Faðirvorið eða sumarið

Mamma kenndi okkur systkinunum faðirvorið. Ég var líklega of ungur til að skilja bænina nógu vel og hélt í fyrstu að það hefði eitthvað með árstíðirnar að gera; kæmi líklega á undan eða eftir hinu eiginlega vori. Velti líka fyrir mér hvort einnig væri til faðirsumar. Vitanlega tókst mér að læra faðirvorið eins og öllum öðrum en varla get ég sagt að ég hafi skilið bænina almennilega þótt ég gæti þulið hana reiprennandi. Þetta var nú undirstaðan að kristinni uppfræðslu í þá daga í viðbót við biblíusögurnar, sem þá voru kenndar í barnaskólunum.

Trúmál og kirkjan hafa verið mikið í umræðunni að undanförnu. Þeim landsmönnum fjölgar sem sagt hafa sig úr þjóðkirkjunni. Mikið er talað um aðskilnað ríkis og kirkju. Prestar eru ekki lengur embættismenn ríkisins og verða að sætta sig við að vera bara þjónar kirkjunnar. Ýmis önnur trúarbrögð hafa skotið upp kollinum og ýmsum nýjum söfnuðum hefir fjölgað í landinu. Þjóðkirkjan á í vök að verjast.

Svipaða sögu má segja frá öðrum löndum. Alls kyns hneyksli, aðallega kynferðisleg, hafa hrjáð kirkjur hins vestræna heims og því fólki fækkar stöðugt sem sækir messur og aðrar trúarathafnir. Sér í lagi er það unga kynslóðin sem virðist hafa lítinn áhuga á hinni hefðbundnu kristnu trú. Það virðist vera svo margt annað sem situr í fyrirrúmi. Tölvumál og samfélagsmiðlar standa þar upp úr.

Það er erfitt að spá í það hvort og hvenær kirkjur heimsins rétti úr kútnum og söfnuðir dafni á ný. Eflaust þarf að endurskoða kirkjumálin og færa í nútímalegra horf. Ekki er ég fær um að sjá fyrir hvað gæti hjálpað til þess að styrkja kirkjurnar og auka áhuga almennings á starfi þeirra en ég er með pínulitla tillögu sem ef til vill gæti hjálpað örlítið. Ég legg til að faðirvorið verði endurbætt og gert auðskiljanlegra, sér í lagi fyrir börnin, sem eiga eftir að vaxa úr grasi og verða safnaðarmeðlimir kirkna í framtíðinni.

Þegar séra Halldór heitinn bróðir minn gaf út bókina „Tákn og undur“ 1990 var í henni heill kafli um faðir vor, sem ég las með athygli. Halldór kallaði bænina faðir vor, en ekki faðirvor eins og tíðkast. Þegar um það er hugsað, þá er það fáránlegt að kalla þessa bæn faðirvorið og ekki að undra að litlir krakkar haldi að hún hafi eitthvað með árstíðirnar að gera. Á ensku heitir bænin „Lords prayer“ og Drottinn er þar þéraður eins og vera ber.

„Faðir vor bænin er æðsta og bezta bænin, sem kristin trú á ...“ segir Halldór í áðurnefndri bók, þar sem hann rekur allar greinar hennar og útskýrir. Meðal annars fettir hann fingur út í kaflann um að fá fyrirgefningu á skuldunum og að við fyrirgefum okkar skuldunautum. Segist hann hafa tekið eftir því að börn og unglingar eigi erfitt með að skilja þetta skuldatal. Hann segir postulann Lúkas, í sinni útgáfu bænarinnar, nota orðið synd í stað skuldar og líkar honum það betur og telur að því mætti breyta. Þá yrði sagt: „Fyrirgefið syndir okkar sem og við fyrirgefum þeim, sem syndga gegn okkur.“

En Halldór finnur ekkert að því að í faðirvorinu okkar sé Drottinn þúaður en biðjandinn þéri sjálfan sig. Það finnst mér aftur á móti ótækt. Þéringar eru vissulega næstum horfnar á Íslandi, þótt við þérum enn embættismenn, biskupa, ráðherra og þjóðarleiðtoga. Samt þúum við Guð í faðirvorinu. Í flestum útgáfum bænarinnar úti í heimi er Guð ávallt þéraður en biðjandinn þúar sjálfan sig. Sá sem þýddi bænina á íslensku á 13. öld ákvað að sýna Guði sínum minni virðingu en sér sjálfum.

Ekki býst ég við að það verði auðvelt mál að fá faðirvorinu breytt. Það er í sinni núverandi mynd komið inn í haus flestra landsmanna og líklega eru þeir ekki spenntir fyrir því að þurfa að læra það upp á nýtt. En ég verð að segja að ef skuldunum væri breytt í syndir og Guð þéraður myndi bænin batna mikið að mínu mati.

Þrátt fyrir minnkandi messuáhuga um heim allan er almenn kirkjusókn töluvert meiri hér í Ameríku en á Fróni. Íslendingar flykkjast þó í kirkjur á jólum og páskum og svo náttúrlega við jarðarfarir. En þá er verið að heiðra hinn framliðna frekar en Drottin.

Fyrir nokkrum árum, þegar ég var í heimsókn á ættlandinu, brá ég mér í kirkju einn sunnudagsmorgun. Messugestir voru 16, ég meðtalinn. Tveir prestar þjónuðu; annar var í heimsókn utan af landi. Svo voru 13 manns í kórnum og með organleikaranum og prestunum voru þau jafnmörg og messugestirnir. Eftir á var okkur boðið að ganga til altaris. Tók ég því fegins hendi og hugsaði að gott væri að fá syndaaflausn ásamt sopa af messuvíni en presturinn dýfði bara oblátunni í bikarinn áður en hann setti hana á tungu mér. Síðan tóku prestarnir hvor annan til altaris með pomp og prakt og kláruðu vínið úr kaleiknum.