„Það er alltaf hægt að ganga lengra“

Einar Falur Ingólfsson

efi@mbl.is

Það hefur dregist mikið að setja upp sýninguna. Það er mikill léttir að vera loksins búin að því,“ segir Ólöf Helga Helgadóttir myndlistarkona þar sem hún stendur við verkin á sýningu sinni, Hrist ryk á steini , sem verður opin í Gerðarsafni í Kópavogi frá kl. 10 í dag, miðvikudag. Hún er að ljúka við uppsetninguna þegar blaðamaður lítur inn og í hinum salnum er einnig komin upp sýning Magnúsar Helgasonar og sú ber heitið Shit hvað allt er gott . Töfin á uppsetningu þeirra og opnun hefur vitaskuld stafað af veirufaraldrinum, og af hans sökum verður engin formleg opnun heldur eru gestir velkomnir hvenær sem er.

Sýningarnar eru í sýningaröð Gerðarsafns „Skúlptúr / Skúlptúr“ þar sem vísað er til tímamótasýningarinnar „Skúlptúr“ sem sett var upp á Kjarvalsstöðum 1994 og er reynt að velta aftur og aftur upp spurningunni: Hvar er íslensk höggmyndalist stödd og í hvaða átt stefnir hún?

Með sýningaröðinni er minning Gerðar Helgadóttur myndhöggvara einnig heiðruð en ferill Gerðar einkenndist af sköpunargleði og tilraunum með ólík efni og aðferðir. Listamennirnir sem nú sýna verk sín í Gerðarsafni nálgast einmitt sköpunina með framúrstefnulegri tilraunamennsku í hversdagsleg efni og óþrjótandi leik- og sköpunargleði, svo vitnað sé í tilkynningu frá safninu. Þau Ólöf Helga og Magnús nota ólíkan efnivið, oft og tíðum hversdagslega hluti sem settir eru í framandi samhengi og biðla þannig til áhorfandans að slaka á rökhugsuninni og njóta áhyggjulaust.

Skúlptúr étur skúlptúr

„Þetta eru allt ný verk,“ segir Ólöf Helga þar sem við stöndum með grímur fyrir vitum í salnum. Tölvuleikjaleg hljóð berast frá einu verkanna sem sýnir tromluna í þvottavél snúast og kallaðir eru þar fram tennisboltar með tölum á. „Boðið um að sýna hér kom í september í fyrra og þá fór hugurinn af stað. En sjálf verkin komu síðar.“

– Nálgastu þetta eins og hverja aðra sýningu eða fórstu í sérstakar stellingar þar sem þetta er sýning þar sem taka á út skúltúrinn í dag?

„Ég einblíndi sérstaklega á þrívíð verk, skúlptúrinn, og þetta var vissulega áskorun,“ svarar hún.

„Þetta eru blandaðir miðlar og ég vissi strax að ég vildi hafa einhverja vörpun með myndvarpa, eitt til tvö slík.“ Við horfum á þvottavélina snúast en Ólöf Helga bendir á að annað vídeóverk sé fyrir aftan stóra verkið úr rauðu tjöldunum; „þar er viðhengi“ segir hún um plötuspilarann sem sést þar snúast með skúlptúr á.

„Ég vildi ná stemningu – hafa fá verk – nýta gólfið, ekki veggina,“ telur hún upp. „Þetta er eins og sviðssetning með þremur stökum verkum sem mynda þessa stemningu. Þau eiga ýmislegt sameiginlegt.

Miðjuverkið heitir „Skúlptúr étur skúlptúr“. Ég sýndi tvo staka skúlptúra í Listasafni Árnesinga 2015, annan á gólfi og hinn á vegg, og hér hefur annað þeirra verka étið hitt. Bókstaflega.

Ég hef oft nýtt eldri verk en kannski er þetta endirinn á þessum tveimur,“ segir hún og ég sé bros birtast bak við grímuna.

