Gerður Stefanía Elimarsdóttir

Ég var svo lánsöm að amma mín og afi bjuggu í sveit þegar ég var lítil. Að fá að alast upp í kringum dýrin og sveitastörfin er að mínu mati ómetanlegt. Við krakkarnir fengum líka alltaf að vera með og veltast með ömmu og afa í hinum ýmsu verkefnum sem þurfti að sinna í sveitinni. Eftir góða daga fulla af ævintýrum var ekkert betra en að fá nýbakaða brúnköku og mjólk fyrir svefninn áður en ég kom mér fyrir í holunni minni sem við amma kölluðum dýnurnar sem voru skorðaðar á milli hjónarúmsins og veggjarins inni í svefnherbergi hjá ömmu og afa.

Þegar ég varð eldri og amma og afi fluttu á Hvolsvöll og ég til Reykjavíkur fékk ég að búa hjá þeim á sumrin. Þau sumur fór ég ekki til Reykjavíkur nema brýna nauðsyn bæri til og eftir þetta hef ég alltaf haft annan fótinn heima hjá ömmu og afa, því hvergi er betra að vera. Sambúðin gekk vægast sagt vel. Það var ofboðslega gott að búa hjá þeim og unglingurinn ég upplifði þau sem jafningja mína og vini, frekar en einhvers konar uppalendur eða stjórnendur, sem gengu þó lengra en góðu hófi gegnir í að stjana við mig.

Ég bjó hjá ömmu og afa þegar ég fór á fyrstu Þjóðhátíðina mína. Þau þekktu marga í Vestmannaeyjum og höfðu sjálf oft farið á Þjóðhátíð. Þau útveguðu mér gistingu og var ég send til Eyja með margra daga birgðir af nýbökuðum kleinum og flatkökum með heimareyktu hangikjöti og auðvitað nýprjónaða vettlinga. Þetta er eitt lítið dæmi um hjálpsemi ömmu og afa en svona voru þau alltaf. Amma eyddi ómældum tíma í að dekstra við okkur fjölskylduna. Hún var ein allra duglegasta manneskja sem ég hef kynnst. Húsið alltaf hreint, garðurinn vel hirtur, nýbakað bakkelsi á borðum og hún sjálf svo glæsileg og vel til höfð. Hún var svo sterk, kvartaði ekki undan endalausum verkjum sem fylgdu veikindum hennar heldur tók á móti manni með opnum örmum og blíðasta brosinu. Amma var klár og vel lesin. Ef það þurfti að rifja upp einhvern atburð eða ártal var best að spyrja hana. Amma var skemmtileg, vinamörg og frábær félagi. Hún var blíð og bóngóð, leiðbeindi og fann lausnir við flestu. Hún var svo frábær fyrirmynd og svo mörgum kostum búin sem ég vona að ég geti tileinkað mér á lífsleiðinni.

Takk amma fyrir allt sem þú hefur gert fyrir mig og kennt mér. Takk fyrir allar góðu stundirnar sem við áttum saman. Takk fyrir yndislegu fjölskylduna sem þið afi hafið gefið mér. Þú varst svo góð vinkona mín. Þú varst besta amma sem hægt er að hugsa sér.

Elsku amma mín kvaddi þennan heim 8. ágúst síðastliðinn. Viku fyrr áttum við yndislegan dag saman öll fjölskyldan. Þau afi komu og eyddu með okkur deginum. Amma virtist svo yfirveguð og sátt við lífið og tilveruna. Fylgdist glöð með öllu sínu fólki, lék við þau minnstu og spjallaði um allt og ekkert. Þessi dagur er ógleymanlegur.

Nú þegar elsku amma mín er farin frá okkur minnist ég svo sterkt hlýja húmorsins og hvernig hún svaraði oft með bros í röddinni og sagði: „Ja, það hefði ég nú haldið.“ Eða: „Ja, það er ekki að spyrja að því,“ ef það var einhver vitleysa á ferðinni. Og svo glotti hún dul á svipinn.

Jafnaðargeð ömmu og styrkur var alltaf aðdáunarvert og nokkuð sem ég hef lengi litið upp til. Hún amma var mér svo góð fyrirmynd.

