Svanhildur Erla Jóhannesdóttir Levy

Blíð, kjarkmikil og staðföst athafnakona kemur helst upp í hugann þegar ég minnist móður minnar Svanhildar Erlu Jóhannesdóttur Levy sem jarðsett er í dag. Hún lést á hjúkrunarheimilinu Grund hinn 31. desember 82 ára að aldri.

Hún ólst upp í Hrísakoti á Vatnsnesi í Vestur-Húnavatnssýslu. Til þess að gera litlu koti en grasgefnu og með nokkrum veiðihlunnindum. Foreldrar hennar Jóhannes Helgi Eggertsson Levy og móðir Marsibil Sigurrós Jóhannesdóttir Levy ólust upp á næsta bæ hvort við annað. Hann að Ósum hún í Hrísakoti.

Við bræður nutum þess alla okkar æsku að vera sendir í sveit til afa og ömmu og dvöldum þar frá því skóla lauk og þar til hann hófst aftur að hausti. Við nutum hverrar stundar við störf og leik. Við fengum því örlitla nasasjón af því lífi sem foreldrar okkar ólust upp við þó að nokkrar framfarir hafi orðið frá þeirra æsku. Við fengum þó að kynnast lífi án rafmagns og almennum sveitastörfum.

Móðir mín fékk það sama uppeldi og önnur börn á þessum tíma. Það var vinna og aftur vinna. Skipti þá engu hvort um karl eða konu væri að ræða, strák eða stelpu þó vitaskuld gengi hver til þeirra verka sem hann hafði burði til. Lífsbaráttan var hörð við Húnaflóann vestanverðan og gustaði um. Er ekki að efa að skapferli fólks af þessum slóðum hafi mótast af veðráttunni og lífsbaráttunni.

Faðir okkar Gunnlaugur Guðmundsson kaupmaður er úr sömu sveit og hlaut svipað veganesti og sömu viðhorf til lífsins og vinnunnar. Þau voru samhent hjón, staðráðin í að standa sig í stykkinu. Þau höfðu bæði staðfasta trú á frelsi til athafna og að í því væri fólgin vonin um bætt kjör og betra líf. Þau töldu brýnt að ungt fólk menntaði sig en hvorugu þeirra stóð það til boða.

Þau ráku nýlenduvöruverslunina Gunnlaugsbúð við Freyjugötu og síðar við Hverafold í áratugi, en faðir minn hafði tekið við þeirri verslun af föðurbróður sínum og nafna okkar Gunnlaugi Jónssyni við andlát hans árið 1958.

Við bjuggum á efstu hæð í lítilli íbúð og verslunin var á jarðhæðinni. Við höfðum því foreldra okkar báða innan seilingar fyrstu rúmu 10 árin en þá fluttum við í Fossvoginn. Þau voru samhent í öllu sem þau tóku sér fyrir hendur. Þjónustulundin og lipurðin voru þeirra aðalsmerki. Orðið viðskiptavinur átti vel við um samband þeirra við þá sem við þau versluðu. Þegar þau höfðu reist mikið verslunarhús við Hverafold í Reykjavík jukust mjög umsvif þeirra. Þau leigðu hluta hússins út, ráku um tíma þar Gunnlaugsbúð, söluturninn Foldaskálann og Sportbúð Grafarvogs sem var sérstakt dálæti móður minnar og hún rak um árabil.

Þrátt fyrir mikla vinnu og langan vinnudag þá gaf móðir mín sér tíma til að sinna áhugamálum sínum. Þannig var hún virk í starfi kvenfélags Bústaðakirkju um árabil og var það starf og tengslin við kirkjuna henni mikils virði.

Hún var mikill baráttujaxl og trúði á frelsið. Hún trúði á frelsi til athafna og var í nöp við óþarfa afskipti ríkisins. Hún fylgdi Sjálfstæðisflokknum að málum alla tíð og fékk þær skoðanir og þau viðhorf til lífsins í veganesti af Vatnsnesinu í ríkum mæli.

Hún sinnti flokksstarfinu af áhuga og kappi. Hún starfaði í kosningum í þágu Sjálfstæðisflokksins og þau voru ófá prófkjörin þar sem hún lagði sig alla fram í stuðningi við frambjóðendur sem hún taldi töggur í og veðjandi á. Í því sem öðru var hún hamhleypa til vinnu.

Með þessum fátæklegu orðum kveð ég móður mína. Ég stend í ævarandi þakkarskuld við hana eftir 61 árs samfylgd. Hún var okkur öllum traustur bakhjarl, yndislegur uppalandi og hvatamaður. Viðkvæðið var oftar en ekki „Það þýðir ekki að gefast upp á þurru landi“ og það verður hver „að koma til dyranna eins og hann er klæddur“. Hafðu þökk fyrir allt.

