Júlíus var tilbúinn níu dögum fyrir fall Berlínarmúrsins og hefur til þessa borið að landi afla fyrir 50 milljarða.
Júlíus var tilbúinn níu dögum fyrir fall Berlínarmúrsins og hefur til þessa borið að landi afla fyrir 50 milljarða. — Ljósmynd/Sigurður Bergþórsson
Nýr togari Gunnvarar hf. vakti mikla athygli við komu til landsins ekki síst þar sem afkastagetan þótti með ólíkindum.
Óhætt er að segja að fyrirtækið sé rótgróið en hraðfrystihúsið í Hnífsdal er 76 ára.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Togarinn, sem smíðaður var í Póllandi undir lok kommúnismans, þótti með flottustu skipum landsins. Kostnaðurinn nam 470 milljónum króna, ígildi 1,7 milljarða að núvirði.

Gunnlaugur Snær Ólafsson

gso@mbl.is

Frystitogarinn Júlíus Geirmundsson ÍS 270 er líklega þekktur víða, einna helst á Vestfjörðum, en 10. nóvember síðastliðinn voru liðin þrjátíu ár frá því að togarinn kom til hafnar á Ísafirði í fyrsta sinn. Hefur togarinn verið talinn mikið happaskip enda hefur hann borið að landi 135 þúsund tonn að verðmæti 50 milljarða króna.

Það var árið 1987 sem Gunnvör hf. samdi við skipasmíðastöðina Gryfia í Stettin í Póllandi um smíði á skuttogara byggða á teikningu Ísfirðingsins Bárðar Hafsteinssonar, skipaverkfræðings hjá Skipatækni hf. Þá þekktu eigendur Gunnvarar hf. vel til Bárðar, en eitt fyrsta verkefni hans sem skipaverkfræðings var eftirlit með smíði fimm skuttogara fyrir Vestfirðinga í Flekkefjord í Noregi á árunum 1971 til 1974.

Á heimasíðu Hraðfrystihússins Gunnvarar er sagt frá því að strangar reglur hafi gilt um endurnýjun skipa á Íslandi á þessum tíma og ekki hafi verið mögulegt að fá veiðileyfi á nýtt skip nema að taka annað úr rekstri. Þá voru einnig takmarkanir á stærð nýrra skipa og máttu ný skip vera þriðjungi stærri en þau gömlu, en hinn nýi togari var hannaður með tilliti til þess. Af þessum sökum þurfti Júlíus Geirmundsson, eldri og sá þriðji, að hverfa úr rekstri til þess að hægt yrði að fá veiðileyfi fyrir nýja skipið.

Eldra skipið var selt Síldarvinnslunni hf. í Neskaupstað og við það hlaut það nafnið Barði NK 120. Upp í kaupin fékk Gunnvör hf. gamla Barða NK 120 sem var talsvert minna skip, en það hafði verið smíðað í Póllandi 1975.

Undir lok kommúnismans

Ákvæði samningsins við Gryfia um smíði nýja skipsins voru nokkuð frábrugðin því sem hefðbundið var á þessum tíma. Var skipasmíðastöðinni gert að smíða skrokkinn, en Gunnvör hf. lagði til mestallan búnað. Ástæða þessa fyrirkomulags var meðal annars að miklar takmarkanir voru í gjaldeyrisviðskiptum í Póllandi á tímum kommúnismans og ekki síst mikið reglufargan. Miklar breytingar á þessu urðu á byggingartíma skipsins enda hafði Mikhaíl Gorbatsjev, leiðtogi Sovétríkjanna, árið 1988 þrýst á austantjaldslöndin að hrinda í framkvæmd umbótastefnurnar glasnost og perestroika.

Þegar smíði skipsins lauk voru aðeins níu dagar í fall Berlínarmúrsins og 10. nóvember 1989 kom nýr Július Geirmundsson ÍS 270 til heimahafnar á Ísafirði.

Við hönnun skipsins var gert ráð fyrir að Júlíus Geirmundsson yrði ísfisktogari með möguleika á að heilfrysta afla, en á byggingartímanum var ákveðið að breyta því í flakafrystiskip.

Vinnslugetu á við sjávarþorp

Hinn 12. nóvember 1989 var fjallað um komu skipsins til landsins í Morgunblaðinu: „Skipið hefur vinnslugetu á við lítið sjávarþorp, en við það starfa einungis 27 menn, 25 um borð og 2 á skrifstofu í landi. Skipið fer til veiða í næstu viku, en það á um 1.000 tonna kvóta á þessu ári. Það var skipasmíðastöð í Stettin í Póllandi sem smíðaði skipið en Skipatækni hf. hannaði. Vinnslulínur eru að mestu danskar og þýskar, en vogir eru frá Pólstækni á Ísafirði. Framleitt er undir eigin nafni, Júlíus Brand, og selt er beint á erlenda markaði.“

Var einnig haft eftir Kristjáni Jóhannssyni, þáverandi útgerðarstjóra skipsins, að það hafi verið „1.403 brúttótonn eftir nýju mælingunni, 57,5 m á lengd, 12 metra breitt og hefur meðaldjúpristu upp á 5 metra. Vélin er 3.342 hestafla Wártsilá, vindur frá Briisseles, tölvutrollstýribúnaður frá Rafboða, frystibúnaður frá Söby og fiskvinnsluvélar frá Baader.“

Fram kom í umfjöllun Morgunblaðsins að kaupverð skipsins hafi verið 470 milljónir króna sem er ígildi 1,7 milljarða króna á núvirði miðað við verðlagsreiknivél Hagstofu Íslands. Þá var Hermann Skúlason fyrsti skipstjóri skipsins, yfirvélstjóri Þorlákur Kjartansson og 1. stýrimaður Ómar Ellertsson.

Ekki óeðlilegt að þykja vænt um skip

„Auðvitað er hann orðinn gamall, en hann stendur enn fyrir sínu,“ segir Sveinn Geir Arnarsson, núverandi skipstjóri Júlíusar Geirmundssonar, og bendir á að talsverðar endurbætur hafa verið gerðar á skipinu í gegnum tíðina. Meðal annars var það í kringum aldamótin sem settur var flokkari í skipið, 2018 var settur nýr autobúnaður frá Naust Marine og svo var millidekkinu breytt í apríl á þessu ári. „Við löguðum aðeins til og þetta er allt í rétta átt.“

Skipstjórinn segir skipið hafa reynst vel og að ánægjulegt hafi verið að stýra skipinu. Hann kveðst ekki hafa einhverja sögu af skipinu sem hann muni sérstaklega enda séu þær orðnar svo margar í gegnum árin. „Ég er búinn að vera þarna síðan '96. Þannig að maður þekkir nú lítið annað. [...] Ég byrja að leysa af sem annar stýrimaður '99, 2007 fer ég að leysa af sem fyrsti stýrimaður og svo er það 2015 sem ég fer að leysa af sem skipstjóri. Þannig að maður er búinn að vera með mörgum góðum mönnum þarna og skemmtilegum karakterum.“

Spurður hvort megi segja að Júlíus Geirmundsson sé hálfgerður lífsförunautur svarar Sveinn Geir því játandi. Þá sé alls ekki óeðlilegt að byrja að þykja vænt um skip þegar maður hefur fylgt því í langan tíma, að sögn skipstjórans. „Þetta er manns annað heimili þannig að manni er ekki alveg sama hvernig er gengið um skipið. Og auðvitað vill maður hafa alla hluti í lagi.“

Hann segir togarann vera mikilvægan þátt í heimabyggðinni enda stór vinnustaður þar til fjölda ára.