Hljóðlát, fínleg og marglaga

Einar Falur Ingólfsson

efi@mbl.is

Ég kom einu sinni inn á sýninguna allar þessar vikur meðan hún var lokuð. Ég fékk leyfi til að taka rykið af verkunum þegar byrjað var að hreinsa. Það var áhugavert að vera aftur ein með henni, eins og þegar ég setti hana upp, en nú í þessu furðuástandi.“

Myndlistarkonan Guðný Rósa Ingimarsdóttir er að tala um viðamikla sýningu sína, s ome things..., sem var opnuð í menningarmiðstöðinni ISELP í Brussel í janúar en Guðný hefur verið búsett og starfað þar í borg um langt árabil.

Á sýningunni er fjöldi nýrra verka, sem sýnd eru bæði á veggjum og í sýningarkössum. Samhliða kom út vegleg bók, samnefnd sýningunni, en í henni eru yfir sjötíu verk Guðnýjar Rósu frá síðasta áratug. Vel var staðið að sýningunni á alla vegu, til að mynda með metnaðarfullu fræðslustarfi fyrir jafnt grunnskólabörn sem háskólanemendur, en til stóð að sýningunni lyki seint í mars. Áður en að því kom var hins vegar skellt í lás vegna kórónuveirufaraldursins. Sýningin var opnuð að nýju nú á þriðjudag og hefur verið framlengd, lýkur 14. júní.

Þrátt fyrir að Guðný Rósa hafi verið búsett í Belgíu síðasta aldarfjórðung, þar sem hún vinnur með galleríi og sýnir oft, á eiginmann sem er líka myndlistarmaður og þrjú börn, sýnir hún líka reglulega hér heima. Til að mynda í Listasafni Íslands 2008, Hafnarborg í fyrra, og þá hefur hún sýnt í Hverfisgalleríi þar sem hún er einn listamanna hússins. En þegar spurt er hvort þessi sýning í ISELP sé ekki hennar viðamesta segir hún svo vera.

„Og ég hef verið djúpt snortin yfir því hversu vel var tekið á móti mér og vel að öllu staðið,“ segir hún. „Sýningin var til að mynda kvikmynduð með vönduðum hætti og miðlað þannig nú meðan var lokað, og þá hefur verið búið til afar vandað efni fyrir nemendur að vinna með í tengslum við sýninguna og verkin.“

Einstakur heimur verka

Verk Guðnýjar Rósu eru hljóðlát og fínleg, íhugul og marglaga. Hún vinnur mikið með ýmiskonar pappír, sem er skorinn út, klipptur og saumaður, þá koma orð og setningar við sögu, á ensku, frönsku og líka íslensku, og er iðulega leikið með merkinguna eins og á flöskunni sem í eru fífur og með ritvél hefur verið skrifað á miða sem á henni er: (m)einsemd . Hugmyndir um einsemd og meinsemd togast þar á. Þá vinnur hún líka með hljóðverk.

Í grein í bókinni nýju lýsir sýningarstjórinn Catherine Henkinet heimsókn í vinnustofuna til Guðnýjar Rósu, og segir verk hennar gerð úr þögn, stillingu og markvissri notkun efna og hugmynda. Vinnustofuna segir hún bæði vera rannsóknarstofu og safn furðuhluta þar sem listakonan nýti sér hvaðeina sem hendi er næst: pappírsarkir, afklippur úr eldri verkum, gamlar teikningar, smáglös sem hún hefur hirt, búta úr veggfóðri, minnismiða, minjagripi – alls kyns efnivið sem hún umbreyti á sinn hátt til að skapa einstakan heim verka.