Ég man þegar við frænkurnar vorum hjá þeim afa í Hólmum og fengum að máta alla kjólana hennar ömmu. Þvílíkt safn; gull fyrir litlar stelpur. Bleiki siffonkjóllinn var langflottastur og einhvern tíma varð ósætti um hver okkar fengi að vera í fallegasta kjólnum. Þá komu þau afi og töluðu okkur til, það var stundum auðveldara að mæta afa því amma gat verið mjög skýr við mann, sem ég hafði reyndar eftir á að hyggja gott af. Takk amma.

Þegar ég flutti til Vínar í fyrra smakkaði ég frægustu köku borgarinnar, „Sachertorte“, sem var kaka keisarans og auðvitað heimsþekkt. Strax við fyrsta bita var ég komin inn í eldhús til ömmu því auðvitað bakaði hún köku sem hæfði keisara heimsveldis. Hún amma Gerður var drottningin okkar og daginn sem hún fór frá okkur grét himinninn yfir Landeyjum þar sem hún áður stýrði sínu heimsveldi.

Ég sakna ömmu og það er sárt að kveðja hana þótt ég viti að hún muni eftir sem áður fylgjast með okkur öllum. Amma var í senn bóndakona og heimsdama og ég veit ég mun finna fyrir henni um allan heim og geymi minninguna um hana í hjarta mínu hvert sem ég fer.

Sjáumst aftur í alheiminum amma; heima.

Síðastliðinn laugardag breyttist lífið þegar elsku amma kvaddi þennan heim.

Amma og afi tóku alla tíð á móti okkur og síðar mökum okkar og börnum með opnum faðmi og bros á vör. Spjall við ömmu yfir góðum kaffibolla og köku var mikil gæðastund enda amma eldklár kona með sterkar skoðanir og ekki skemmdi heimabökuð kakan fyrir. Hún var stolt af afkomendum sínum og fannst gaman að fylgjast með þeim í leik og starfi og var heimili þeirra afa yfirleitt þétt setið af fjölskyldu og vinum.

Amma og afi voru lífsförunautar í yfir 60 ár. Stærsta hluta lífsins voru þau bændur svo þau bæði bjuggu og unnu saman og má því segja að þau hafi eytt nær öllum sínum stundum saman. Samband þeirra einkenndist af virðingu og kærleika. Afi gantaðist oft með að hann væri blankur og amma ætti alla peningana, það fór meira að segja svo að eitt okkar systkinanna hafði orðið töluverðar áhyggjur sem barn af að afi væri fátækur, það var þá leiðrétt samstundis. Það var fallegt að fylgjast með því hversu vel afi hugsaði um ömmu síðustu ár þegar veikindin voru farin að taka sinn toll þar sem ást og umhyggja skein í gegn.

Amma var mikill fagurkeri og stórglæsileg kona. Hún lagði alla tíð mikið upp úr því að vera vel til höfð og að hafa fallegt í kringum sig. Heimili þeirra afa bæði í Hólmum og seinna á Hvolsvelli var alltaf tandurhreint og garðurinn með eindæmum fallegur og fullur af litskrúðugum blómum. Sem börn fórum við ófáar ferðirnar í gróðurhúsið hennar ömmu að gæða okkur á jarðarberjum, allt klárað og amma með bros á vör enda var hún þannig gerð að hún setti alltaf hag okkar barnabarnanna framar öllu öðru.

Það voru forréttindi að hafa fengið að eiga þig sem ömmu í öll þessi ár, minning þín lifir í hjörtum okkar að eilífu.

Amma mín var falleg, fáguð, dugleg og góðhjörtuð. Amma var mikill dugnaðarforkur og myndarleg kona. Allt sem hún gerði, gerði hún einstaklega vel. Það var allt svo fallegt í kringum hana. Hún var mikil garðyrkjukona, garðurinn hennar var einstaklega fallegur og hún hugsaði vel um fallega heimilið sitt. Hún var einnig mikil hannyrðakona, hvort sem það var að prjóna eða búa til hluti. Hún hugsaði svo vel um afa og alla aðra í kringum sig. Flatkökurnar hennar voru bestu flatkökur í heimi. Knúsin hennar voru best og hún var besta amman, mamman og eiginkonan.

