Vilborg Vilmundardóttir

Margt er skrýtið mannheimi í og margur fær að kynnast því. Þessi fleygu og sönnu orð urðu í vaxandi mæli framlag ömmu minnar hvað umræður varðaði í heimsóknunum síðustu árin og sitja nú eftir í minningunni þegar ég lít til baka. Það er þungbær en ekki síður innhverf reynsla að hafa nú í annað sinn þurft að horfa á eftir ömmu minni lenda í heljargreipum óvægins sjúkdóms og hverfa, skref fyrir skref, út á tímans gráa rökkurveg.

Hugurinn leitar til baka og minningarnar eru margar og kærar. Lítill og „orkumikill“ snáði átti marga skemmtilega og lærdómsríka daga með ömmu sinni sem enn renna fram ljóslifandi þótt áratugirnir sem liðið hafa séu fleiri en ljúft er að telja. Prakkarastrikin voru æri mörg en aldrei minnist ég þess að hafa heyrt eitt einasta skammaryrði frá þessari ljúfu konu sem hafði til að bera svo einstakt þolgæði og gæsku að undrum sætir. Í eitt skipi tókst þó hvatvísum og uppátækjasömum drengnum að göslast svo hressilega yfir strikið að amman hvessti róminn hressilega, það augnablik gleymist ei og sjaldan hef ég iðrast eins innilega og orðið fyrir eins einlægum vonbrigðum með sjálfan mig.

Í okkar sambandi sannaðist fljótt að leiðin að hjarta snáðans lá rakleitt í gegnum magann, pönnukökubakstur þar sem rýrnunin var umtalsverð og fullfáar pönnsurnar lifðu af svaðilförina af pönnunni yfir á eldhúsborðið koma þar upp í hugann. Rúgbrauðsleiðangrar á hverasvæðið við Laugarvatn voru einnig ófáir og fátt veit ég betra en nýbakaðan hveraþrumara, snarpheitan beint úr Macintosh-dallinum með ríflegu magni af smjöri. Ekki má svo gleyma frystikistunni í búrinu á Sunnuveginum sem var þeirrar merkilegu náttúru að þar mátti alltaf finna góðgæti af ýmsum stærðum og gerðum eða „klessur“ eins og húsmóðirin iðjusama jafnan kaus að kalla terturnar.

Svo var að fornu kveðið að fjórðungi brygði til fósturs og er þar að mínu viti síst gert of mikið úr mikilvægi þess fólks sem við berum gæfu til að umgangast og vísar okkur veginn á lífsleiðinni. Er það mín einlæga von að ég hafi borið gæfu til þess að tileinka mér, þótt ekki væri nema að litlu leyti, þá einskæru manngæsku og þolgæði sem alltaf geislaði af ömmu minni þau fjölmörgu ár sem ég bar gæfu til að vera henni samferða á lífsins vegferð. Sú vegferð heldur áfram mannheimi í, minningin lifir og veganesti ömmu minnar til afkomenda sinna þar með.

Elsku yndislega og besta amma mín.

Það eru svo ótal margar dásamlegar samverustundir og minningar sem koma upp í hugann.

Frá hinum töfrandi Sunnuvegi, þar sem alltaf var hægt að finna nýtt og nýtt herbergi til að bralla ýmislegt ævintýralegt í. Frá Þrastarhlíð, þar sem okkur barnabörnunum var svo oft boðið með ykkur afa, þar sem alltaf var veðurblíða (nema þegar allt var á kafi í snjó) og asparilmur og við höfðum ávallt nóg fyrir stafni. Frá notalegu Naustahlein, þar sem þið afi komuð ykkur vel fyrir og dekruðuð við okkur barnabörnin sem aldrei fyrr. Og loks frá Hrafnistu, þar sem við vorum samferða inn í upphafi, ég sem starfsmaður og þið afi sem íbúar. Þar sem barnabarnið ég naut heldur betur góðs af því við upphaf starfa þegar barst í tal hverra manna ég væri, að vera barnabarn Villu og Steina. En þið afi voruð vel þekkt meðal íbúa, hlýja og hugulsama gæðafólkið sem þið voruð. Að sjálfsögðu var ég sem barnabarn ykkar með það á hreinu hve frábær þið voruð, en sú staðreynd að flestir ef ekki allir sem maður hitti fyrir hefðu þörf fyrir að tjá sig um það að fyrra bragði er bara eitthvað svo lýsandi fyrir ykkur afa. Þið voruð einhvernveginn alltaf almennileg, hlý og hreinskilin.