„Ég fékk að vera ein í sýningarrýminu í þrjár, fjórar vikur um jólin og það var mjög mikilvægt,“ segir Guðný Rósa um gerð sýningarinnar. „Ég fór í raun með vinnuborðin mín þar inn og þar sem má sjá í sýningarkössunum varð jafnvel til þar á staðnum eða tók breytingum. Þar eru til að mynda brot úr verkum sem má sjá í bókinni, einhver eldri verk sem hafa breyst í ferlinu – það er mikil endurvinnsla í þessu ferli. Og það var gott að geta komið þar inn með alls kyns efnivið úr vinustofunni að moða úr. Það eina sem ég vissi í byrjun þegar ég kom í salinn var að ég vildi hafa á endavegg rautt verk sem er þar, eins konar „fláða“ ljósmynd sem er saumuð undir pappír. Annað vissi ég ekki fyrir en smám saman tók sýningin á sig mynd.“

Hún segir þessa rauðu mynd, sem í er fláð setningin „The self being recyclable“, vera dæmigerða fyrir það hvernig hún vinnur; ljósmyndina tók hún 1997, framkallaði hana 2001, „fláði“ hana svo fyrir sýningu í París 2010 og nú endar hún hér og búið að sauma pappír yfir hana.

Nýir upphafspunktar

Guðný Rósa segir sýningarsal ISELP alls ekki auðveldan viðfangs og hvað þá fyrir svo fínleg verk. Þetta er fyrrverandi verksmiðjuhúsnæði, að hluta á tveimur hæðum, og stórir svartir stálbitar vitna um fyrri starfsemi. En jafnvægið og áhrifamikla heildina á sýningunni, sem hefur verið lofuð, segir hún án efa afrakstur þess að geta eytt svo löngum tíma ein þar við uppsetninguna.

„Satt best að segja var ég upphaflega hálfhrædd við þetta rými og ákvað að halda veggjum sem voru settir upp fyrir sýningu sem var þar á undan; það hentaði mér ekki að fara að skapa einhverja leikmynd.

Á neðri hæðinni eru dyr í enda salarins og þar fyrir innan minni salur þar sem ég hugðist hafa hljóðverkið „Then fold bottom up“. En í hvert sinn sem ég opnaði dyrnar hvarf einhvern veginn þögnin sem ég naut að hafa í salnum. Ég endaði því með að hafa dyrnar bara lokaðar, lét smíða bekk sem fór í anddyri salarins við kaffistofuna og setti hljóðverkið þar í heyrnartól. Dyrnar urðu að vera lokaðar svo ég gæti unnið.“

Þegar talað er um fínlega samstillingu verkanna, sem er svo áhugavert að rýna í, segir Guðný Rósa að sér þyki mikilvægt að gestir geti sjálfir uppgötvað heima og hugmyndir sem í þeim búa. Því hafi hún beðist undan því að vera með leiðsögn á sýningunni; sér finnist hún frekar draga úr upplifun annarra á verkunum en bæta við sé hún á staðnum. En hvað með hlutverk textabrotanna sem má svo víða sjá í verkunum?

„Á vinnustofunni verður textinn til samhliða teikningu og saumaskap,“ segir hún. „Ég get verið að teikna og stend svo upp og fer að skrifa í annað verk. Á vinnustofunni eru ein átta borð og ég dett inn í verk á einu og fer svo yfir á annað og held þar áfram, í einhverju flæði. Ég hef alltaf litið á textana, orðin, sem hluta af heildinni, ekki sem útskýringar eða lykla. Ég tek til dæmis gamla texta og rugla í þeim. Þeir eru oft eins og einhver augnablik.

En ég vinn úr allra handa efniviði – ég er gríðarlegur safnari og alltaf að endurvinna eitthvað í verkunum sem mér finnst áhugavert.“

Nú hefur Guðný Rósa verið lengi búsett í Brussel; er hún ekki orðin belgískur listamaður?

„Nei!“ svarar hún og hlær. „Ég verð alltaf að hafa íslensku allt í kringum mig. Og ég á „ísbelgi“, segi ég um börnin mín.

Ég starfa vissulega hér en er líka alltaf með hugann og annan fótinn heima. Ég hef svosem verið virkari hér í listinni, en ég er ánægð með að hafa getað sýnt reglulega heima.“

Síðan í mars hefur Guðný Rósa verið að mestu heima við með fjölskyldunni en skóli níu ára sonar henar er enn lokaður. „En ég hlakka til að geta farið að vera meira á vinnustofunni aftur. Ég hef sýnt mikið undanfarið og sýningin í ISELP er eins konar lokapunktur á þeirri törn, en nú bíður mín ógrynni nýrra upphafspunkta,“ segir hún.