Ég á óteljandi minningar um ömmu mína og erfitt er að setja þær allar niður á blað. Minningarnar úr sveitinni í Hólmum. Ég var alltaf svo stolt að eiga ömmu og afa í sveitinni. Fallegi ævintýragarðurinn hennar sem var svo gaman að leika í, ferðirnar í fjósið með ömmu, mjólka kýrnar og kíkja á kálfana, kvöldkaffi með brúnköku og kaldri mjólk. Ekki má gleyma jólunum, áramótunum og páskunum.

Síðar fluttu amma og afi á Hvolsvöll þar sem við áttum einnig yndislega tíma. Það var alltaf gott að koma í heimsókn og spjalla við ömmu um allt og ekkert, borða nammi og kökur, því það var alltaf eitthvað gott á boðstólum. Það ríkti svo mikil væntumþykja og umhyggja hjá ömmu og afa í Stóragerðinu. Amma og afi voru saman í 60 ár, svo góðir vinir, ólík en samt svo ótrúlega góð saman, þau verða alltaf mínar fyrirmyndir. Öll jólin okkar saman, það besta við jólin var að fá ömmu og afa í heimsókn á aðfangadagskvöld. Áramótin heima hjá ömmu og afa í Stóragerðinu voru líka bestu áramótin.

Amma var svo glöð og spennt þegar ég hringdi í hana í vor og tilkynnti að það væri langömmubarn á leiðinni, við áttum einstaklega gott samtal. Því miður munu þær aldrei hittast en ég mun passa að halda minningu hennar á lofti og að stelpan mín fái að kynnast ömmu Gerði í gegnum allar góðu sögurnar og ég veit að amma mun vaka yfir okkur.

Það er erfitt að setja í orð hversu dýrmætt það var að alast upp með ömmu sem var ætíð fastur punktur í tilverunni og ég er þakklát að hafa fengið að njóta hennar í öll þessi ár. Minningin um ömmu mun alltaf lifa og hennar verður sárt saknað.

„Við höfum nú alltaf átt erfitt með að kveðja, Birkir minn,“ var eitt af því síðasta sem hún elsku amma mín sagði við mig á sjúkrahúsinu, þegar hún sá hvert stefndi. Mikið var þetta rétt hjá henni en fyrri kveðjustundir voru þó hjóm eitt þegar kom að þessari. Ég hef grátið mikið síðustu daga. Ég hef grátið tárum sorgar og eftirsjár eftir hlýjustu manneskju sem ég hef kynnst. Um leið hef ég áttað mig á að einnig er um að ræða tár þakklætis og auðmýktar fyrir að hafa fengið að verja eins miklum tíma og raun ber vitni með henni ömmu, tíma sem aldrei verður frá mér tekinn.

Nú þegar leiðir okkar ömmu skilur að sinni streyma fram minningar, minningar um elskulega manneskju.

Amma var innileg og góð manneskja með sérlega notalega nærveru. Það var sama hvort mikið gengi á í amstri hversdagsins eða að setið væri með kaffibolla, það var alltaf einhver ró í návist hennar og ekkert virtist koma henni úr jafnvægi. Hún var dugleg úr hófi fram og þótti óþarft að bíða með það til morguns sem mátti gera þann daginn. Iðulega var amma með nýbakað og ýmist að prjóna eða hekla þegar stund gafst til. Garðurinn hennar ömmu var ávallt fallegur, með blómum og trjám sem veittu henni mikið yndi. Fyrstu 20 ár ævi minnar bjuggu amma og afi í Hólmum í Austur-Landeyjum en upp frá því á Hvolsvelli. Frá því ég fyrst man eftir mér undi ég mér hvergi betur en hjá þeim og vildi þar helst vera. Þessu fylgdi fyrstu árin ómæld keyrsla fram og til baka en ekki taldi amma það nú eftir sér. Fyrir hverja heimferð var svo nauðsynlegt að rölta austur alla hestagirðingu, þar yfir skurð og svo heim austurtúnið. Þegar heim var komið var lesið í bæði Fúsa froskagleypi og Pésa Pjakk og það var svo ekki fyrr en búið var að drekka kaffið sem var til umræðu að fara heim.