Og það verður að segjast, þvílík forréttindi að alast upp með slíkar fyrirmyndir.

Þú virtist stundum vera allt að því göldrótt.

Ávallt með brosandi móttökur með faðmlagi, hnyttnar vísur eða ljóð á reiðum höndum til svara, fullar skúffur af fagurri handavinnu, endalaust af skemmtilegum sögum, eldhússkáp sem virtist framleiða dýrindis ruddabrauð og jólakökur, hús og innvols sem var ávallt glansandi hreint og alltaf var stutt í gleði, glens og jafnvel nokkur dansspor.

Alltaf á fullu við eitthvað, en áttir samt sem áður alltaf tíma fyrir fólkið þitt, vandamenn sem vini.

Ég og mínir munum búa að því alla ævi að hafa notið þeirra forréttinda að eiga þig sem ömmu og að hafa fengið svona mikinn tíma með bæði þér og afa. Þið voruð bæði frábærir sögumenn og lífsins kennarar og við sem eftir stöndum munum eiga það hlutverk að láta sögurnar lifa og halda lærdómnum áfram.

Takk fyrir allt!

Þín nafna og ömmustelpa,

Í dag kveðjum við Vilborgu föðursystur okkar systkina eða Villu frænku. Við eigum margar kærar minningar um Villu frænku okkar. Það fyrsta sem kemur upp í hugann er hversu myndarleg hún var á öllum sviðum. Hún annaðist stórt heimili og oft á tíðum var mjög gestkvæmt og fólk utan af landi fékk að gista og margir heimalningar. Alltaf var gott að koma til hennar og fjölskyldunnar og öllum tekið opnum örmum. Við systkinin eigum það sameiginlegt að minnast þeirrar miklu hlýju og væntumþykju sem jafnan fylgdi frænku okkar og framkomu í okkar garð. Villa og eiginmaður hennar, hann Steini voru sterk saman. Það löðuðust að þeim vinir og ættingjar og heimilið var alltaf opið fyrir gestum og gangandi. Í minningunni var þar alltaf rólegt og notalegt andrúmsloft. Villa var alltaf að gera skemmtilega og fallega handavinnu, enda menntuð á því sviði og aldrei var búrið tómt. Heimilið var einstaklega fallegt og innanstokksmunir sérstaklega vandaðir. Húsið og garðurinn á Sunnuveginum var listrænt og þangað var einstaklegar gott að koma. Það var mikill samgangur á milli fjölskyldnanna sem er okkur kær og minnisstæður t.d. aðfangadagskvöld í Króki í Garðahverfi hjá afa og ömmu þar sem öll fjölskyldan kom saman síðla kvölds. Og mörg og skemmtileg fjölskylduboð og almenn væntumþykja við okkur systkinin og foreldra okkar er ómetanleg. Síðustu árin átti frænka okkar erfitt og var veik. Henni fylgdi samt alltaf sama hlýjan.

Við drúpum höfði og kveðjum með kærri þökk. Eftir lifir ljúf og björt minning.

Við fráfall Villu systur minnar hrannast upp minningar frá bernskudögum okkar í Kjarnholtum í Biskupstungum, æskuárunum í Króki í Garðahverfi og samleið okkar á fullorðinsárunum. Hvert aldurs- og þroskastig á sinn fasta sess í minningunni.

Þótt Villa hafi verið yngst okkar systkinanna og meðal þeirra yngri í hópi leikfélaganna í Hverfinu var hún ávallt mjög virk í leikjum okkar og starfi. Því réði sjálfstæði hennar, skapfesta og ósérhlífni. Hið sama gilti í námi hennar í barnaskólanum á Garðaholti og í Flensborg.

Hugur hennar beindist fljótt að handmenntum, enda var hún handlagin á besta máta og hugmyndarík á því sviði. Það má því heita sjálfgefin ákvörðun hennar að innritast í handavinnudeild Kennaraskólans. Þar nýttust hæfileikar hennar vel og þekking hennar jókst á þessu sviði. Jafnframt aflaði hún sér starfsréttindi til kennslu, sem hún nýtti sér um skeið sem handmenntakennari í grunnskóla.

