Skemmtilegra í miðborg en í molli

Guðrún Jóhannesdóttir, framkvæmdastjóri, stofnandi og einn eigenda verslunarinnar Kokku, leiðir blaðamann upp á þriðju hæð í stækkuðu húsnæði verslunarinnar á Laugavegi 47. Húsnæðið er enn óklárað og á annarri hæðinni má m.a. sjá notaða steinullarfleka sem bíða eftir því að fá endurnýjað hlutverk í nýjum milliveggjum. Verkfæri og múrefni liggja hér og hvar á efri hæðum og ljóst að nokkur handtök eru eftir til að koma öllu í framtíðarástand.

Stækkun verslunarinnar nær út á hornið á mótum Frakkastígs og Laugavegar en auk þess sem viðbótin gerir verslunarplássið rýmra fyrir allar vörur, viðskiptavini og starfsfólk, gefur hún færi á mörgum nýjum og spennandi möguleikum. Þar nefnir Guðrún námskeiðahald, kaffihúsarekstur og fleira. Að auki fær framkvæmdastjórinn nú í fyrsta sinn alvöru skrifstofu með útsýni. „Hér sé ég Esjuna og horfi út á sundin. Þetta er algjör bylting. Ég hef hingað til verið með skrifstofuna á lagernum niðri í kjallara,“ segir Guðrún, hæstánægð með aðstöðuna.

Enn á eftir að koma nýrri kaffivél fyrir og taka upp úr kössum. Það getur verið snúið fyrir verslunarfyrirtæki, sem helst má aldrei loka, að flytja án þess að það komi niður á viðskiptunum frá degi til dags. Guðrún segir að breytingarnar hafi þó gengið ótrúlega vel og í raun hafi einungis verið lokað í tvo daga í nóvember. Þá daga var brotið á milli rýmanna á fyrstu hæð og vörum stillt upp í kjölfarið.

Kynntust í Þýskalandi

Áður en Guðrún og Þorsteinn Torfason, eiginmaður hennar, stofnuðu Kokku, voru þau bæði við störf í Þýskalandi. Þar kynntust þau og hófu sinn búskap. Guðrún sinnti skrifstofustörfum fyrir hið opinbera, en segist hafa verið farin að hugsa heim enda orðin leið á því sem hún fékkst við í skrifstofuvinnunni. Guðrún segir að þegar hún fór að hugsa alvarlega um hvað hana langaði að gera „þegar hún yrði stór“ hafi það verið áhuginn á matargerð sem kom ítrekað upp í hugann. „Hugmyndin að Kokku fæddist svo endanlega þegar ég var úti í skógi að ganga með hundinn. Ég hef alltaf verið mikið eldhúsnörd, og haft gaman af mat, og matargerð. Ég er úr fjölskyldu með mjög mikinn mataráhuga, og er alin upp við forvitni um stórt og smátt.“

Guðrún segir að sú staðreynd að mun meira gaman sé að vinna í eldhúsi með góðar græjur við höndina, hafi meðal annars kveikt hugmyndina að Kokku. „Það má líkja þessu við að reyna að bora í vegg með borvél sem drífur ekki í gegn. Eða að ganga í óþægilegum skóm. Fólk er í eldhúsinu alla daga, hvort sem það hefur gaman af matargerð eða ekki. Sumir eru kannski bara að rista sér brauð og sneiða ost, en að vera með góð tól í eldhúsinu er algjört lykilatriði í allri upplifun.“

Guðrún segist hafa farið að velta fyrir sér hvort ekki væri einmitt markaður á Íslandi fyrir verslun með vönduð eldhústæki. „Auðvitað voru einhverjir að selja eldhúsáhöld hér heima en ég held að við höfum komið með nýja nálgun á markaðinn. Hún fólst meðal annars í því að gera meira en að setja bara hluti upp í hillu og halda að það dugi til að fólk grípi þá með sér. Því höfum við alla tíð lagt mikla áherslu á að fræða og aðstoða fólk við að velja vörur og kenna því að nota áhöldin. Þannig endast þau lengur og veita meiri ánægju. Við erum alltaf til staðar til að hjálpa.“