Ég minnist hlýs faðmlags, umhyggju fyrir barnabarnabörnunum og einstakrar hjálpsemi. Falleg vorkvöld í sauðburði, þar sem lífið kviknar og deyr líður engum úr minni. Ég minnist lyktarinnar af nýslegnu grasi, þess að fara í fjósið og fjárhúsið yfir jóladagana, kvöldkaffitímanna og þess að spila lönguvitleysu. Ég minnist ferða niður á fjöru eða að tóftum Önundarstaðabæjarins, eftir annasama daga í sveitinni. Amma er tengd öllum þessum minningum órjúfanlegum böndum.

Ég minnist líka litlu atvikanna, t.d. þegar amma vildi að ég gæfi stefnuljós milli túna, svo ég næði nú bílprófinu eða þegar við kímdum saman í þau skipti sem okkur tókst að láta afa sofa af sér morgunmjaltirnar og vöktum hann bara í morgunmatinn. Ég sé hana brosandi fyrir mér þegar hún fylgdi okkur, fjölskyldunni, heim af fæðingardeildinni eftir fæðingu nöfnu sinnar.

Við amma vorum perluvinir og hennar verður innilega saknað. Ég er þakklátur fyrir lífið með ömmu minni Gerði og allt það sem hún gerði fyrir mig. Ég, Guðrún og börnin erum svo mikið ríkari eftir árin með henni og höldum nú áfram lífsins göngu með fallegar minningar um einstaka manneskju í hjörtum okkar. Megi Guð og góðir vættir geyma þig alla tíð amma mín.

Liðin eru hartnær 40 ár frá því ég kom fyrst að Hólmum. Ég hafði þekkt til fjölskyldunnar en tilefnið að þessu sinni var að hitta heimasætuna. Hún bauð mér í bæinn og var mér umsvifalaust vísað til sætis við eldhúsborðið. Þar tóku verðandi tengdaforeldrar mínir á móti mér með hlýju og velvild sem aldrei síðan hefur borið skugga á.

Í Hólmum var rekinn myndarbúskapur og samhent stóðu Gerður og Kristján að rekstrinum ásamt börnum sínum. Alla tíð var gestkvæmt á heimilinu og tekið á móti fólki af mikilli rausn. Hjónin voru hörkudugleg og hún hlífði sér ekki við útiverkin þegar svo bar undir. Heimilishaldið hvíldi á herðum Gerðar. Hún var myndarleg í verkum sínum þar sem flest lék í höndum hennar. Mannmargt var oft í Hólmum og um 16 ára skeið bjuggu uppeldisforeldrar hennar á heimilinu og þar með þrjár kynslóðir saman komnar. Vinnudagurinn var oft langur og strangur en aldrei varð ég var við að Gerður kvartaði eða kveinkaði sér; aldrei.

Eftir búferlaflutninga á Hvolsvöll réðst Kristján í að reisa viðbyggingu við íbúðarhúsið til að geta rúmað alla fjölskylduna, en sífellt fjölgaði barnabörnum og barnabarnabörnum. Aldursmunur breytti þá engu og eftirtektarvert var hversu mikið þessi afkomendahópur sótti í að dvelja hjá ömmu og afa. Gerður bjó fólkinu sínu fallegt og gott heimili og húsið var ávallt opið gestum og gangandi. Barngæska og umhyggja hennar fyrir fjölskyldunni var takmarkalaus, en nú jukust tækifærin til að sinna hugðarefnum sem áður urðu að víkja fyrir bústörfum. Hún var afar handlagin, sem afkomendur nutu góðs af, og marga flíkina eða annað handverk gerði hún af listfengi. Hún hafði yndi af blómum og garðrækt og gaf hvergi eftir þótt stundum gerði vind meðan hún bjó í Landeyjunum.

