Róbert Trausti Árnason

Það er með sársauka í hjarta og söknuði sem ég kveð æskuvin minn, vin til meira en sextíu ára.

Við ólumst upp í Hlíðahverfinu og kynntumst strax í barnaskóla. Á þessum árum eyddum við flestum stundum saman, jafnvel eftir að ég flutti í annað hverfi. Síðar, eins og gengur og gerist, taka við skyldur fjölskyldulífsins og amstur samfara framhaldsnámi og síðar atvinnu. Þá urðu samverustundirnar strjálar, en afar náin og góð vinátta okkar entist fram á hans hinsta dag.

Róbert Trausti sinnti fjölmörgum trúnaðarstörfum enda með eindæmum traustur, orðheldinn og heiðarlegur í alla staði, víðlesinn og vel að sér. Hann var vinur sem gott var að leita til með sín vandamál og til að þiggja góð ráð frá. Það traust og æðruleysi sem einkenndi allt hans líf og margir nutu hjálpaði honum að takast á við sín erfiðu veikindi.

Í þessu sambandi hvarflaði að mér ljóðið „Invictus“ eftir enska skáldið William Ernest Henley, en lokaerindi þess er eftirfarandi:

Sem má útleggja í lauslegri íslenskun:

Að standa óhagganlegur og á föstum fótum einkenndi Róbert Trausta. Guð blessi minningu þína kæri vinur og ég færi Klöru og fjölskyldu hennar dýpstu samúðarkveðjur.

Stundum ráða tilviljanir því hvernig vinátta verður til í mannheimum. Eflaust er hægt að týna sér í að reyna að útskýra af hverju hún endist lengi milli manna og hvað ræður því að vináttubönd treystast. Róbert Trausti var margræð persóna og kom oft á óvart með hugmyndum sínum, gerðum og skoðunum. Fyrir margt löngu hafði hann samband við mig sem embættismaður úr utaníkisráðuneytinu. Ég hafði stundum lagt þar, eða annars staðar í stjórnkerfinu, til lið við að kynna erlendum gestum eitt og annað og Róbert hafði handa mér verkefni. Þau urðu fleiri og dagskráin hverju sinni býsna djarfleg því hann hafði frumlega og ferska sýn á hvað fengi gestina til þess að muna vel og lengi upplifunina af Íslandi. Oftar en ekki réð einfaldleikinn og djarfur húmor sem var hressandi og laus við tilgerð. Við gátum eytt saman stundum af og til í fjölda ára, þó með þeim hléum sem urðu vegna ólíkra og fjölþættra verkefna okkar beggja, og utanlandsdvala Róberts og Klöru sem hafði kynnst Maríu, mínum maka, á vinnustað.

Við Róbert deildum ekki skoðunum á mörgum þáttum stjórnmála og efnahagsmála en fundum engu að síður einn og annan samhljóm eftir því sem árin liðu; samhljóm frammi fyrir hinum mannlega þætti tilverunnar og áhuga á þýskri og miðevrópskri menningu, þægilegri útivist, sagnfræði og bókum svo sumt sé nefnt. Ferskleiki Róberts, fróðleikur hans og margþættur persónuleiki varð ávallt til þess að gleðjast mátti þegar til stóð að hittast og það gátu orðið langir viðburðir. Glampinn í augum vinar míns fölnaði ekki með árunum en veikindi hans tóku mikið á hann og allt í einu áttum við aðeins samskipti í gegnum síma og netið. Mikil eftirsjá er að Róberti Trausta og sár söknuður. Ég sendi Klöru, ásamt fjölskyldu og vinum hans, innilegar samúðarkveðjur.

Við kynntumst eftir vistaskipti í kalda stríðinu; hann fór frá Atlantshafsbandalaginu til starfa í utanríkisþjónustunni, en ég tók við stöðu hans hjá bandalaginu. Veganestið frá Brussel batt okkur æ síðan órjúfanlegum böndum.

Róbert Trausti var sterkur persónuleiki, skarpgreindur, víðlesinn og vel máli farinn, spaugsamur og orðheppinn, en það var eiginleiki sem reynst gat honum tvíeggjað sverð. Hann var sjálfstæður í skoðunum og óútreiknalegur, þrautseigur og lét ógjarnan hlut sinn, þótt vinir hans vissu að undir sjálfsöruggu yfirborðinu leyndist næm sál og tilfinningarík.

Fjölbreyttur ferill Róberts Trausta ber þess vitni að hann hræddist ekki umskipti, en sóttist eftir að takast á við ný og krefjandi viðfangsefni. Hann hafði alla tíð brennandi áhuga á heimsmálum og nutu margir vina hans og samstarfsmanna góðs af því gnægtahorni upplýsinga sem hann jafnan bjó að.