Guðrún segist predika í sífellu að betra sé að eiga færri og betri hluti, en að eyða peningum í marga ódýrari hluti. „Þó að áhald sé dýrt í upphafi, þá borgar það sig upp með tímanum. Ég tek oft dæmi af hvítlaukspressu sem við seljum á 8.490 krónur. Auðvitað er það hátt verð fyrir slíkt verkfæri. En þegar þú kaupir eina ódýra pressu sem verður strax ónýt, og svo aðra aðeins dýrari, sem endar á því að detta í sundur, þá ertu alltaf búinn að eyða sama peningi og flotta hvítlaukspressan kostaði. Að auki situr þú uppi með hlut sem virkar ekki. Vönduð hvítlaukspressa endist í áratugi.“

Þessi hugsun passar vel inn í umhverfisumræðu dagsins í dag að sögn Guðrúnar. Allt sem stuðlar að minni sóun er til bóta fyrir umhverfið, segir hún.

Upphaflega, þegar Kokka var opnuð, hafði Guðrún með í farteskinu frá Þýskalandi umboð fyrir vörumerki sem á þeim tíma voru ekki til á Íslandi. Í dag er hinsvegar allt sem heitir einkaumboð að mestu liðin tíð í verslunarrekstri. Hver sem er getur að sögn Guðrúnar keypt hvað sem er hvar sem er. „Þá er lykilatriði að skapa sér sérstöðu með einhverjum hætti og við leggjum áherslu á góða þjónustu.“

Tók tíma að finna hentugt húsnæði

Við Guðrún tökum nú eitt skref aftur á bak, til þess tíma þegar hún byrjaði með verslunina í pínulitlu rými í Ingólfsstræti 8. „Við sáum það strax fyrstu jólin í Ingólfsstrætinu að húsnæðið var allt of lítið þó að það hafi verið mjög sjarmerandi. Það var um þrír metrar á breidd og sjö á dýpt,“ segir Guðrún og brosir. „Við vissum að við yrðum að fara strax í að finna nýjan stað. Á þessum tíma fóru líka í gang miklar framkvæmdir í götunni, sem ég hélt að myndu hafa slæm áhrif á verslunina. En í raun varð þetta okkur til happs, því fólk fór að leggja bílunum sínum við Hallveigarstaði og ganga eftir Ingólfsstrætinu, fram hjá versluninni á leið sinni niður á Laugaveg.“

Þónokkurn tíma tók fyrir Guðrúnu og fjölskyldu að finna stærra húsnæði fyrir verslunina í miðbænum. Úrval af óhentugu húsnæði hafi til dæmis verið í boði. Meðal annars skoðaði hún nýtt sérhannað verslunarhúsnæði á Stjörnubíósreitnum, en þar var ekki gert ráð fyrir vöruafgreiðslu. „Ég þarf að geta komið vörubretti inn í verslunina, enda er ég að selja stóra hluti líka, eins og eldavélar til dæmis. Þegar við duttum niður á húsnæðið á Laugavegi 47, var það mikill happafengur. Hér er stór lager í kjallaranum með góða vöruafgreiðslu. Ég var samt ekkert endilega róleg yfir þessari stækkun, enda vorum við að taka ákveðna áhættu og auka kostnaðinn töluvert í rekstrinum. En svo einhvern veginn gekk þetta allt upp. Þetta hefur verið strit og púl. Við erum mikið í þessu sjálf fjölskyldan, Auður yngri systir mín bættist í hópinn árið 2005 ásamt sinni fjölskyldu og svo þriðja systirin, Magný, árið 2007.“

Á síðasta ári var svo tekið næsta skref með stækkuninni sem rætt er um hér að framan. „Það var aftur svona skref sem við þurftum að hugsa verulega vel um. Maður reiknaði sér til óbóta þegar maður var að skoða þetta, en mér fannst tækifærið of gott til að sleppa því. Búðin hefur verið fullþröng ansi lengi og ég var búin að kíkja á húsnæði annars staðar. Þegar þetta losnaði hugsaði ég sem svo að þetta væri allt of stórt. En eftir að hafa skoðað málið fram og til baka létum við slag standa.“