Mér var strax vel tekið, mér fannst ég vera velkomin og fljótlega var ég búin að gera mig heimakomna. Það var sérstaklega gaman að koma í eldhúsið þar sem mikið var til af öllu og aldrei fór nokkur maður svangur þaðan.

Erla var afskaplega dugleg kona, hörð af sér og sérstaklega ósérhlífin. Hún átti til að taka að sér of mikið en alltaf leysti hún verkefnin bæði fljótt og vel. Hún var oft mjög upptekin því auk þess að sinna stóru heimili vann hún við rekstur Gunnlaugsbúðar með miklum myndarbrag.

Erla var létt í lund og það var alltaf þægilegt andrúmsloft þar sem hún var. Hún hafði sterkar skoðanir á stjórnmálum og gaf ekkert eftir þegar pólitíkin var rædd.

Hún hefur skilað þessum dugnaði til afkomenda sinna, barna og barnabarna sem eru orðin ærið mörg og fer sem betur fer fjölgandi.

Ég kveð þessa dugnaðarkonu og minnist hennar með mikilli hlýju.

Við minnumst margra ánægjulegra stunda með þér og afa Gunnlaugi í Haðalandinu. Þú dróst fram dótakassana og bauðst okkur upp á alls konar góðgæti sem nóg var til af. Á þínu heimili áttu allir að vera saddir og sælir. Gestagangurinn í Haðalandinu var mikill. Vini og frændfólk bar að garði og allir voru velkomnir. Þú og afi voruð samhent hjón sem báruð hag fjölskyldu ykkar sérstaklega fyrir brjósti. Við vitum að til margra ára stóðuð þið vaktina saman í Gunnlaugsbúð og voruð þess fyrir utan nánast öllum stundum saman.

Þú sagðir okkur oft sögur frá uppvaxtarárum þínum í Hrísakoti á Vatnsnesi í Vestur-Húnavatnssýslu þar sem þú ólst upp ásamt yngri bræðrum þínum hjá yndislegum foreldrum sem þú talaðir oft um. Þú sagðir okkur líka stolt frá því þegar þú eltir drauma þína og ákvaðst ung að flytja suður til Reykjavíkur. Þú vannst fyrir þér með því að starfa í fiskvinnslu og safnaðir þannig fyrir skólavist í Húsmæðraskólanum í Reykjavík. Þú nefndir oft að þú hefðir gjarnan viljað mennta þig meira hefðir þú haft tækifæri til þess. Af þeirri ástæðu lagðir þú ríka áherslu á það við okkur að við værum dugleg í skólanum því í menntun fælist máttur.

Það sem einkenndi þig elsku amma var góðmennskan, hjálpsemin og dugnaðurinn. Þú varst alltaf boðin og búin að veita fólki aðstoð þína. Jafnvel eftir að heilsu þinni hafði hrakað mikið talaðir þú um að koma einhverju í verk eða bauðst fram aðstoð þína til góðra verka. Þú varst dugnaðarforkur og drifkraftur þinn var engu líkur. Þú hvattir okkur áfram og minntir okkur á að gefast aldrei upp, gjarnan með orðunum „það er bannað að gefast upp á þurru landi“. Við munum minnast þessara orða þinna og þau munu áfram verða okkur og öðrum afkomendum þínum hvatning í lífinu.

Við þökkum þér af öllu hjarta alla þá ást, umhyggju og hvatningu sem þú veittir okkur. Við erum lánsöm að eiga góðar minningar um þig sem munu lifa með okkur. Takk fyrir allt elsku besta amma Erla.

Þín barnabörn,

Við kveðjum þig með söknuði og full þakklætis.

Þú varst einstaklega dugleg kona og hafðir ávallt velferð annarra í fyrirrúmi. Okkur leið vel í návist þinni og vorum svo heppin að fá oft að gista hjá ykkur afa þegar við systkinin vorum lítil. Við munum sérstaklega vel eftir góðu lyktinni af nýþvegnu rúmfötunum sem þú viðraðir á snúru í garðinum. Mest spennandi þótti okkur að fá að fara með ykkur afa annaðhvort að opna eða loka Foldaskálanum og fá að velja okkur morgunmat eða nammi til að taka með heim. Ef við sváfum lengur en þú og misstum af þér gátum við verið viss um að þú kæmir með góðgæti fyrir okkur þegar þú komst til baka.

Þú naust þín vel í garðinum þínum í Haðalandinu og hugaðir vel að öllu því sem þar óx, þá sérstaklega bóndarósunum sem þú lagðir mikla natni við að rækta. Við fengum oft að hjálpa til við garðvinnuna, sem var afar skemmtilegt verkefni á sólríkum dögum í Fossvoginum.