Frægur maður hefur sagt að það líf sé langt sem vel sé lifað. Róbert Trausti er látinn fyrir aldur fram, en hans verður lengi minnst sem óvenjulegs atorku- og atgervismanns.

Ég kveð minn gamla samherja með söknuði og votta Klöru og sonunum einlæga samúð.

Fallinn er frá fyrir aldur fram, Róbert Trausti Árnason, vinur frá námsárum í Háskóla Íslands. Áhugi okkar á stjórnmálum dró okkur báða að Vöku, félagi lýðræðissinnaðra stúdenta. Hann íhald eins og ég. Þar var gaman, alltaf líf og fjör í félagsheimili okkar í Hótel Vík við Hallærisplanið og góðan málstað að verja, frelsið, gegn alræðinu, sem stóð grátt fyrir járnum yfir hinum frjálsa heimi okkar, m.a. yfir þvera Evrópu og átti sér bandamenn m.a. í Háskólanum. Flestir vissu hver Róbert Trausti var á þessum árum, ekki síst þegar hann hóf upp kunnuglega raust sína, hann las nefnilega fréttir í útvarpi allra landsmanna með skólanum: „Fréttirnar segir Róbert T. Árnason ...“ Hann var víðlesinn, fastur fyrir í skoðunum, glaðvær, en hafði yfir sér valdsmannslegan og virðulegan blæ. Ekki að furða að hann hæfist til æðstu metorða á þeim vettvangi sem hann starfaði lengst á, við utanríkismálin, varð sendiherra og ráðuneytisstjóri, svo fátt eitt sé nefnt. Síðar varð hann forsetaritari, forstjóri verktakafyrirtækis og fréttastjóri. Leiðir okkar lágu aftur saman, löngu seinna, þegar hann var kominn á ráðgjafagaleiðuna eins og ég og sinnti þá rekstarráðgjafarstörfum hjá okkur, Ráðgjöfum í Garðastræti. Þar á bæ héldum við um árabil ærlega veislu, seinni part desember, og buðum vinum okkar og viðskiptamönnum upp á hressingu. Á ég skemmtilega minningu af því að sjá þá tvo vini mína frá Vökuárunum, Róbert Trausta og sr. Geir Waage, spjalla um landsins gagn og nauðsynjar. Þótti fleirum en mér gaman að sjá og heyra þessa spekinga bera saman bækur. Tel mig nú ekki minni mann af því að hafa haft Róbert Trausta sem varaformann í Vökustjórn minni á árunum 1978-79, með því skemmtilega fólki, Sigga Hekt., Ingu Arnar., Sigga Sig., Hreini Lofts., og Auðuni Svavari. Bara góðar minningar.

Fjölskyldu hans og vinum óska ég Guðs blessunar.

Róbert Trausti Árnason, fyrrverandi sendiherra, kom til starfa í utanríkisráðuneytinu árið 1986. Róbert Trausti hafði öðlast dýrmæta reynslu á fimm ára starfsferli í höfuðstöðvum NATO í byrjun áttunda áratugarins. Sú reynsla skipaði honum á bekk með helstu sérfræðingum þjóðarinnar í varnar- og öryggismálum. Eftir tvö ár í utanríkisráðuneytinu tók hann við embætti varafastafulltrúa hjá fastanefnd Íslands hjá NATO. Í kjölfarið tók hann svo við stjórn varnarmálaskrifstofu ráðuneytisins. Þar kom djúp þekking hans á málaflokknum sér einstaklega vel. Hann leiddi vinnu sem fólst í að styrkja tengsl varnarliðsins og Íslendinga. Viðskiptum var í auknum mæli beint til íslenskra fyrirtækja auk þess sem áratuga gamlar landamerkjaþrætur vegna varnarsvæðanna voru að mestu leiddar til lykta undir stjórn Róberts. Þarna naut röggsemi hans sín vel og skilaði honum í stól ráðuneytisstjóra. Úr því embætti lá leiðin til Kaupmannahafnar þar sem hann var sendiherra uns hann tók við embætti forsetaritara árið 1999.

