Djörf drottning og fleira fólk

Pólitískir hattar

Það eru til mörg dæmi sem ýta undir þessar losaralegu skilgreiningar, þótt of mikið væri sagt að þær byggi á vísindalegum grunni. Það felst þó ekki í því neinn glannaskapur að giska á að þroski og reynsla ýti undir færslu á fylgi frá vinstri til hægri. Hvað er hægri og hvað er vinstri, gætu menn þá spurt og víst er að ekki hefur enn verið búinn til kvarði sem segir fyrir um það af öryggi. Íhaldssemi og skortur á henni, róttæknin, eru stundum hafðar sem pólitískar höfuðáttir. Kannski eru til fræðibækur sem eru jafnmikilvæg grundvallarrit í þessum efnum og Litla gula hænan og Gagn og gaman voru forðum.

Gömul sætaskipan í þingsal mun ráða nafngiftinni og ríkuleg tilhneiging er á að færa veruleika mannlífsins undir hinar pólitísku höfuðáttir.

Vísindi fylgja ekki messuskrá

Það hefur skaðað umræðu um loftslagsmál að þau færðust undir hina lúnu hatta. Sannfærðir „vinstrimenn“ velkjast ekki í vafa um að bjástur mannanna seinustu örfáa áratugi af óteljandi á jörðinni hafi nú næstum því gert hana óbyggilega vegna „hlýnunar“. Því var skrökvað upp að 97% vísindamanna hefðu þegar skrifað upp á þetta. Sá sem það gerði hefur síðar viðurkennt að þetta var hrekkur af hans hálfu.

Hitt er þekkt að þeir vísindamenn sem víkja sér feimnislega undan rétttrúnaðinum fá ekki eftir það að birta spurningar, athugasemdir eða rökstuddar greinar í „virtum“ tímaritum þar sem innvígðir ritrýnar tryggja „sátt um tiltekna niðurstöðu“.

Afneitarar

Annað er verra, miklu verra: Þeir sem utan standa eru flokkaðir sem „afneitarar“ og það ekki í pukri heldur opinberlega. Þetta er ógeðfellt enda er þarna sama hugtakið á ferð og notað er um þann hóp sérvitringa og/eða ofstækismanna sem neita að skrifa upp á að nótar Hitlers hafi staðið fyrir skipulagðri útrýmingu á gyðingum. Heimurinn var grátlega lengi með augun lokuð fyrir því sem var að gerast þá, eins og sést til dæmis á því að samþykkt var að halda Ólympíuleika í þessu landi hakakrossins og undir fánum hans og skreytingum og undir vernd SS-sveitanna. Það ár, 1936, höfðu þeir Hitler, Himmler, Göbbels og Göring fyrir löngu sýnt á spilin sín, að minnsta kosti á nægilega mörg þeirra. Tilburðir til að gera lítið eða ekkert úr öllum þessum óhugnaði, sem er ekki tilgáta heldur með viðurstyggilegustu þáttum veraldarsögunnar, er tilræði við mannkynið og sögu þess. Að líkja þeim sem ræða vilja á jafnræðisgrundvelli um tilgátuna um að maðurinn sé að tortíma sér og væntanlega öðru lífi á jörðinni við fyrrnefndan hóp er fyrirlitlegt.

Ruglandi

Í öðru lagi er reynt að stilla upp myndum sem eru ekki þar. Það er enginn að deila um það að hiti loftslags á jörðinni breytist. Þótt mælingatæknin sé tiltölulega ný af nálinni eru margföld merki til um þessar breytingar, bæði náttúrufræðilegar og sagnfræðilegar. Það eru engar deilur um þær hitabreytingar sem margar eru þekktar og viðurkennt almennt að hafi einatt gjörbreytt lífsskilyrðum jarðar.

Skólabörn fóru forðum með nestispakka upp í Öskjuhlíð og lærðu um jökulrákir á klettum þar og gera kannski enn og þau vissu hvað þær þýddu. Þó var forðast að koma því inn hjá þeim að kannski myndi Öskjuhlíðin og tankarnir þar hverfa undir kaldan jökul á ný.

