Árni Mogens Björnsson

Elsku pabbi. Takk fyrir allar góðu minningarnar sem streyma svo sterkt í gegnum mig þessa dagana. Þú varst ótrúlegur maður með hjartað á réttum stað.

Ég man þegar mamma fór til útlanda með afa og við vorum bara tvö í Grundargerðinu. Þú keyptir handa mér grettudúkku sem mig langaði svo mikið í, ég man enn þá eftir tilhlökkuninni og hamingjunni sem ég fann.

Þegar við fórum tvö að kaupa sólgleraugu fyrir þig og þú leyfðir mér að velja. Ég var svo sátt við valið: blá gleraugu með svörtu gleri. Traustið sem þú gafst mér.

Ég fékk alltaf að vera skapandi og velja mína leið í gegnum lífið og það er ég þér og mömmu svo þakklát fyrir. Þið mamma voruð búin að vera saman í 54 ár, unnuð saman og voruð alltaf saman. Þessa ást og umhyggju sem ég lærði af ykkur tek ég með mér út í lífið.

Við áttum margar góðar stundir síðustu árin þín. Þegar Birnir fæddist og allir töluðu um að þið væruð alveg eins og það fékk þig til að brosa. Utanlandsferðirnar þegar við vorum um jólin hjá Árna og Soffíu í Svíþjóð og þegar þið mamma komuð með okkur til Varsjár að hitta foreldra Hrafnkels. Það var ómetanlegur tími og þú hafðir svo mikinn áhuga á að koma til Póllands enda margt að skoða. Það var líka ómetanlegt fyrir mig að þið komuð til Noregs og sáuð mig dansa í fyrsta skipti eftir að ég átti Birni. Þú varst mjög hrifinn af þessari sýningu enda í óvenjulegu rými í Vigeland-safninu þar sem höggmyndir voru um allt og við dönsuðum í kringum þær.

Þú varst nefnilega alltaf fyrir hluti sem voru aðeins öðruvísi. Að hugsa út fyrir kassann passaði vel fyrir þig.

Takk elsku pabbi fyrir að kenna mér að vera skapandi. Ég mun halda áfram að skapa fyrir þig.

Ég veit þú munt hugsa um mig og gefa mér orku og styrk. Ég sé þig alltaf í skýjunum þegar ég fer út að labba eða hjóla. Þú munt alltaf vera hjá mér og með mér.

„Það er engin synd þótt búkurinn leysi vind,“ heyrðist hvern páskadag í Grundargerðinu, þá vissi maður að röðin var komin að afa að lesa upp málsháttinn sinn, það var alltaf stutt í grínið. Ég minnist þess vel að hafa séð afa annaðhvort alveg þöglan, horfandi yfir herbergið að hlusta, eða þá í ákaflega djúpum samræðum við næsta mann um eitthvað sem var oftast svo miklu merkilegra en veðrið eða gengið. Þannig var nefnilega afi, hann hafði svo einlægan áhuga á næsta manni, sama hver það var eða hvað hann var að gera í lífinu. Hann var ótrúlega góður í því að láta hverjum sem er líða eins og stórstjörnu. Mér fannst ég allavega oft vera á leiðinni að sigra heiminn eftir eitt gott spjall með afa.

Afi var alltaf svo hógvær og hefði alveg mátt tala meira um sjálfan sig, en það kemur mér ekkert á óvart að ég sé fyrst núna að heyra að hann hafi byrjað að vinna í sveit aðeins sex ára gamall eða siglt til Rússlands sextán ára.

Afi var alltaf tilbúinn til þess að hjálpa með allt, hvað sem manni datt í hug, og hann átti alltaf allt til alls. Hann var algjör þúsundþjalasmiður með ótrúlegan sköpunarkraft. Afi á stóran þátt í því að ég öðlaðist kjark til þess að rækta þá hæfileika sem hann var alltaf að benda mér á, afi var alltaf að segja mér hversu mikill listamaður ég væri. Þegar ég byrjaði að vinna af einhverri alvöru í listsköpun minni fannst mér afi alltaf einhvern veginn vera með mér, við hverja efasemd eða við hvern fögnuð, og er það ein sú dýrmætasta gjöf sem mér hefur verið gefin.