Ég kynntist Róberti Trausta eftir að hann gekk til liðs við Samtök atvinnulífisins, þar fylgdist hann meðal annars með þróun nýrrar Evrópulöggjafar og var tengiliður við evrópsk systursamtök. Róbert, sem var sannkallaður sagnameistari, sagði mér eitt sinn sögu af viðskiptum sínum við Carrington lávarð, fyrrverandi framkvæmdastjóra NATO, en leiðir þeirra lágu saman í Brussel þegar störfuðu báðir hjá NATO. Lávarðurinn, sem var gæddur hinni alkunnu bresku kímnigáfu, átti fund með Róberti sem var ekki klæddur að hans skapi þann daginn. Róbert orðaði þetta þannig að lávarðurinn hefði gjóað til hans augunum af og til meðan á fundinum stóð og greinilega „ekkert litist á útganginn á mér“. Þegar fundinum var lokið og Róbert var á leið út af skrifstofu lávarðarins sagði sá stundarhátt: „Robert!“ Róbert sneri sér við og hélt þá lávarðurinn áfram sposkur á svip: „Going fishing, are we?“

Öllum þeim störfum sem Róbert Trausti gegndi fyrir hönd utanríkisráðuneytisins sinnti hann af trúmennsku og faglegri yfirsýn. Hann var vel látinn af öðru starfsfólki utanríkisþjónustunnar enda góður og skemmtilegur félagi. Hann var glöggur greinandi í alþjóðamálum og óspar á að gauka að kollegunum hér í ráðuneytinu glöggri sýn sinni á þau, einnig eftir að hann lét af störfum. Hann var vel lesinn, hnyttinn og með leiftrandi frásagnargáfu sem eru eiginleikar sem nýtast vel í milliríkjasamskiptum. Róbert Trausti þótti koma til dyranna eins og hann var klæddur, hann var hreinskilinn en sanngjarn, stóð fast á sínu en sveigjanlegur þegar á þurfti að halda, og naut einatt þessara eiginleika í starfi sínu við hagsmunavörslu Íslands gagnvart öðrum ríkjum.

Um leið og við minnumst Róberts Trausta með hlýju sendi ég Klöru, eftirlifandi eiginkonu hans, fjölskyldu hans og nánustu aðstandendum okkar innilegustu samúðarkveðjur.

Róbert Trausti Árnason var mætur maður og einstakur. Hann bjó yfir víðtækri reynslu, var víðlesinn og fróður. Yfirsýn hans var mikil og hann var glöggur á stefnur og strauma jafnt hér á landi og erlendis. Í störfum sínum fyrir utanríkisþjónustuna öðlaðist hann víðtæka reynslu og hann var víðlesinn. Þetta tvennt gerði það að verkum að hann gat allt fram í andlátið greint stöðu heimsmálanna betur en flestir hérlendis. Oftar en ekki sagði hann fyrir atburði sem síðar raungerðust. Það var afar fróðlegt að eiga samtöl við hann um framvindu mikilvægra mála bæði hér á landi og víða um heim.

Ég kynntist Róbert Trausta þegar hann tók við stöðu forstjóra Keflavíkurverktaka um síðustu aldamót. Þá var ég framkvæmdastjóri málningarverksmiðjunnar Hörpu hf. og hann efndi til mikilla viðskipta við fyrirtækið. Við höfðum ekki áður kynnst jafn faglegum vinnubrögðum og hann stóð fyrir í þeim viðskiptum, sem voru báðum fyrirtækjunum hagfelld. Allt sem hann sagði stóð eins og stafur á bók enda ávann hann sér strax virðingu mína og starfsmanna minna.

Róbert var hreinskilinn og þorði að segja skoðanir sínar. Sumir þoldu það illa en margir litu á það sem mikinn kost og mátu það við hann. Þeir sem kynntust honum vel upplifðu hve skemmtilegur hann var og fundvís á mikilvægar röksemdir og óvænt sjónarhorn. Ég kunni vel að meta húmor Róberts Trausta sem gat stundum verið svo frumlegur og óvæntur að mann rak í rogastans.

Leiðir okkar lágu saman að nýju þegar hann starfaði fyrir Samtök iðnaðarins og Samtök atvinnulífsins í Brussel við margháttaðan erindrekstur fyrir íslenskt atvinnulíf en ég átti þá sæti í stjórnum þessara samtaka. Þar naut hann sín vel og afburðaþekking hans á alþjóðamálum kom að góðu gagni. Skrifstofu atvinnulífsins í Brussel var því miður lokað í árslok 2016 en sú ákvörðun var að mínu mati vanhugsuð og skaðleg. Allt starf Róberts á þessum vettvangi var faglegt og skilaði miklum ávinningi.

Róbert Trausti kvaddi þennan heim allt of snemma, einungis 69 ára að aldri. Hann hafði átt við alvarleg veikindi að stríða og vissi í hvað stefndi. Ég mun sakna þessa merkilega og góða vinar. Jafnframt votta ég Klöru og öllum aðstandendum hans samúð mína.