Gerður var glæsileg og tíguleg kona og ætíð vel tilhöfð. Hún hafði fágaðan stíl og klæddi sig ávallt vel jafnvel þótt tilefnið væri ekki mikið. Hún var góðum gáfum gædd og með afbrigðum minnisgóð allt fram á síðasta dag. Hún unni lestri góðra bóka, var fjölfróð og vel að sér á mörgum sviðum. Þau hjónin voru ákaflega félagslynd og vinmörg og héldu góðu sambandi við fjölda fólks. Þau höfðu yndi af ferðalögum og þegar um hægðist fóru þau margar ferðir til útlanda og gerðu einnig víðreist innanlands.

Ég met mikils það einlæga og hlýja samtal sem við Gerður áttum þar sem hún lá á sjúkrabeði skömmu fyrir andlátið. Mér þykir líka afar vænt um að hafa fengið að sitja við hlið minnar kæru tengdamóður á hinstu kveðjustund. Mér er efst í huga þakklæti fyrir áratuga hnökralausa samfylgd með góðri konu sem búin var miklum kostum. Hún hafði stórt hjarta og víðan faðm.

Missir Kristjáns, afkomenda þeirra hjóna og annarra aðstandenda er mikill og söknuðurinn djúpur. Væntumþykja og ríkur vilji Gerðar til að styðja fólkið sitt var fölskvalaus. Fagrar minningar lifa og deyfa sorgina í tímans rás.

Kær vinkona mín og nágranni, hjálparhella og heilladís, Gerður, kvaddi þessa jarðvist þann 8. ágúst síðastliðinn.

Fyrstu kynni mín af þeim hjónum Gerði og Kristjáni í Hólmum í Austur Landeyjum voru haustið 1967. Þá sem ráðskona hjá Vatnsveitu Vestmannaeyja. Aðeins sautján ára gömul og þótti heldur ung að árum. Þá var verið að byggja stöðvarhús fyrir vatnsveituna og ráðskonan sem var hjá þeim þurfti leyfi.

Mig langar að minnast Gerðar með örfáum minningabrotum. Hjálparhella var hún mér í einu og öllu. Við gerðum slátur, bökuðum kleinur, gerðum flatkökur og ýmislegt fleira. Það var oft glatt á hjalla í gamla húsinu í Hólmum. Oftast voru 10 – 12 menn í mat. Morgunkaffi, hádegismat, nesti og kvöldmat.

Læt fljóta með gamansögu þegar verkfræðingurinn kom í eftirlit. Þá var ráðskonan með lambalæri og tilheyrandi meðlæti. Svo var „uxahalasúpa“ í eftirrétt. Þegar verkfræðingurinn fékk sér af súpunni út á lærið, kvartaði hann ekki en fékk sér hana líka í eftirrétt, þá hljóp ráðskonan út úr eldhúsinu.

Önnur ágæt minning: Hvítur Bronco tilheyrði vatnsveitunni og var hann notaður mikið. Ráðskonan drakk ekki vín og tilvalið að nota hana sem bílstjóra á böllin. Broncoinn var vakur í stýri og það reyndist því betur að einhver sem hafði fengið sér í tána æki. Ég var því bara sett í aftursætið.

Gerður var heilladís í bókstaflegum skilningi. Heillaði bæði menn og málleysingja. Var ávallt vel klædd hvort sem hún var að fara í fjósið eða á fínustu dansleiki. Saumaði ýmist fötin sjálf eða fór í verslanir til Reykjavíkur. Hún var stillt í skapi og tók sigrum og ósigrum með jafnaðargeði. Gerður og Stjáni eiga marga afkomendur. Þar er auðlegð mikil.

Við Ingi vorum svo heppin að fá þau sem nágranna þegar þau fluttu á Hvolsvöll. Þau í Stóragerði 7 en við í 9. Aldrei hefur borið skugga á vináttu okkar, einungis greiðvikni og góðsemi.

Við Gerður hittumst síðast fyrir u.þ.b. tveimur vikum, þá bankaði ég hjá henni. Við Ingi höfðum verið að baka kleinur og greip ég einn pokann með mér til þeirra. Var mér vel fagnað eins og áður. Við áttum gott spjall um menn og málefni. Hún var alltaf svo ljúf og góð.

Ég bætti svo úr þessu með kleinurnar og færði Stjána kleinufat um daginn.

Við Ágúst Ingi og ég, Sóley Ástvaldsdóttir, þökkum góð kynni okkar af frábærum nágrönnum.