Við eldri systurnar vorum svo lánsamar að fá að vinna hjá þér bæði í Foldaskálanum og í Sportbúð Grafarvogs. Þú kenndir okkur margt tengt afgreiðslustörfum og var viðhorf þitt að viðskiptavinur ætti alltaf að ganga glaður úr versluninni. Þú kenndir okkur einnig snemma þá meginreglu í viðskiptum að viðskiptavinurinn hefði alltaf rétt fyrir sér.

Við eigum líka margar góðar minningar með ykkur afa á Gelti, fallegu jörðinni sem þér leið svo vel á. Við fengum að leika frjáls í sveitinni og gátum svo treyst á að fá nýbakaðar pönnukökur eða annað bakkelsi þegar hungrið sagði til sín.

Í seinni tíð þegar við komum í heimsókn í Haðalandið fengu börnin okkar að kynnast langömmu sinni. Þú dróst fram heilu leikfangakassana inn í stofu og leyfðir börnunum að leika með dótið um allt hús, kvartaðir hvorki yfir látunum í þeim né draslinu sem þeim fylgdi.

Það var erfitt að fylgjast með þér smám saman verða veikari og veikari því sterkari og duglegri kona er vandfundin. Aldrei mátti heyra þig kvarta yfir einu né neinu. Æskuminningarnar frá Vatnsnesinu hurfu ekki úr huga þér og áttir þú allmargar sögur sem við þreyttumst ekki á að heyra. Sögurnar endaðirðu oftar en ekki á orðunum „enginn verður óbarinn biskup“.

Elsku amma – við þökkum fyrir allar yndislegu stundirnar sem við áttum saman og minningarnar munu lifa með okkur um ókomna tíð.

Segja má að ég hafi haft hugann við það þar sem hún lá við dauðans dyr, en það skrýtna var þetta með svaninn. Ekki hafði ég haft hann í huga eða áður, en tók sem tákn.

En Erla var skírð að fyrsta nafni Svanhildur, eftir dóttur Þorsteins Erlingssonar, en hitt eftir Erlu úr kvæði Stefáns frá Hvítadal, en þeir voru í miklu uppáhaldi hjá föður okkar.

Svanhildarnafnið var aldrei notað, fyrr en síðustu árin sem hún var á elliheimilinu Grund, þar þekktist hún ekki undir öðru nafni.

Erla fæddist á Ægissíðu, en á fyrstu búskaparárum foreldranna voru þau á hrakhólum með jarðnæði uns þau fluttust að Hrísakoti 1941.

Þar sem Erla var eldri var hún í því að passa mig og veitti ekki af, því að ég var uppátækjasamur og sótti í að leika mér í bæjarlæknum og hún bjargaði mér oft þaðan og átti ég henni þar vafalaust lífið að launa.

Leikir okkar í æsku voru fjölbreyttir og margir í boði þar sem og inni. Við höfðum bú í Háabarðinu og sem búsmala leggi og skeljar og riðum út á kústsköftum. Þar voru bakaðar í sólskininu blómskreyttar drullukökur sem hún var afar flink við og þá séð hvert stefndi með húsmóðurstörf. Sem og kom í ljós eftir Húsmæðraskólanám og hún fór að búa í Reykjavík ásamt Gunnlaugi eiginmanni sínum. Var heimili þeirra frábært að myndarskap og öllum búnaði.

Þau eignuðust 5 börn, eitt dó nýfætt og einmitt þennan sama dag og hún. Afkomendur í dag eru fjölmargir, allt einstakt fyrirmyndarfólk. Á vetrum var mikið spilað og um 20 tegundir í boði, líka var teflt og mamma lét okkur skanderast. Oftast vorum við svæfð á kvöldin við margar og langar þulur sem pabbi kunni. Eftir að Eggert bróðir fæddist var það hlutverk okkar að svæfa hann með því að raula allar vísur sem við kunnum. Allt slíkt er löngu hætt hjá fólki, nú sitja börnin bara sem dáleidd yfir snjallsíma sínum.

Eftir að ég fór suður að vinna og stunda íþróttir var ég í húsnæði og fæði hjá þeim Erlu og Gunnlaugi við einstaklega gott atlæti. Er það öruggt að ég hefði aldrei getað náð þeim árangri sem ég náði án þess.

Nú við fráfall Erlu rifjast þetta allt og ótal annað upp og við fyllumst djúpum söknuði en jafnframt innilegri þökk fyrir allt.

Sendum Gunnlaugi, börnum, tengdabörnum og öllum afkomendum þeirra okkar innilegustu samúðarkveðjur.