Sem barn eyddi ég miklum tíma í Prenthúsinu, Eden barnabarna ömmu og afa. Þangað gat maður komið og gleymt sér í pappírnum, bókunum og alls kyns tækjum og tólum. Ef ég loka augunum heyri ég í prentvélunum, bjöllunni í anddyrinu og símhringingunni. Finn lyktina af blekinu og kaffinu og sé afa fyrir mér þar, með bros á vör, alltaf allur svartur á puttunum. Ég gleymi því aldrei þegar ég uppgötvaði að afi minn og amma prentuðu skriftarbækurnar sem flestir krakkar landsins notuðust við, það gerðist ekki mikið svalara en það. Það er líka núna sem ég sé, með aðdáunaraugum, hversu samtvinnuð amma og afi voru ávallt og hversu mikill kærleikur og sterk vinátta ríkti þeirra á milli.

Elsku afi, það er erfitt að setjast hérna niður og renna í gegnum þessar dýrmætu minningar, því þær eru einmitt það, svo dýrmætar að það er erfitt að sætta sig við að þær verði ekki fleiri. En það er í rauninni ekki svo einfalt, því ég veit að þær munu lifa áfram hjá mér í listinni og ég veit að þær munu lifa áfram hjá okkur barnabörnunum og öllum sem þú snertir, í hverju því sem þau taka sér fyrir hendur.

Ég er svo lánsöm að hafa haft þig, elsku afi, í svona stóru hlutverki í lífi mínu. Lífssýn þín, speki og sköpunarkraftur hafa kennt mér svo margt og mun ég alltaf búa að því. Það er nokkuð sem hefur og mun drífa mig áfram í að halda alltaf áfram að vera ég sjálf.

Bless elsku afi minn, ég veit að þú verður alltaf hjá okkur.

Þau voru gæfurík sporin sem ég tók inn á Kaffibarinn að kvöldi dags 11. júní 2011. Trúlega er það í fyrsta og eina skiptið sem gæfan var mér samferða þangað inn en það kvöld hitti ég fyrst Þyri Huld Árnadóttur. Svo liðu vikur og mánuðir þangað til ég hafði loksins fundið kjarkinn til að hitta tengdafjölskylduna yfir kvöldmat. Árni tók mér fagnandi það kvöld, bauð mér bjór alveg med det samme og rifjaði upp með mér þegar hann var sjálfur í sömu sporum hálfri öld áður. Mér leið strax vel í návist hans þá og allar götur síðan. Árni var enda einstaklega þægilegur og vandaður maður sem vildi sínu fólki allt það besta. Fyrir mér var hann þó alltaf fyrst og síðast léttur og góður á því, og þannig fólk er gott að vera í kringum.

En þetta líf er síður en svo sanngjarnt. Árni fékk ekki notið eftirlaunanna sem hann átti þó svo skilið eftir langa og stranga starfsævi, heldur varð að lokum að játa sig sigraðan af krabbanum, þeim óbilgjarna andstæðingi. Sú barátta var nokkuð löng og oft á tíðum strembin þótt Árni hafi alltaf mætt henni af æðruleysi og óbilandi og aðdáunarverðri bjartsýni gagnvart framtíðinni. Og við sem eftir stöndum erum bæði rænd návist hans en einnig munum við aldrei fá svör við spurningunni hverju fullfrískur Árni Mogens Björnsson hefði afkastað með allan heimsins tíma til að brasa í skúrnum, hvunndags- og atorkuskáldið sem hann var.

Árna féll einmitt aldrei verk úr hendi. Til marks um það henti hann upp sólpalli í garðinum heima undir það allra síðasta, rétt sí svona og vildi allra helst enga hjálp enda væri þetta ekkert verk (að hans sögn). Það gefur augaleið að fyrir verkkvíðinn tengdason er slíkur tengdafaðir mikil himnasending. Og í þau skipti sem hann kom til okkar með verkfæratöskuna meðferðis var hann líka upp á sitt allra besta. Sjálfur fékk ég léttan kvíðahnút vitandi af honum á leiðinni með borvélina þar sem framkvæmdagleðin var svo mikil að mér fannst á stundum eins og ég væri að reyna að halda aftur af viljugum hesti. Ég veit ekki hvort það sé kynslóðaeinkenni eða persónueinkenni okkar Árna en mér var tamt að humma og hugsa en Árna að vita og gera. Og Árni vissi líka alltaf upp á hár hvað þyrfti að gera og hvernig.

