Aðgerðir stjórnvalda vanhugsaðar

Aron Þórður Albertsson

aronthordur@mbl.is

„Stóra málið fyrir mér er að það er verið að setja gríðarlegt fjármagn inn í þann hluta kerfisins sem þarf ekki á því að halda,“ segir Kristrún Frostadóttir, aðalhagfræðingur Kviku. Vísar hún þar til efnahagsaðgerða stjórnvalda og Seðlabankans í kjölfar heimsfaraldurs kórónuveiru.

Að hennar sögn hefur aukið fjármagn innan kerfisins ekki ratað til réttra aðila. Þannig heldur fyrirtækjum, sem ekki hafa fengið nauðsynlegt fjármagn, áfram að blæða. Þar á meðal eru veitingastaðir og ferðaþjónustufyrirtæki. Bendir Kristrún á að rúmlega 100 milljarðar króna hafi bæst við skuldir heimilanna frá því í mars. „Seðlabankinn hefur sjálfur greint frá því að þetta séu heimili sem standa betur en meðaltalið í lánabókum bankanna. Þetta er innspýting fjármagns til aðila sem þurfa ekkert á því að halda. Nýir peningar í umferð hefðu átt að örva þann hluta hagkerfisins sem lenti í áfalli,“ segir Kristrún sem kveðst hafa áhyggjur af ástandinu.

Nær ekkert fer til fyrirtækja

Undanfarna mánuði hefur verið gripið til ýmissa aðgerða til að bregðast við erfiðu ástandi sökum kórónuveiru. Í kjölfar faraldursins voru viðskiptabankarnir jafnframt nýttir til að miðla fjármagni, sem nýtast átti fyrirtækjum í rekstrarörðugleikum. Segir Kristrún að það hafi verið mistök að treysta nær alfarið á markaðinn við að koma fjármagni til fyrirtækja í tekjustoppi.

„Ríkið hefði átt að setja peningana beint inn í fyrirtækin. Bankarnir hafa engar viðskiptalegar forsendur til að veita slík lán og eru þar af leiðandi í erfiðri stöðu. Þeir hafa ekkert til að miða við varðandi tekjuflæði í framtíðinni. Þess vegna hefur fjármagnið farið í húsnæðislán,“ segir Kristrún og bætir við að langstærstur hluti aukins fjármagns í umferð hafi farið í húsnæðislán. „Bankarnir hafa stækkað um 330 milljarða frá upphafi veirunnar. Af þeim hafa um 200 milljarðar farið í húsnæðislán og 90 milljarðar í ríkisvíxla. Loks hafa um 30 milljarðar farið til fyrirtækja, sem er auðvitað ekki neitt.“

Margir verða gjaldþrota

Að hennar sögn miðast svigrúm til aðgerða við umsvif í hagkerfinu og nýtingu á nýju peningamagni. Þá hafi fjármagnið farið inn á eignamarkað, þar sem fjármagn skorti ekki. Þannig minnki svigrúmið til að styðja við fyrirtæki sem glíma við tekjuhrun. „Ég er hrædd um að það hafi verið gengið á dýrmætt svigrúm með því að setja svona mikið fjármagn inn á húsnæðismarkaðinn. Þetta var mjög vanhugsuð aðgerð. Það þarf að fara í beinar fjárveitingar til geiranna sem líða fyrir sóttvarnir,“ segir Kristrún og bætir við að staðan í ferðaþjónustunni sé grafalvarleg. Lítið hafi verið gert fyrir fyrirtækin auk þess sem stutt er þar til umrædd fyrirtæki þurfa að standa skil á frestuðum gjöldum.

„Það eru svona 40 til 50 milljarðar sem sitja á ferðaþjónustunni. Þessar frestanir hafa skapað mjög falska stöðu í kerfinu. Nú þegar hefur um helmingur starfa tapast og það virðist vera lítill vilji til að varðveita störf innan geirans. Á sama tíma á að keyra í gang verkefni til að skapa störf. Það er ekkert að þessum óvirku störfum þótt við viljum sjá vöxt í öðrum greinum. Þú eyðileggur ekki undirliggjandi getu þótt þú viljir vaxa annars staðar. Það er verið að hola efnahagsreikninga fyrirtækjanna að innan og hættan er sú að það verði ekki viðspyrnugeta þegar að því kemur,“ segir Kristrún.