöfunartekna

Ég nokkuð viss um að margir vinir mínir á vinstri kantinum súpa hveljur þegar þeir átta sig á að frá því að Sjálfstæðisflokkurinn tók sæti í ríkisstjórn árið 2013 hefur tekist að lækka álögur á heimili og fyrirtæki um tugi milljarða á ári. Í huga þeirra er slíkt glapræði og vitnisburður um að verið sé að „veikja“ skattstofna, „afsala“ ríkinu tekjum og nýta ekki „tekjutækifæri“ sem ríkið hefur með því að vera ekki dýpra í vösum launafólks og fyrirtækja.

Á sama tíma og vinstrimenn berjast við sálfræðilegt áfall eru ekki allir hægrimenn kátir; telja að of hægt gangi að koma böndum á skattakrumlu hins opinbera. Ég er sammála samherjum mínum en ég líkt og þeir verð að viðurkenna staðreyndir:

Skattkerfisbreytingar í tíð Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn frá 2013, hafa leitt til þess að ráðstöfunartekjur heimilanna hafa hækkað um nær 30 milljarða króna. Séu afnám auðlegðarskatts og orkuskatts á rafmagn talin með má ætla að ráðstöfunartekjur heimilanna á þessu ári séu um 40 milljörðum hærri en þær hefðu orðið ef breytingar, sem Bjarni Benediktsson hefur beitt sér fyrir sem fjármálaráðherra og forsætisráðherra, hefðu ekki náð fram að ganga.

Þessar upplýsingar koma m.a. fram í ítarlegu svari fjármála- og efnahagsráðherra við fyrirspurn um breytingar á sköttum og gjöldum frá árinu 2013. (Óskað var eftir upplýsingum um hverjar skatttekjur ríkisins hefðu orðið, að öðru óbreyttu, ef skattar og tryggingagjöld hefðu verið óbreytt miðað við árið 2012.)

70 milljarða lækkun skatta

Tekjuskattur einstaklinga hefur lækkað um nær 24 milljarða króna vegna ýmissa breytinga sem gerðar hafa verið á síðustu árum. Án þeirra breytinga, sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft forystu um, væru heimilin því að greiða nær tveimur milljörðum krónum meira í hverjum mánuði í tekjuskatt en þau gera á þessu ári. Til viðbótar kemur skattfrjáls ráðstöfun séreignasparnaðar vegna íbúðakaupa. Áætlað er að eftirgjöf / lækkun tekjuskatts vegna séreignasparnaðar sé um 3,8 milljarðar á þessu ári. Í byrjun komandi árs kemur til framkvæmda fyrri áfangi í kerfisbreytingum á tekjuskatti en síðari áfanginn næst árið eftir sem tryggir launafólki um 21 milljarðs króna lækkun tekjuskatts.

Lækkun tryggingagjalds nemur um 17,8 milljörðum en frá 2013 hefur skatthlutfallið lækkað úr 7,69% í 6,60%. Á næsta ári lækkar gjaldið enn frekar eða um fjóra milljarða króna.

Afnám almennra vörugjalda hefur lengi verið baráttumál sjálfstæðismanna. Sú barátta skilaði árangri 2015 þegar gjöldin voru felld niður. Árin 2016 og 2017 voru tekin stór skref með því að afnema tolla á flestar vörur utan landbúnaðarvara.

Í heild hafa álögur ríkisins á vörur – almenn vörugjöld og tollar – lækkað um rúmlega 14 milljarða króna miðað við heilt ár. Heimilin hafa fengið að njóta þessa í formi lægra vöruverðs og aukins kaupmáttar.

Alls hafa skattar verið lækkaðir um 57 milljarða króna frá árinu 2013 eða um meira en 4,7 milljarða á mánuði. Þessu til viðbótar rann auðlegðarskatturinn sitt skeið, þrátt fyrir háværar kröfur vinstrimanna um að skatturinn skyldi framlengdur og það varanlega í einu forminu eða öðru. Auðlegðarskatturinn nam 10,7 milljörðum árið 2015. Ári seinna var hætt að innheimta orkuskatt á rafmagn upp á liðlega 2,2 milljarða.

Að teknu tilliti til auðlegðarskatts og rafmagnsskattsins nema skattalækkanirnar nær 70 milljörðum króna frá því að Sjálfstæðisflokkurinn tók sæti í ríkisstjórn 2013.