Ég er þakklátur fyrir margt í þessu lífi en þakklátastur er ég fyrir kvöldið afdrifaríka þegar leiðir okkar Þyri lágu saman og ég fékk stóra og samhenta fjölskyldu í kaupbæti, þ.m.t. tengdaföður minn Árna. Ég þakka honum samfylgdina og vináttuna í þennan tæpa áratug sem síðan er liðinn. Þótt tíminn hefði með réttu átt að vera lengri þá lifir minningin um óvenjugóðan og vandaðan mann.

Nú er komið að kveðjustund, allt of snemma finnst okkur. Við vonuðum svo innilega að við ættum lengri tíma saman, Árni sem var alltaf svo bjartsýnn og brosandi og kvartaði aldrei undan veikindum sínum, að þetta væri allt að færast í rétta átt og það væri ekkert að sér.

Þegar við hugsum til baka er margs að minnast, teljum okkur eiga smá þátt í því að Árni gerði prentverk að ævistarfi, þar sem við unnum m.a. í sömu prentsmiðju fyrstu starfsár hans. Við minnumst skemmtilegrar fyrstu sólarlandaferðar okkar til Spánar með Árna og Tótu, byggðum sumarbústaði nánast hlið við hlið í landi prentara í Miðdal og eftirminnileg ferð til Englands á prentsýningu. Einstaklega ánægjulega heimsókn sem við áttum ásamt vinahjónum til þeirra í húsið sem þau áttu á Suður-Spáni, þar sem við nutum mikillar gestrisni eins og alltaf er við heimsóttum þau. Ótal mörg afmæli koma upp í hugann þar sem við kynntumst vel tengdafjölskyldu Árna. Allt þetta og margt annað hefur veitt okkur ómælda ánægju, sem er okkur ómetanlegt.

Við dáðumst að dugnaði Árna og Tótu í prentsmiðjurekstri og bókaútgáfu hjá Prenthúsinu sem þau ráku í mörg ár ásamt vinahjónum sínum.

Undanfarin ár höfum við systkinin og makar hist í kringum afmæli foreldra okkar og átt ánægjulegar stundir, sem okkur hefur þótt afar vænt um.

Við kveðjum kæran bróður og mág og þökkum fyrir allar fallegu minningarnar sem við eigum um Árna, þennan góða dreng, og vottum Tótu og fjölskyldu okkar innilegustu samúð.

Látinn er mágur minn og félagi til sextíu ára, gegnheill og vænn drengur.

Árni lést á líknadeild Landspítalans föstudaginn 23. október síðastliðinn eftir erfið veikindi. Blessuð sé minning hans. Árna hitti ég fyrst fyrir rúmum sextíu árum þar sem við vorum í sveit í Flóanum, hann í Bár en ég í Sölvholti, þau kynni áttu eftir að styrkjast og vara alla tíð eftir það. Árni var félagslyndur og átti mörg áhugamál og marga vini. Eftir að Árni og systir mín stofnuðu til náinna kynna sem síðar leiddi til hjónabands og stofnunar fjölskyldu lágu leiðir okkar enn frekar saman.

Árni, sem var prentari (handsetjari) að mennt, starfaði við iðn sína fyrst hjá öðrum og síðan sinni eigin prentsmiðju um áratuga skeið eða bróðurpart starfsævinnar. Hann var vinsæll bæði meðal samstarfsmanna sinna og viðskiptavina. Við Árni brölluðum ýmislegt saman. Árni var laghentur og skipti ekki máli hvað hann tók sér fyrir hendur, það lék flest í höndum hans, sama hvort það var úr mjúku eða hörðu efni, tré eða járni. Þá eins og nú var ekki þrautalaust að koma þaki yfir fjölskylduna. Margir brugðu á það ráð að byggja sjálfir eða kaupa íbúð í byggingu og ljúka við smíðina sjálfir. Við Árni vorum í þeim hópi sem gerðum það sem við mögulega réðum við svo sem múrverk, tréverk, pípulögn, rafmagn, glerjun, dúklögn og málningu. Eins og gefur augaleið var ekki farin auðveldasta leið að settu marki en í mark var samt komist þótt það kostaði oft svita og tár. Oft hjálpuðum við hvor öðrum í þessu byggingarbraski.