Heiti sýningarinnar, Hrist ryk á steini, er lína sem kom til Ólafar Helgu á ferðalagi fyrir löngu. „Ég punkta svona hugsanir oft hjá mér og tek þær fram síðar eins og hálfgerð verkfæri. En þetta er í fyrsta skipti sem ég nýti svona setningu sem titil,“ segir hún.

„Þvottavélin er með eins konar síendurtekið lottóstef, spilakassahljóð sem skapar hljóðheim sýningarinnar. Stjúpsonur minn valdi tölurnar á boltunum. Þeir eru eins og hnettir.“

Við beinum athyglinni að stóru, rauðu verki og spurt er hvort það sé úr gardínum eða sé sviðstjald.

„Ef ég á að vera heiðarleg þá eru þetta gardínur sem héngu uppi á æskuheimili mínu um 1980. Þær fóru síðan í geymslu, svo átti að henda þeim en ég ákvað að eiga þær og það er fyrst núna, þegar ég fæ tækifæri til að sýna í svona stóru rými, að eitthvað gerist með þær.

Færanlegi veggurinn sem er alltaf hér í salnum var að angra mig svo ég ákvað að nýta hann fyrir skúlptúr.“

Fyrir aftan vegginn snýst plötuspilari á skjá, og verk á honum.

„Þetta var einmitt plötuspilarinn heima, frá sama tímabili,“ segir Ólöf. „Ofan á honum snýst skúlptúr sem ég hef margnotað, á þremur eða fjórum sýningum. Það er alltaf hægt að ganga lengra með verkin.“

Stormur í kókglasi

Það er mikill leikur og sannkallaðar furður á sýningu Magnúsar Helgasonar, Shit hvað allt er gott, í hinum salnum á efri hæð Gerðarsafns. Á veggjum eru nokkur málverk í þeim anda sem hann hefur getið sér orð fyrir, sett að hluta saman úr fundnum hlutum; á veggi hefur hann einnig dregið láréttar og lóðréttar línur með sömu litum og í málverkunum og fundið myndbyggingarlegt jafnvægi með sínum hætti. Á einum vegg eru skúlptúrar úr glösum þar sem innihaldið snýst, annað segir Magnús vera storm í vatnsglasi, hitt storm í kókglasi. Og úti á gólfinu eru fleiri skúptúrar sem hreyfast og byggjast á togi segla; plastbátar sigla, seglar svífa kringum lýsisflöskur og svo svífa þar líka nokkur pylsu- og hamborgarabrauð.

„Ég hef lengi verið heillaður af svífandi brauði. Þetta eru pylsu- og hamborgarabrauð sem þykja ómerkilegustu brauð sem eru til en mér finnst vanta fleiri svífandi pylsubrauð í heiminn, og ekki síst inn á listasöfn,“ segir Magnús glettnislega.

„Ég var upphaflega beðinn um að gera sýningu sem myndi líka höfða til barna og halda áfram með seglaverk eins og sýndi fyrst fyrir nokkrum árum. Ég hef verið að vinna með sterk segulstál sem láta hversdagslega muni svífa og reyndi að finna nýjar leiðir fyrir það hér. Ég bætti við rafmagnsmótorum og gerði því í fyrsta skipti í langan tíma hreyfilistaverk.

Ég hef alltaf af og til sett mér reglur, ætlaði til dæmis að halda mig bara við tvívíð verk, og innan rammans, og svo ætlaði ég alveg að hætta að búa til myndlist sem þyrfti að stinga í samband. Þú sérð hvernig mér gengur að fara eftir reglunum!“ Og víst má sjá hvernig verkin fara bæði út fyrir rammana á veggjum og snúast og togast fyrir tilstilli rafmagns hér og þar í salnum.

„Á þessari sýningu eru fjórtán rafmagnsmótorar, sjö skyndibitabrauð, allskonar dótarí sem getur bilað og farið úrskeiðis... en þetta virkar ágætlega eins og er.

Ég vildi svo ekki hafa málverkin sem ég sýni fullkláruð, heldur að þau yrðu eins og hluti af heildinni.

Og ætli þetta fari ekki bara allt ágætlega saman hérna,“ segir Magnús.