Hlýnun var heldur ekki nefnd sem vandamál við þau börn. Það er ekki lengra síðan þetta var að þau geta sum enn gengið að þessum jökulrásum vísum.

Roman climate optimum

Frá árunum 250 fyrir Kristsburð til 400 eftir hann var hlýtt og gott veður í Evrópu og á Norður-Atlantshafssvæðinu, Roman climate optimum, og um það er fjallað sem eftirsóknarvert góðæri.

Það var einnig hagfellt hlýindaskeið hér við landnám og allmargar aldir á eftir. Viðurkenna má að Vatnajökull (Klofajökull þá) var þá ekki svipur hjá sjón. En enginn maður hafði minnstu áhyggjur af því. Svo tók að kólna. Hagur jöklanna vænkaðist mjög en það sama verður ekki sagt um lífsskilyrði fólksins í landinu. Meira að segja Okið litla, sem er stórmál núna, blómstraði sem aldrei fyrr. En fólkið svalt. En það var allt annað ok.

Einhverjir telja sjálfsagt að málið sé lífskjör jöklanna en ekki forgengilegra manna og dýra á láglendinu.

Hvað þolir ekki umræðu?

En hvað sem þessu líður er þýðingarmikið að fjallað sé af sanngirni um umræðuefnið frá öllum hliðum. Málefni sem fullyrt er að sé risavaxið, jafnvel það stærsta okkar tíðar, en þolir þó ekki umræðu nema algjörlega einhæfa og einhliða getur aldrei fengið góða úrlausn.

Við vitum og viðurkennum að hitinn á jörðinni hefur sveiflast til og stundum í átt til þess að verða ólífvænlegur á norðurslóðum eins og okkar. Hingað til hefur það þó aðeins gerst, svo vitað sé, vegna kólnandi lofthita. Fráleitt væri að hafna því fyrir fram að veruleg hitahækkun gæti farið mjög illa í heiminn almennt og jafnvel og kannski einnig hér á okkar slóðum. Við vitum ekki hvers vegna veðurfar varð svo hagfellt – climate optimum – á þessum skeiðum sem nefnd voru. En hingað til hafa ekki heyrst getgátur um að manneskjan sem slík hafi tryggt þetta hlýindaskeið sem fór svona blíðum höndum um menn og málleysingja.

Plaströk

Núna er því haldið fram fullum fetum sem vísindalegum sannleik, sem megi ekki efast um, og þess vegna auðvitað alls ekki ræða um nema sem hluta af kórsöng, að „maðurinn“ hafi á örfáum árum sett loftslagið sitt úr skorðum. Hvernig fór hann að því? Mannfjölgun og bætt lífsskilyrði alls fjöldans hafa sannarlega kallað á aukna neyslu. Hefðbundin mengun hefur því aukist og sláandi dæmi eru um það eins og um plastið sem leysist seint og illa upp.

Börnin eru teymd niður í fjöru til að tína plast sem kynslóðirnar á undan þeim bera þó alla ábyrgð á. Það væri nær að senda okkur niður í fjöru að tína. En við höfum séð myndir nafna Attenborough og vitum að það mun ekki bjarga höfunum úr þessu að tína plast þar. Og við vitum líka flest að það er fæst satt sem sagt er um endurvinnslu í ríkustu þjóðfélögum heims. Það er engin endurvinnsla að senda risa pramma með plasti heim í fátæktina á Filippseyjum eða á annan svipaðan stað.

Það eyðileggur hins vegar alla umræðu þegar hún er færð í búning heilagra sanninda sem aðeins megi ræða að fyrir fram gefinni forsendu og lokaniðurstöðu. Það er ekkert að því að ræða trú sína undir þannig formerkjum. Það felst í orðinu sjálfu og inntaki þess.

Og af því að þar er trú á ferðinni vitum við og virðum að það má ekki gera þá kröfu að náunginn fallist á þá trú. Það er algjörlega hans mál.