Árni átti mörg áhugamál og var duglegur að stunda mörg þeirra, eitt þeirra var laxveiði og leigði Árni ásamt félaga sínum laxveiðiá í nokkur ár og stunduðu hann og félagar þeirra og þar á meðal ég laxveiðar í ánni þeirra. Árni var áhugamaður um hesta og hestamennsku og átti hesta og hesthús í Hafnarfirði þar sem ég hafði hesta hjá honum í nokkra vetur og naut þaðan útreiða.

Við Árni og fjölskyldur okkar fórum í ferðalög saman bæði um landið og einnig til útlanda þar sem margar samverustundir eru mér ljóslifandi fyrir hugskotssjónum. Síðasta ferðalag okkar hjónanna með Árna og Tótu var til Spánar síðastliðið vor þar sem við nutum samvista í tvær vikur. Ferðin varð styttri en til stóð vegna Covid 19-samkomutakmarkana og algjörs útgöngubanns sem sett var á Spáni. Við tóku spennuþrungnir síðustu dagarnir þar sem við leituðum að flugfari heim á frón sem tókst og ferðin heim gekk að óskum. Þrátt fyrir veikindi Árna og spennu í lok ferðar held ég að Árni og Tóta hafi notið ferðarinnar eins og við Bryndís. Ég vil þakka Árna fyrir allar ánægjustundirnar sem við áttum saman og bið ég þess að hann megi hvíla í friði.

Góður vinur er látinn, rifinn burt frá vinum, ættingjum og fjölskyldu, prentvélum og samstarfsfólki. Það syrgja allir svona mann. Hvernig er annað hægt? Elsku Tóta, börn og barnabörn, ég votta ykkur öllum dýpstu samúð mína. Þið hafið misst mest.

Ungur varð hann minn besti vinur og ég vil meina að hann sé það enn. Við hittumst strax þegar okkur var hleypt einum út úr húsi í Efstasundinu og urðum vinir við fyrstu kynni. Við vorum saman í bekk í Langholtsskóla í mörg ár og fylgdumst að í gegnum æsku- og unglingsár. Þau voru viðburðarík og ævintýraleg eins og við er að búast. Eftir að við fullorðnuðumst minnkuðu samskiptin stundum um tíma en alltaf fundum við leið til að endurnýja þau og treysta þá vináttu sem alltaf bjó með okkur. Um tíma vorum við nánir samstarfsmenn og brösuðum ýmislegt saman í útgáfumálum.

Það sem mér fannst alltaf einkenna Árna, alveg frá fyrstu stund, var hve traustur og vandaður hann var. Heiðarleikinn var miklu meiri en tíðkaðist hjá ungum drengjum þess tíma, ráðvendnin og samviskusemin. Hann var hjálpsamur og ráðagóður ef aðra vantaði aðstoð og úrræðagóður í öllum sameiginlegum verkum. Hann var jákvæður og átti auðvelt með að slá málunum upp í grín og glens. Snemma varð hann afskaplega handlaginn og með mikið verksvit, lærði að nota öll verkfæri sem hann komst í tæri við. Mér er minnisstætt þegar við vorum að byggja saman hús í garðinum heima úr kassafjölum. Þar tók hann forystuna, skipulagði verkið og sá það fyrir sér frá byrjun, stjórnaði verkinu, kenndi mér á verkfærin og útlistaði fyrir mér hvað þurfti að gera. Ég skildi ekki hvaðan honum kom þessi kunnátta og þekking, 10 ára gömlum, og bar mikla virðingu fyrir honum. Sú virðing hélst alla ævi því hann átti eftir að kenna mér margt. Húsið í garðinum varð tveggja hæða og við bjuggum hvor á sinni hæðinni.