En sumt hefur hækkað

En til að öllu sé haldið til haga þá hafa ýmsir skattar verið hækkaðir. Mest munar um töluvert róttækar breytingar á virðisaukaskatti. Neðra þrep virðisaukans var hækkað, efra þrepið lækkað og skattstofninn breikkaður. Vegna þessa eru tekjur ríkissjóðs um 13,9 milljörðum hærri á þessu ári en þær hefðu verið án breytinga, að öðru óbreyttu.

Kolefnisgjald hefur einnig hækkað – nokkuð hressilega. Það hefur verið markmið allra ríkisstjórna síðustu ár að stuðla að orkuskiptum. Kolefnisgjaldi er ætlað að styðja við að markmið í loftslagsmálum náist – draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, hvetja til orkusparnaðar og notkunar á vistvænni ökutækjum en um leið ýta undir aukna notkun á innlendum orkugjöfum.

Kolefnisgjaldið er umdeilt og efasemdir hafa komið fram um að það skili tilætluðum árangri. Þá eru vísbendingar um að gjaldið leggist misjafnlega þungt á atvinnugreinar sem og launafólk. Ég hef áður vakið athygli á því að umhverfisskattar – grænir skattar – geti verið skynsamlegir en sú hætta sé alltaf fyrir hendi að þeir myndi skjól fyrir aukna skattheimtu hins opinbera. En fleira skiptir máli.

Grænir skattar, líkt og kolefnisgjald, geta haft neikvæð áhrif á samkeppnishæfni þjóðarinnar. Ef umhverfisskattar á íslensk fyrirtæki eru hærri en þeir sem samkeppnisaðilar í öðrum löndum þurfa að standa undir, er augljóst að samkeppnisstaðan versnar. Því miður leiða of fáir hugann að þessum þætti þegar tekin er ákvörðun um skatta- og gjaldumhverfi atvinnulífsins.

Vísbendingar eru einnig um að grænir skattar leggist hlutfallslega þyngra á tekjulága hópa en tekjuháa. Þannig kunna umhverfisskattar að leiða til aukins efnahagslegs ójöfnuðar.

Byrðin 36 milljörðum léttari

Bankaskattur er þriðji skattstofninn sem skilar hærri tekjum en fyrir 2013 vegna lagabreytinga. Skatturinn var fyrst lagður á 2011 en var hækkaður gríðarlega í stjórnartíð Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, ekki síst til að standa undir fjármögnun umfangsmikillar leiðréttingar verðtryggðra húsnæðislána. Skatturinn var m.a. lagður á þrotabú hinna föllnu banka. Alþingi samþykkti í byrjun þessa mánaðar að lækka bankaskattinn verulega í áföngum fram til ársins 2024. Lækkunin er hluti af stefnu ríkisstjórnarinnar að stuðla að aukinni skilvirkni í fjármálakerfinu með það að leiðarljósi að lækka kostnað neytenda.

Eins og sést á meðfylgjandi töflu nema brúttó hækkanir ýmissa skatta frá 2013 um 33,7 milljörðum króna en 24 milljörðum að undanskildum bankaskattinum.

En vegna umfangsmikilla skattalækkana á öðrum sviðum er ljóst að nettó skattalækkun á þessu ári borið saman við 2013, að öðru óbreyttu er rúmlega 23 milljarðar króna og tæpir 33 milljarðar sé horft fram hjá bankaskattinum.

Þegar haft er í huga að auðlegðarskattur og orkuskattur á rafmagn heyra sögunni til þá er skattbyrði heimila og fyrirtækja yfir 36 milljörðum króna léttari á þessu ári en hún hefði orðið án afskipta Sjálfstæðisflokksins. Án bankaskatts eru álögurnar nær 46 milljörðum lægri.

En jafnvel þótt okkur hafi í mörgu miðað í rétta átt stendur eftir sú staðreynd að Ísland er háskattaland í alþjóðlegum samanburði. Skattbyrði, samkeppnishæfni og lífskjör eru samtvinnuð og verða ekki aðskilin. Því miður gengur illa að fá þá stjórnmálamenn, sem líta á einstaklinga og fyrirtæki sem tekju-hlaðborð hins opinbera, til að skilja einföld sannindi.