Það að fara í Kennaraskólann varð Villu einnig til þeirrar gæfu að þar kynntist hún lífsförunaut sínum, Þorsteini Gíslasyni frá Krókvelli í Garði, kennara og landskunnum skipstjóra og síldarkóngi. Þeirra sambúð var farsæl og börnin þeirra fjögur urðu öll manndómsfólk.

Það má segja að það hafi verið happ okkar systra að búa lengst af í nábýli. Við höfðum ómetanlegan stuðning hvor af annarri, ekki síst á meðan börn okkar voru ung. Yndislegar sumarstundir áttum við til dæmis saman með barnahóp okkar í Katlagili. Æði margt unnum við saman í handiðnum og saumaskap. Þá var oft mikill handagangur í öskjunni, raunar kom það iðulega fyrir að við gleymdum að sofa.

Í mörg ár, þegar mesta barnastússið var að baki, fórum við systur ásamt eiginmönnum okkar og vinum í jeppaferðir um hálendið. Skemmtilegt var að kynnast náttúru landsins í þessum góða félagsskap.

Strax á unga aldri var Villa afskaplega natin við að hjálpa til á heimilinu í Króki og ekki síður að hjálpa mömmu þegar hún var orðin ein í Króki og farin að eldast. Eftir andlát mömmu unnum við systkinin í Króki ásamt fleirum að því að tryggja að æskuheimili okkar, hús og innbú, yrði varðveitt í óbreyttri mynd sem dæmi um smábýli frá 20. öld.

Þungbært er að hugsa til þess hve hinn alvarlegi sjúkdómur alzheimer heltók Villu síðustu árin. Þegar vitund hennar fór að hverfa og ekki var lengur hægt að eiga við hana samtal, þá tók hún lengi vel undir þegar ég sat hjá henni og raulaði gömul ljóð og lög. Þá ljómuðu brúnu augun hennar.

Góð minning um Villu lifir í hjarta mínu. Börnum hennar og ættingjum öllum vottum við hjónin samúð. Villu þökkum við samfylgdina og biðjum henni, eins og amma hefði sagt, Guðs blessunar.

Mig langar að minnast með nokkrum orðum Villu minnar og jafnframt Steina hennar sem ég var svo lánsöm að hafa í lífi mínu.

Ég kynntist þeim hjónum í Garðinum þegar ég hóf að passa fyrir þau Gísla son þeirra sem þá var ársgamall. Þetta var árið 1958 og ég á ellefta aldursári. Villa og Steini fluttu úr Garðinum til Reykjavíkur að mig minnir á fermingarári mínu, 1961. Leiðir okkar lágu aftur saman þegar ég sótti gagnfræðaskóla til Reykjavíkur og voru þau svo góð að leyfa mér að búa hjá sér. Fór það svo að ég hélt áfram að búa hjá þeim þegar ég nam sjúkraliða og einnig fyrstu árin eftir útskrift er ég hóf vinnuferilinn í mínu fagi. Við áttum saman ófáar stundir við handavinnu en Villa var einstaklega flink í höndunum svo eftir var tekið. Saman saumuðum við brúðarkjólinn minn, ballkjóla og ýmislegt annað. Þau áttu það reyndar sameiginlegt hjónin að vera einkar laghent en Steini smíðaði og renndi marga fallega hluti.

Villa og Steini voru mér ætíð svo góð og sinntu mér sem einu af sínum börnum og óhætt er að segja að ég hafi að miklu leyti alist upp hjá þeim á mínum unglings- og skólaárum. Mikill samgangur var ætíð hjá okkur og ólust börnin mín upp við að eiga Villu og Steina að sem ömmu og afa. Ár hvert var farið á Sunnuveginn í fríum okkar suður.

Ég minnist þeirra hjóna með miklu þakklæti fyrir allt það sem þau gerðu fyrir mig og mína. Þau voru algjörlega einstakt, gjafmilt og gott fólk sem gott var að eiga að.

Guð geymi ykkur.

Sendi innilegar samúðarkveðjur til ykkar allra elsku Villi, Gísli, Hrefna, Tobba og fjölskyldur.