Guðrún segir að það sé gott að vera nú komin með verslunina alla leið út á horn. „Þetta er mjög flott horn. Við erum miðja vegu milli Hlemms og Lækjartorgs, og mitt á milli Hallgrímskirkju og Sólfarsins við Sæbraut. Svo er líka áhugavert að eftir að akstursstefnu á Laugavegi var snúið við vegna framkvæmda á Hverfisgötu, þá blasir þetta horn sem verslunin er á við þeim sem þar aka upp götuna. Nú er verslunin miklu opnari en áður. Stundum treysti fólk sér hreinlega ekki inn til okkar út af mannmergð en nú komast miklu fleiri inn. Það fer betur um alla og vörurnar njóta sín betur. Við sáum strax mikinn mun nú í desember sl.“

Þegar gengið er um verslunina Kokku sést að eldhúsvörur eru þar mest áberandi enda er búðin þekktust fyrir þann varning. Einnig má sjá íslenska hönnunarvöru og gjafavöru stílaða inn á ferðamenn. „Mylsna er líka brauð. Ferðamenn koma hingað inn og þá er gott að vera með hluti sem kosta kannski þúsund kall.“

Spurð um hlut íslenskrar hönnunar, og hvort nóg sé að gert í þeim efnum, segir Guðrún að öll umgjörð og framleiðsla íslenskrar hönnunar sé orðin mun faglegri en áður var. Meira sé lagt í umbúðir og kynningu m.a. „Heimurinn er að minnka og hönnuðir eiga í dag auðveldara með að koma hlutum sínum í framleiðslu. En oft spyrja ferðamenn hvort viðkomandi vara sé framleidd á Íslandi. Þá þarf maður að útskýra að vinnuaflið sé dýrt hér á landi og því hagstæðara að framleiða erlendis.“

Fylltu búðina af ódýrum vörum

Eins og blaðamaður og Guðrún ræða þá gengur oft mikið á í íslensku viðskiptaumhverfi. Margir urðu fyrir tjóni er krónan féll í kjölfar bankahrunsins haustið 2008. „Það kom hnykkur er krónan féll. Það var erfitt fyrir alla sem voru í rekstri þegar innkaupsverð vara tvöfaldaðist á einni nóttu. Þú gast ekki velt því yfir í vöruverðið. Framlegðin hrundi og í hönd fór gríðarlega erfiður tími. Það sem bjargaði okkur út úr hruninu er að við erum tiltölulega lítið fyrirtæki og fjölskyldan vinnur mikið í því sjálf. En sumarið 2008, þegar ljóst var í hvað stefndi um haustið, fórum við að henda út vörum sem okkur þótti vera orðnar of dýrar. Við fórum í jólainnkaupin það árið með það að markmiði að finna vörur sem gætu kostað 2-5.000 krónur út úr búð. Við fylltum búðina af vörum sem kostuðu lítið og það fleytti okkur yfir þetta.“

Nú er jólavertíð nýafstaðin. Hvernig kom hún út í rekstri Kokku? „Hún var mjög góð og þessi stækkun verslunarinnar skilaði sér. Vörurnar njóta sín betur og til dæmis fá nú borðdúkar og lín meira pláss en áður og hreyfast því betur. Það var margt svona sem maður sá breytingu á. Það var ágætur vöxtur hjá okkur síðustu tvo mánuði 2019 og ég er mjög ánægð með það. Það var líka 10% aukning í netverslun og almennt er ég mjög sátt með hvernig árið endaði.“

Spurð nánar um vefverslun Kokku segir Guðrún að hún hafi orðið fimmtán ára síðasta haust en rekstur á netinu hófst 2004. „Við vorum svo upptekin við stækkunina að við gleymdum eiginlega að halda upp á afmælið.“

Guðrún segir að í þá daga hafi fáir verið komnir með verslun á netinu. „Ég var svo heppin að Auður systir mín, sem kom inn í reksturinn með mér, er tölvunarfræðingur að mennt. Um leið og hún kom til starfa spurði hún af hverju við værum ekki með vefverslun. Þá var hún sett í að búa hana til og síðan höfum við boðið vörur til sölu á netinu.“

Netverslunin er aðeins lítill hluti rekstrarins að sögn Guðrúnar, enda háir það henni að fólki finnst oft einfaldara að koma bara í búðina, enda vegalengdir oft stuttar á Íslandi. Hún segir að netverslunin sé þó mjög mikilvægt markaðstól, og ekki sé hægt að vera í verslunarrekstri á Íslandi í dag án þess að vera með vefverslun.