Árni var íþróttagarpur í æsku og Kleppstúnið var vettvangur mikilla afreka og áreynslu í frjálsíþróttum. Heima á lóð var svo glímt af miklu kappi. Í íþróttunum eins og annars staðar var heiðarleikinn og heilbrigt kapp aðalsmerki Árna. Hann var mjög fimur og liðugur en einnig sterkur. Hefði hann viljað hefði hann vel getað orðið gjaldgengur í hvaða íþrótt sem er.

Síðustu árin höfðum við gaman af að rifja upp gamla daga, gömul ævintýri, sigra og ósigra. Ég sakna þess að geta ekki lengur hringt í hann í þess háttar spjall en hugga mig við að ég er sannfærður um að ég hitti hann í handanheimum síðar. Ég sakna hans en hjarta mitt er um leið fullt af þakklæti fyrir að hafa átt hann að besta vini.

Sum ferðalög eru minnisstæðari en önnur, ekki vegna þess að þau séu endilega lengri heldur vegna þess að þau eru auðgandi og skilja eftir góðar minningar. Sama á við um kynni af fólki sem maður er samferða á lífsleiðinni.

Kunningsskapur okkar og Árna stóð því miður alltof stutt en var þeim mun ánægjulegri. Hann hófst þegar Þyri þeirra Árna og Þórhildar og Hrafnkell okkar rugluðu saman reytum fyrir nokkrum árum og var hnýttur sterkari böndum þegar þau eignuðust hann Birni sinn í apríl í fyrra. Barnabarnið hefur síðan verið skurðpunkturinn í okkar ánægjulegu samskiptum. Við áttum ógleymanlega daga með Árna og Þórhildi og litlu fjölskyldunni síðsumars í fyrra þegar þau dvöldu hjá okkur í Varsjá. Í febrúar á þessu ári – hve stutt síðan en þó svo langt, núna að leiðarlokum – áttum við svo ánægjulega helgi saman í Osló með hluta af stórtengdafjölskyldunni þegar við komum öll til að sjá Þyri dansa í Vigelands-safninu. Falleg samskipti Árna við fólkið sitt fóru ekki framhjá okkur. Hann birtist okkur sem góðgjarn maður, glettinn og hlýr sem bar mikla umhyggju fyrir börnum sínum og barnabörnum. Birnir barnabarn er nauðalíkur Árna afa sínum, vonandi hið innra rétt eins og hið ytra, og mikið er það dýrmætt að þeim skuli hafa gefist tími til að kynnast.

Við kveðjum Árna með væntumþykju og eftirsjá. Við vottum Þórhildi innilega samúð með hennar ótímabæra missi, sem og börnum þeirra, barnabörnum og tengdafólki.

Vinur minn og félagi til margra ára, Árni Mogens Björnsson, lést á líknardeild Landspítalans 23. október sl., eftir baráttu við krabbamein.

Við Árni rákum saman Prenthúsið sf. á Barónsstíg 11b og seinna og til viðbótar bókaútgáfuna Reykholt.

Við kynntumst fyrst í prentnámi í Iðnskólanum í Reykjavík. Meistari Árna var Hafsteinn Guðmundsson í Prenthúsi Hafsteins, en minn meistari Gunnar Einarsson í Prentsmiðjunni Leiftri. Að loknu námi skildi leiðir um sinn en lágu saman aftur í vinnu hjá Ingólfsprenti. Margt var spjallað og meðal annars hugmyndir um stofnun prentsmiðju. Við töldum þó að nóg væri af þeim í Reykjavík og ákváðum að reyna á Egilsstöðum. Okkur innan handar var fóstri minn Magnús Þórðarson sem þá bjó þar. Í stuttu máli þá varð ekki af þessu af ýmsum óviðráðanlegum orsökum. Nú voru góð ráð dýr. Komnir með allt sem þurfti til að byrja starfsemi. Vorum búnir að selja íbúðir okkar til fjármögnunar og keyptum gamalt verkstæðishúsnæði af Sveini í Héðni. Tókum það í gegn og stofnuðum prentsmiðju þar. Mörg góð ár voru svo fram undan hjá okkur eftir erfiða byrjun.