Ykkar,

Nú hefur hún Villa mín kvatt þetta jarðlíf. Villa var ein af þeim góðu konum sem ég kynntist strax í æsku og höfðu mótandi áhrif á mig. Villa var æskuvinkona mömmu minnar, hennar Fjólu. Þær ólust upp saman í Garðahverfinu. Villa í Króki en mamma í Hlíð. Þær vinkonurnar í Garðahverfinu héldu góðu sambandi alla tíð og var mikill kærleikur á milli þeirra. Þegar ég var 17 ára og á öðru ári í Verslunarskólanum hafði ég ekkert húsnæði í Reykjavík og fór frá Keflavík með rútu á hverjum degi í skólann. Rútuferðirnar pössuðu illa við stundatöfluna og þurfti ég að sitja lengi á umferðarmiðstöðinni á hverjum degi. Þegar Villa frétti þetta þá bauð hún mér að dvelja hjá sér og fjölskyldu sinni á Sunnuveginum. Ég flutti til þeirra um áramótin og var síðan hjá þeim í tvo og hálfan vetur eða þar til ég útskrifaðist. Ég fór heim um helgar. Þetta lýsir Villu vel, hve greiðvikin hún var og góð manneskja. Hún var skapgóð og talaði aldrei illa um nokkurn mann. Hún var víðsýn og sá það góða í öllum. Hún gerði aldrei mannamun og virti alla jafnt. Villa var handavinnukennari að mennt en hafði ekki mikið verið að kenna en helgað sig húsmóðurstarfinu og uppeldi barnanna. Hún var mikil handavinnukona og saumaði mikið og taldi það ekki eftir sér að hjálpa öðrum við sauma. Ég saumaði föt á mig þegar ég var hjá henni og fékk að nota hennar saumavél og aðstöðu og gott var að geta leitað til hennar um hjálp. Á þessum árum fór Villa í viðbótarmenntun í handavinnukennslu og fór síðan að kenna handavinnu. Ég gat aðeins borgað fyrir greiðann með því að passa stundum Hrefnu og Tobbu á meðan Villa var í skólanum en það var seinnipartinn. Villa og Steini voru samhent hjón og aldrei heyrði ég styggðaryrði fara á milli þeirra. Þau voru þó ekki alltaf sammála og gerðu þau oft góðlátlegt grín að hvort öðru. Mikið var oft spjallað við matarborðið og andinn á heimilinu var góður og þarna var gott að vera. Ég kveð Villu mína með söknuði og þakklæti í huga og votta börnum hennar, Villa, Gísla, Hrefnu og Tobbu og öðrum aðstandendum samúð mína.

Villa. Klettur, þar sem hún sat í eldhúsinu á Sunnuveginum með kaffibolla. Þangað voru allir velkomnir, það var stöðugur gestagangur í kringum stóru fjölskylduna þeirra Steina, einhverjir með praktísk erindi sjálfsagt en allir vegna þess að þangað var gott að koma.

Og Villa var til staðar fyrir alla, aðstoðaði, ráðlagði, hlustaði og spjallaði, yfirleitt alltaf með ljóð eða vísukorn á takteinum. Það sem hún mundi var með ólíkindum, ljóðin reyndust svo vel skorðuð í minninu að þegar það fór að bresta voru það þau sem hurfu síðast.

Villa. Hún var dökk yfirlitum, falleg og hlý, rótgróin en líka opin fyrir nýjungum. Dæmalaust handlagin. Á milli þess að elda rammíslenskan mat reyndi hún fyrir sér með makróbíótíst fæði, löngu, löngu áður en slíkt komst í tísku. Hafði ekkert alltaf mörg orð um hlutina, var bara til taks til að hlusta á og taka utan um unglingsstelpur sem vissu ekki alltaf hvað sneri upp eða niður á milli þess sem þær héldu að þær vissu allt. Villa vissi svo miklu meira, hún skildi lífið, hún var af þeirri kynslóð sem þurfti að hafa fyrir hlutunum og kunni að vera þakklát fyrir það sem gott var. Hún skildi lífið svo vel að við höfðum stundum á tilfinningunni að hún sæi inn í og gegnum okkur. Sæi, vissi og skildi hvað raunverulega bærðist innra með.

Takk fyrir allt, Villa. Takk fyrir að segja okkur til þegar þér fannst þess þurfa, takk fyrir stuðninginn og áhugann, fyrir hjálpina við saumaskapinn, en fyrst og fremst; takk fyrir að vera alltaf til staðar.