Blessuð sé minning Róberts Trausta Árnasonar.

Það var Róbert Trausti sem réð mig til starfa hjá embætti forseta fyrir ríflega tveimur áratugum, sjálfur nýorðinn forsetaritari eftir farsælan og litríkan feril hjá Atlantshafsbandalagi, utanríkisþjónustu og á sendiherrastóli í Kaupmannahöfn. Ég var nýgræðingur á þessum opinberu slóðum; hafði alið minn starfsaldur við kennslu, bókaútgáfu og fræði. Og Róbert Trausti var sannarlega ekki hefðbundinn leiðsögumaður um lendur opinberrar stjórnsýslu og prótókolls en hann nauðaþekkti þó alla króka þar og kima og reyndist mér hinn besti kennari. Við vorum ekki lengi samvistum á skrifstofu forseta því fáeinum mánuðum síðar var hann orðinn forstjóri Keflavíkurverktaka. En við urðum góðir vinir, héldum sambandi og hittumst endrum og sinnum; ekki síst þegar Róbert blés til svonefnds karlaathvarfs á heimili sínu, kallaði saman nokkra vini til að gleðjast yfir góðum mat og drykk, líflegum frásögnum og gamanmálum. Þá voru stundum sagðar sögur úr kalda stríðinu sem við gátum miðlað hvor af sínum sjónarhóli.

Róbert var einstaklega skemmtilegur, hlýr og raungóður félagi og vinur, orðheppinn og beinskeyttur í tali, stundum hvatvís og kaldhæðinn, jafnan fundvís á hið spaugilega í aðstæðum og fari einstaklinga, lítið gefinn fyrir hégóma og tildur og minnugur uppruna þar sem ekki var mulið undir hann. Hann hófst til mennta sinna og mannvirðinga í krafti hæfileika og skarprar greindar en ekki með atbeina ættarfylgju; móralskur sveitapiltur var einkunn sem honum var ekki illa við. Hann var sjálfstæður sjálfstæðismaður, aldrei innmúraður íhaldsmaður, afar glöggur greinandi og skyggn á strauma sinnar tíðar. Tilveran er sannarlega grárri að honum gengnum.

Við Margrét Þóra þökkum fyrir samferð og vináttu að ferðalokum og sendum Klöru, sonum hennar, tengdabörnum og öllum afkomendum okkar innilegustu samúðarkveðjur.

Leiðir okkar Róberts Trausta lágu fyrst saman sem starfsfélagar í fastanefndinni hjá NATO, á níunda áratug liðinnar aldar. Hann kom til liðs í utanríkisþjónustunni 1986 frá ábyrgðarstöðu í alþjóðastarfsliði NATO, sem hann var ráðinn í frá prófborði eftir mastersnám í Kanada. Hann starfaði á upplýsingasviði bandalagsins og var m.a. í fylgd með Josef Luns, þáverandi aðalframkvæmdastjóra þess, á ferðalögum til höfuðborga aðildarríkja.

Á þessum árum upplifðum við, sem þarna störfuðum, þá hina stórsögulega þróun, að kalda stríðið tók að líða hjá, Berlínarmúrinn féll og Þýskaland sameinaðist í einu ríki. Einn daginn kallaði Manfred Wörner, aðalframkvæmdastjóri NATO, til fundar til að kynna gest í opinberri heimsókn, sem engan hefði órað fyrir að sjá á þeim slóðum. Það var sjálfur utanríkisráðherra Sovétríkjanna. En vonir sem kviknuðu um að sú heimsókn kynni að leiða til varanlegrar setu mótherjanna austan megin gengu ekki eftir. Og enn reynir á að halda frið.

Raunsæismaðurinn Róbert Trausti hafði þá sýn að taka yrði því sem að höndum bæri í stöðugri viðleitni um trygga, friðsamlega sambúð. Þannig hefur tekist að halda frið í Evrópu í meira en hálfa öld. Okkar látni vinur lagði í sínu lífsstarfi, í utanríkisþjónustunni og öðrum vettvangi, mikið til þess að sá skilningur ríkti einnig hér í smáþjóðinni með lykilstöðu.

Róbert Trausti hafði mikla, árætnislausa kímnigáfu og þökk sé ekki síður hans ágætu eftirlifandi eiginkonu, Klöru Hilmarsdóttur, fyrir góðar stundir samveru þegar gleði ríkti.

Far þú nú vel á Guðs vegum.