Við fórum fljótlega út í útgáfu á vasabrotsbókum (kiljum) sem unnar voru hjá okkur. Má þar nefna seríurnar um Morgan Kane, Ísfólkið o.fl. Einnig tókum við þátt í jólabókaflóðinu, t.d. bækur Sigmunds teiknara á Mbl. Eftir stofnun Reykholts gáfum við m.a. út ritsafn Indriða G. Þorsteinssonar.

Allt byggðist þetta á samheldni og vináttu eigenda, Árna og Tótu og okkar Þóru.

Einn síðasti hittingur okkar Árna var á sólbjörtu haustsíðdegi á nýbyggðri verönd við heimili hans, ræddum gamla tíma með hvítvín í glasi. Yndisleg stund. Veröndin var verk Árna eftir að hann veiktist og sýnir vel þann kraft sem í honum bjó allt til enda. Engin uppgjöf þar.

Þótt leiðir í atvinnurekstri skildi að lokum hélst vináttan alla tíð og sem dæmi um það er eftirfarandi. Undirritaður hélt upp á sjötugsafmæli sitt á Tenerife og er ég hafði dvalið þar í nokkra daga hringdi Árni. Við spjöllum og eins og gengur barst veður í tal og ég spyr um veðrið hjá honum. Svarið er ca 25 gráður. „Nú lýgur þú, Árni,“ segi ég og geri ráð fyrir að hann sé heima á Íslandi. „Nei,“ svarar hann, „það er 25 stiga hiti þar sem ég er.“ „Og hvar ert þú,“ spyr ég. „Ég er á Tenerife að mæta í sjötugsafmæli vinar míns og gettu hvers!“

Ég mun sakna þín félagi en ég veit að þú ert kominn á góðan stað að því gefnu að miklir mannkostir skipti máli þar.

Við hjónin vottum Tótu og fjölskyldu okkar dýpstu samúð.

Árni Mogens Björnsson, fyrrverandi prentsmiðjustjóri og eigandi Prenthússins, er fallinn frá.

Kynni okkar hófust fyrir 46 árum þegar við gengum í Oddfellow-regluna. Árni hefur átt farsælan feril í Reglunni, sinnt trúnaðarstörfum stúku sinnar Hallveigar af trúmennsku og tekið virkan þátt í góðgerðarmálum og mannrækt Reglunnar. Hann var heiðraður fyrir fjörutíu ára starf sitt.

Oddfellow-reglan og stúkan Hallveig nutu velvildar Árna þegar þurfti að prenta, svo sem jólakort reglunnar, um meira en fjögurra áratuga skeið.

Eiginkona Árna, Sigþrúður Þórhildur eða Tóta eins og hún er oftast kölluð, er systir í Rebekkustúkunni Bergþóru og Guðni Jón sonur þeirra er bróðir í stúkunni á Egilsstöðum.

Við Kristín eigum góðar minningar með þeim hjónum á skemmtunum og viðburðum stúkunnar eins og á afmælisfögnuðum og villibráðarkvöldum. Þá brugðum við undir okkur betri fætinum og fórum í Haukadalinn og Hrútafjörðinn að veiða lax og sjóbleikju. Árni var góður veiðimaður og mikill náttúruunnandi. Hann hafði Prestbakkaá á leigu í nokkur ár.

Prenthúsið rak Árni ásamt Reyni vini sínum og gáfu þeir út vinsælu bækurnar um Ísfólkið í mörg ár. Árni var vel að sér í bókmenntum og fagurkeri er kom að prentun og frágangi verkefna. Starfsemin hjá þeim félögum var umfangsmikil og öflug. Oft var margt um manninn í kaffistofunni þeirra, heimsmálin rædd og farið yfir veiði sumarsins. Árni annaðist alla prentun fyrir Kristínu vegna Þrastalundar og mætti með matseðilinn austur þar sem hann pantaði sér af nýprentuðum seðlinum.

Við kveðjum traustan vin og góðan félaga sem aldrei skipti um tóntegund nema þegar hann tók lagið.

Hjartans samúðarkveðjur til Tótu, barna og barnabarna.