Enn fjarlægra og framandi er það þá að ætla sér að fella fræðilegar eða pólitískar deilur í trúarlegan ramma. Og ekki bara trúarlegan, heldur það sem myndi vera nær að kalla ofsatrúarlegan ramma!

Þorði að blása á ruglið

Margrét II. Danadrottning kom sumum löndum sínum á óvart í aðdraganda 80 ára afmælis síns þegar hún svaraði spurningum um loftslagsmálin. Hún svaraði einni spurningunni svona: „Mannfólkið hefur sín áhrif á loftslagsmálin, um það er ekki að efast. En hvort umræddar breytingarnar eru beinlínis af völdum mannsins er ég ekki fyllilega sannfærð um. Loftslagið tekur sífelldum breytingum eins og sagan sýnir.“

Og drottningin bætti við: „Sem þjóðfélag ættum við ekki að vera í uppnámi vegna loftslagsbreytinga. Auðvitað eru þetta mikilvægir þættir sem ber að hafa vara á. En uppnám (panik) er óhæf leið til að leysa úr þeim vanda. Slík nálgun gengur aldrei.“

Ríkisútvarpið hér sagði frá því að nokkurt uppnám hefði orðið út af orðum drottningar.

En það var aðeins hálfsannleikur, eins og vænta mátti frá þeim bæ. Talsmaður Sósíalistaflokksins, Signe Munk, sagði að yfirlýsing drottningar væri „sérlega ógeðfelld“ og „fáheyrð“. Og talsmaðurinn bætti við að „drottningin bæri mikla ábyrgð gagnvart dönsku þjóðinni sem hún hefði ekki risið undir þarna“. Og bætti svo við: „Þetta var mikið högg í kvið allra þeirra barna og ungs fólks sem hefur djúpstæðar áhyggjur af loftslagsmálum.“

Mai Villadsen, talsmaður Rauðgræna bandalagsins, sagði það valda vonbrigðum að drottningin skyldi nota afmæli sitt til að blása nýju lífi í gamlar glæður sem notaðar hefðu verið til að vekja vantrú á að loftslagsbreytingar væru beinlínis af manna völdum.

En af hinni hlið stjórnmálanna sagðist talsmaður Danska þjóðarfloksins „stoltur og ánægður með að búa að drottningu sem hefði dirfsku og kjark til að tala af hreinskilni við þjóð sína“. Aðrir af þeim væng tóku í sama streng.

Það var augljóst að íslenska Ríkisútvarpið var hlutdrægt þegar það fjallaði um þetta mál og dró þekktan taum.

Á heimsvísu mætti ætla að páfinn í Róm hefði meiri áhrif en hin ágæta drottning Dana. En það fékk furðu litla umræðu og enga hneykslan þegar Frans páfi gaf til kynna fyrr í þessum mánuði að „líta mætti á kórónuveiruna og faraldur hennar sem eitt svar náttúrunnar vegna aðgerðarleysis mannkyns í loftslagsmálum!“

Nýtt hálmstrá

Í Bretlandi eru þeir til sem ekki hafa litið glaðan dag eftir að Boris Johnson fékk stuðning þjóðarinnar í annað sinn við að koma Bretum úr Evrópusambandinu. Nú líta þeir á kórónuveiruna sem óvæntan bandamann. Fyrst reyndu þeir að gera sér mat úr smælki og blésu upp að Bretar hefðu misst af því að vera með í innkaupapakka á grímum og þess háttar með ESB af því að þeir væru á leiðinni út.

Þetta mál lognaðist þó út af þegar í ljós kom að ESB hafði sjálft misst af þeim kaupum.

En þá kom stóra málið: Krafa um að útgöngunni úr ESB yrði nú frestað í tvö ár vegna veirunnar og þeirra efnahagslegu afleiðinga sem faraldurinn myndi hafa á Breta!

Það hafði farið framhjá þessum súru töpurum að efnahagurinn í bandalaginu er á ónýtari brauðfótum en menn standa á víðast hvar annars staðar.

Allvíðtæk umræða er hins vegar um það hvort ESB sjálft lifi af aumingjadóm sinn í baráttunni við veiruna.

Það verði því ekkert til að fara úr.