„Það hefur verið hægur en stöðugur vöxtur í innlendri vefverslun hjá okkur en við seljum minna til útlanda út af háum flutningskostnaði. Það er líka dýrt að senda innanlands, og við niðurgreiðum flutningskostnað eins og flestir aðrir.“

Talið berst nú að verslun í miðbænum. Kom aldrei til greina að reka verslun utan miðbæjarins?

„Jú, enda gerðum við það,“ svarar Guðrún. Þar á hún við verslunina Dúka sem hún keypti fyrir hrun. „Við keyptum verslunina árið 2007, en sáum svo eftir því árið 2008,“ segir Guðrún og brosir. „Það var ákveðið ævintýri. Svo opnuðum við Dúka í Smáralind 2011. Árið 2017 seldum við svo báðar verslanirnar. Sú ákvörðun var tekin því við vildum einbeita okkur að rekstrinum niðri í bæ. Ég er miðbæjarmanneskja og mér finnst skemmtilegra að vinna þar sem sést til sólar og hægt er að rölta út í hádeginu. Það er skemmtilegra mannlíf í miðborg en í molli.“

Guðrún segir að sala á Dúka hafi þó ekki verið á dagskrá þegar möguleikinn opnaðist. Áhugasamur kaupandi hafi birst. Hún segir þó að vinnan við að reka þrjár starfsstöðvar hafi verið mikil og það hafi spilað inn í að Magný, sem tók þátt í rekstrinum, hafi viljað hætta. „Við sjáum ekki eftir því að hafa selt.“

Guðrún bætir því við að þróunin síðustu ár í nágrannalöndunum sé sú að verslanamiðstöðvar séu á undanhaldi, á meðan miðbæjarverslun sækir í sig veðrið. „Að því sögðu á hefðbundin verslun reyndar almennt undir högg að sækja alls staðar í heiminum. Fjögur þúsund verslunum var til dæmis lokað í Bretlandi árið 2019. Á sama tíma eykst netverslun.“

Þarf alltaf að vera á tánum

Veldur þessi þróun þér áhyggjum?

„Maður þarf auðvitað alltaf að vera á tánum og endurhugsa sinn rekstur alla daga. En ég held að fólk muni alltaf vilja sækja í ákveðna þjónustu og upplifun, og það hjálpar okkur að halda velli. Við erum einmitt að skoða með að nota aðra hæðina í nýja húsnæðinu, um 150 fermetra pláss, til að vera með upplifunartengda þjónustu, eins og t.d. að kenna fólki á tólin og tækin sem við seljum. Þarna á fólk að geta sest niður, horft út á Esjuna, fengið sér gott kaffi, og sótt námskeið m.a. Við erum núna aðeins að kasta mæðinni eftir jólatörnina, en munum fljótlega taka aftur til hendinni og klára aðstöðuna.“

Kokka selur ekki eingöngu til einstaklinga þó að það sé megináherslan. Fyrirtækjamarkaði er einnig sinnt. Verslunin er með heildsölu og selur mikið af vörum til veitingastaða, vörur eins og borðbúnað og eldhúsáhöld.

Guðrún segir að þó að útlendingar séu áberandi í miðbænum komi megnið af veltunni frá íslenskum kaupendum. „Það er vanmetið hvað það er rosalega mikið af nýjum íbúðum í miðbænum. Það er margt fólk að flytja inn í þessar íbúðir. Ég finn mjög mikið fyrir því. Með breytingum í ferðaþjónustunni er líka minna um útleigu á íbúðum á AirBNB. Þá flytja íbúarnir aftur í íbúðirnar sínar.“

Síðastliðið vor gerði Kokka óformlega skoðanakönnun meðal viðskiptavina, um viðhorf þeirra til verslunar í miðbæ Reykjavíkur. „Þetta var eftir að hávær hópur verslunarmanna við Laugaveginn var með undirskriftasöfnun sem afhent var borgarstjórn. Þá gekk talsmaður þeirra milli rekstraraðila í miðbænum og hótaði öllu illu ef ekki yrði skrifað undir. Ég heyrði það frá kollegum hér í nágrenninu að hann hefði hreinlega logið því að til stæði að loka öllum Laugaveginum, allri Hverfisgötu og Skólavörðustíg, sem og hliðargötum strax sumarið 2019. Margir sögðust einfaldlega ekki hafa þorað annað en að skrifa undir listann.“

