Loftslag frá 1875 og 100 ára spá

Með þessum línuritum er tekið saman yfirlit yfir loftslag fjögurra belta, norðurhvels, jarðar, hitabeltis og suðurhvels, frá síðari hluta 19. aldar til nútíma. Ennfremur er gerð tilraun að spá um framhald loftslagsins til 2120.

Uppistaðan eru rauðar línur lofthitans í heiminum árin 1875-2020. Á árunum 1875 til 1978 voru athuganir á suðurhveli mjög strjálar og eru því nokkuð endurmetnar hér með tilliti til annarra mælinga. Á 35 ára fresti reyndust allan tímann regluleg umskipti í hitanum. Rauð lína raunverulega hitans var á hverjum 35 ára kafla fundin með því að reikna beina línu gegnum 36 meðaltöl árshitans sem sveifluðust óreglulega frá ári til árs. Hlýnunin magnast að vissu marki upp fyrir jafnvægisstöðu á 35 árum, samtímis því að snjór og hafís eyðast, en vaxandi snjór og hafís fara síðan að kæla nokkuð niður fyrir meðallag á næstu 35 árum, og þannig halda sveiflurnar stöðugt áfram. Þar sem rauðar línur enduðu á mörkum hitakaflanna stóðust þær ekki alltaf á. Þá var meðaltal þeirra notað, og milli allra þeirra völdu punkta voru teiknaðar rauðar línur. Þannig skiptist loftslagið í jafn langa 35 ára kafla. Svo að segja sama nákvæmni í tímasetningu sveiflnanna hefur staðið að minnsta kosti síðan fyrir landnám samkvæmt mælingum á Grænlandsjökli.

Gegnum allar rauðu mælingarnar eru svo teiknaðar útjafnaðar línur, 71 árs keðjubundin meðaltöl mælda hitans. Þessar bláu yfirlitslínur verða þannig sambærilegar við línurit mannfjölda og koltvísýrings loftsins efst á myndinni, en ofan á þær leggjast svo rauðu línurnar á jarðarhvelum. Þá er komið að spánni til ársins 2120 í bláum kafla myndarinnar.

Spáð er um bláa keðjubundna hitann í heila öld frá 2021 til 2120, í sem sennilegustu framhaldi af fyrri þróun. Þar er meðal annars stuðst við það að Alþjóða veðurstofan hefur birt mannfræðilegar heimildir um sennilega stöðvun mannfjölgunar, og jafnvel mannfækkun, vegna mikillar fækkunar barneigna í heiminum. Trúlegt er að af því leiði minni kostnað en ella, ekki síst vegna jarðefnaeldsneytis, svo sem kola og olíu. Eftir það ætti þá líka blái keðjubundni hitinn að hækka hægar og jafnvel lækka síðar. Með því að neyta eingöngu grænnar fæðu mætti minnka mikið fæðukostnað og eyðslu eldsneytis. Ef það stenst eru það mikilvægar upplýsingar í byrjun. Með árinu 2050 er rauða línan á norðurhveli að verða of langt fyrir neðan bláu línuna og verður að hækka sig meira en áður, og upp fyrir þá bláu. Þá minnka víðáttumiklu snjóalögin í Síberíu og Kanada, og um leið gefur hafísinn eftir, en rauði hitinn nær hámarki sínu um 2085. Þá fer skyndilega að kólna með auknum snjó og ís í 35 ár, til 2120. Öll áhrif á yfirborðshitann verða meira en helmingi minni á suðurhveli en á norðurhveli, einkum vegna þess að þar er sjórinn meira en helmingi víðáttumeiri og tekur til sín meiri hlutann af varmabreytingunum niður í djúpin.

Hannes Finnsson, sem var biskup í Skálholti fram undir aldamót 1800, taldi að manndauði vegna harðinda á Íslandi hefði þá undanfarið verið tvisvar á hverri öld. Nú óttast sumir hættuleg hlýindi. En sambandið milli loftslags og mannfjölda hefur staðist vel síðan 1875, og nú sýnist hlýnunin hægari í bili. Manneskjan getur auk þess temprað lofthitann með því að eignast enn færri börn. Einnig þarf að hætta þeim rándýra ósið að breyta plöntum í kjöt og úrgang áður en þær eru étnar, eins og meistarinn Attenborough bendir á. Þær ráðstafanir taka hins vegar talsverðan tíma en spara líka mikið af olíu, kolum og gasi, sem er gott að eiga. Það hrekkur þó skammt þegar 80 þúsund ára ísöldin kemur, hvort sem það verður eftir 10 þúsund eða jafnvel þúsund ár, líkt og frá landnámi Íslands, sem þá yrði jökli hulið. Ekki veitir af að haga sér eftir því, en vona um leið það besta.