Vel útilátinn skammtur af nostalgíu

Árni Matthíasson

arnim@mbl.is

Skáldsagan Kórdrengur í Kaupmannahöfn segir sögu drengs sem flytur með fjölskyldu sinni til Kaupmannahafnar á áttunda áratugnum og þeim ævintýrum sem biðu hans þar. Höfundur bókarinnar, Jón Óskar Sólnes, er þar að segja eigin sögu, en hann eyddi einmitt lunganum af æskunni í Kaupmannahöfn.

Þetta er fjórða bók Jóns og talsvert frábrugðin þeim sem á undan eru komnar. Hann segir að sig hafi lengi langað að segja sögur frá uppvaxtarárunum í Kaupmannahöfn, sem séu mjög ánægjuleg og skemmtileg í minningunni. „Ég kom mér þó ekki til þess fyrr en ég fékk rúman tíma í Brussel til að skrifa þegar við fluttum þangað með fjölskylduna fyrir nokkrum árum. Í fyrstu gekk mér mjög hægt að komast af stað með skrifin og var ekki viss um hvernig ég ætti að haga efnistökum. En eftir að hafa farið í rannsóknarferð til Kaupmannahafnar, þar sem ég punktaði niður gamlar minningar og atburði, fór ég að átta mig á því hvernig ég hygðist glíma við að skrifa þessa bók. Hún byggist sumsé á margvíslegum raunverulegum minningum en margt er líka skáldskapur.

Sviðsmyndin sjálf, það er að segja gamla höfuðborgin okkar við Eyrarsund, hefur auðvitað breyst allnokkuð, en samt var þarna margt óskaplega kunnuglegt. Svo þegar ég áttaði mig á því að skáldsöguformið myndi gefa mér miklu meira svigrúm en að reyna að endurlifa barnæsku fyrir fimmtíu árum fór þetta að ganga miklu betur. En fyrst og síðast eru þetta sögur um ungan dreng og áskoranir hans í nýju landi ásamt fjölskyldu hans. Vonandi finnst lesendum margar þeirra skemmtilegar og sumar notalega nostalgískar. Alla vega reyndi ég að sýna heim sem var að breytast mikið á þessum tíma.“

– Þú skrifar söguna með ákveðinni fjarlægð, dastu niður á þá aðferð strax eða varstu búinn að prófa aðrar leiðir?

„Fjarlægðin kom fljótlega inn í frásögnina, kannski vegna þess að þarna er ákveðin einsemd á ferðinni hjá kórdrengnum okkar, þótt hann sé í nánum samskiptum við fjölskyldu sína flesta daga. Áskoranirnar sem hann þarf að glíma við eru margar þess eðlis að hann verður að reyna að leysa úr þeim sjálfur. Það getur verið þrautin þyngri stundum og við kynnumst sumum vandamálum sem fylgja því að þurfa að fara í skóla langt frá sínu heimahverfi og þurfa að bjarga sér stundum án mikils stuðnings, til dæmis í erfiðu söngnámi í mjög gamaldags drengjaskóla.“

Þeim fækkar sem muna þessa tíma

– Íslendingasamfélagið í Kaupmannahöfn kemur við sögu í bókinni og þú nefnir þá róttæklinga sem urðu áberandi í því og líka ættarlaukana frá Fróni.

„Í raun finnst mér vanta frásagnir Íslendinga frá Kaupmannahafnarárum. Það eru til ágætar bækur sem fjalla um íslensk spor og rætur á fyrri helmingi tuttugustu aldar og jafnvel eldra, en ég held að margir hefðu gaman af því að lesa um Íslendinganýlenduna nær okkur í tíma og árin um og upp úr 1970 voru mjög spennandi. Skemmtileg bók um þennan tíma er Hægara pælt en kýlt eftir Magneu Matthíasdóttur.

Ég er svona að fjalla aðeins um Íslendinganýlenduna hér og hvar í bókinni, en ég er líka meðvitaður um að þeim fækkar sem muna eftir þessum tímum, það er að segja þegar kynslóð foreldra minna var ungt fólk tilbúið að taka stökkið út í stærra og nútímalegra samfélag. Þegar maður kom í frí heim til Íslands að heimsækja afa og ömmu fannst manni sem barn margt vera gamaldags á Íslandi en merkilegt var líka að átta sig á því að það voru nánast engin tré í Reykjavík á þessum tíma og langt í frá allar götur malbikaðar eins og í Kaupmannahöfn.

– Sagan spannar það þegar haldið er til Kaupmannahafnar, með stuttum inngangi um lífið í Fellsmúlanum, og lýkur þegar fjölskyldan flýgur aftur til Íslands. Hyggstu fylgja kórdrengnum lengra?

„Þetta er ansi góð spurning sem ég hef velt talsvert fyrir mér. Það kemur alveg til álita að slást í annað ferðalag með okkar manni, mér er nefnilega orðið mjög hlýtt til hans eftir allar okkar samverustundir við handritsgerðina sem spanna núorðið nokkur ár. Þessi frásögn mín sem núna var að koma út hefur ákveðið upphaf og endi eins og þú nefnir og þar eru ákveðin meginstef sem ég skiptist á að fjalla um þannig að þetta er heilmikil flétta þegar upp er staðið. Núna ætla ég hins vegar að sjá til hvernig viðtökurnar verða, en þar finnst mér rétt að geta þess að ég ætlaði alltaf að reyna að skrifa hlýlega bók um ungan pilt sem lendir bara í talsverðum ævintýrum sem varla voru fyrirsjáanleg við upphaf frásagnarinnar í Fellsmúlanum.

Vonandi ber frásögnin þess merki að höfundi þykir vænt um allar persónurnar í bókinni þótt stundum geti lífið verið ansi strembið í tuttugu og fimm manna strákabekk á árum þar sem stundum gat gengið mikið á, ekki síst í samskiptum við Jörgen Frank umsjónarkennara sem var ekkert lamb að leika við. Eins og staðan er í dag á tímum veirunnar er svo kannski ekkert vitlaust að setjast niður með bók sem greinir frá árunum þegar samfélagið sem við höfum verið bara býsna ánægð með var að verða til. Einn vel útilátinn skammtur af nostalgíu, er það ekki bara ágætt í skammdeginu?“