Guðrún segir að í skoðanakönnun Kokku hafi verið spurt hvaðan viðskiptavinir kæmu. Í ljós kom að flestir koma úr nálægum póstnúmerum, en einnig kom fólk alls staðar að af höfuðborgarsvæðinu og utan af landi. Þá var spurt hvernig fólk kæmi í miðbæinn. Svörin voru á þá lund að langflestir komu á bíl. Í framhaldi var spurt hvort erfitt hefði verið að finna bílastæði. Svar flestra við þeirri spurningu var nei. „Það er ekkert mál að finna bílastæði niðri í bæ. Við erum með fjögur þúsund stæði í bílakjöllurum og þúsundir af stæðum ofanjarðar. Það er bara ekki satt þegar sagt er að fólk komi ekki í bæinn út af bílastæðavanda.“

Guðrún segir að einnig hafi verið spurt hvernig fólki litist á göngugötur í miðborginni. Þar sögðust 73% vera hlynnt því. „Þá hlýt ég sem kaupmaður að gera það sem viðskiptavinurinn vill. Þetta er samhljóma öðrum könnunum sem gerðar hafa verið af borginni og öðrum en þar hefur hlutfallið sem vill göngugötur aldrei farið niður fyrir 50%. Þetta hlusta kaupmenn og borgin á við framtíðarskipulag miðborgarinnar.“

Er ekki pólitísk

Eins og sagt hefur verið frá opinberlega er það stefna borgaryfirvalda að gera Laugaveginn allan að göngugötu. Því er Guðrún hlynnt, enda er það vilji meirihluta viðskiptavina.

Hún segir að með því að gera Laugaveginn að göngugötu sé samhliða hægt að bæta aðgengi að öllum verslunum og veitingastöðum við götuna. „Þetta mun gera kraftaverk í aðgengi. Það eru svo mörg hús í dag með þrepi eða tröppum, og hægt verður að laga yfirborðið á allt annan hátt en hægt er í dag. Það góða við framkvæmdirnar er að það er búið að endurnýja allar lagnir. Því verður bara um yfirborðsmeðhöndlun að ræða. Rask verður miklu minna en var til dæmis á Hverfisgötunni, og gerði mörgum erfitt fyrir.“

Guðrún segist ekki vera pólitísk þó að hún sé formaður samtakanna Miðborgarinnar okkar. „Það eru bæði skiptar skoðanir meðal félagsmanna og stjórnarmanna í félaginu. Félagið tekur ekki opinbera afstöðu, enda er það ekki pólitískt. Við vinnum fyrst og fremst að markaðssetningu fyrir miðborgina, og ég vil bara segja það að reglulegar upphrópanir örfárra kaupmanna við Laugaveginn um að allt sé ómögulegt í miðborginni, er versta markaðssetning sem til er. Ef sú mantra er síendurtekin í fjölmiðlum fer fólk að trúa því. Það er alltaf verið að hamra á því að bærinn sé að tæmast af verslunum en ekki er minnst á 60 nýja rekstraraðila í miðborginni sem bæst hafa við, bæði verslanir, veitingahús og kaffihús.“

Samkvæmt síðustu talningu á vegum Rannsóknarseturs verslunarinnar eru að sögn Guðrúnar 275 verslanir í miðbæ Reykjavíkur, og 195 veitinga- og kaffihús. „Þetta er því klárlega öflugasta verslunarsvæði á landinu. Allt tal um að hér sé allt á vonarvöl er því tóm vitleysa.“

Guðrún bendir á að flóran sé sífellt að verða skemmtilegri og fjölbreyttari. Miðborgin stækkar, Hverfisgatan sé að verða hugguleg, og nýir rekstraraðilar spretti þar upp. Einnig bætast sífellt við skemmtilegar verslanir og veitingastaðir í hliðargötum eins og á Njálsgötu og Frakkastíg. Þá nefnir hún Hafnartorgið og Granda.

Árstekjur af rekstri Kokku síðustu ár hafa verið rétt um 100 milljónir króna, og rekstrarniðurstaðan réttum megin við núllið. „Ég verð aldrei rík af þessu, en ég vil bara geta vaknað á mánudagsmorgni, teygt úr mér og hlakkað til að mæta til nýrrar vinnuviku. Mér er sama þótt bíllinn sé tíu ára gamall á meðan hnífurinn minn bítur,“ segir Guðrún glaðbeitt að lokum.