Óbilgirni – dáðleysi – skítabrandari“

Árið 2002 var svo komið fyrir íslenzku rjúpunni – en á framanverðri síðustu öld var talið, að 3-5 milljónir fugla hafi verið í landinu – að hún var, vegna óbilgirni veiðimanna og undanlátssemi stjórnvalda, komin á útrýmingarstig.

Guði sé lof, tók þáverandi umhverfisráðherra, Siv Friðleifsdóttir, af skarið og bjargaði rjúpnastofninum með friðun í júlí 2003. Átti sú friðun að standa í þrjú ár, en gráðugir veiðimenn óðu uppi og þrýstu á um veiðar, sem hófust aftur 2005. Þó með nokkru skipulegri og skaplegri hætti, en verið hafði, en samt var auðvitað ljóst, að tilvera íslenzku rjúpunnar var við mörkin, þó að stofninn hefði styrkzt nokkuð við friðun.

Var og er á válista

Ef Válisti fugla er skoðaður á vef Náttúrufræðistofnunar Íslands (NÍ) má sjá að rjúpan flokkast undir „Tegundir í yfirvofandi hættu (NT)“. En hvern varðar um það? Greinilega ekki stofnunina sjálfa, hvað þá umhverfisráðherra, svo að ekki sé talað um hjartalausa veiðimenn, sem vaða um fjöll og firnindi til að limlesta eða drepa saklausa og varnarlausa fugla og dýr, sér til gleði og ánægju!

Hver var staðan í fyrra?

Skoðun stöðu rjúpunnar í fyrrasumar/haust sýnir, að á 26 veiðisvæðum, af 32, hafði stofninn dregizt saman um allt að 70%, á sama tíma og hann hafði styrkst lítillega á aðeins 6 svæðum. Hafði stofninn, sem sagt, veikst verulega, en t.a.m. á Suðausturlandi (Kvískerjum) fundust ekki nema tveir karrar á ferkílómetra, en þegar betur lét, voru þeir 40. Þrátt fyrir það, heimilaði umhverfisráðherra veiðar á 72.000 fuglum í fyrra, án þess, að með þessum veiðum sé nokkurt eftirlit; treyst er á heiðarleika veiðimanna og „virðingu fyrir náttúrunni og fuglinum“. Allt gott og fínt – sársauki og þjáning ekkert mál! Skv. NÍ átti þetta allt að hafa verið gott og fínt, og ekki stóð á umhverfisráðherra, sem þó á að vera vinstri-grænn – er jafnvel kominn til aukinna metorða þar; orðinn varaformaður – að leggja blessun sína yfir þetta fína plan fyrir 2019. Sársauki og þjáning fuglsins, sumir liggja lengi særðir og limlestir – bíða jafnvel eftir, að blóðeitrun og drep ljúki kvölinni og líkni í lokin – er auðvitað hvergi tekin með í reikninginn.

Hvað varðar NÍ, galvaska veiðimenn og ráðherra um slíkt!?

Og, hver var svo staðan nú; haustið 2020? Eins og sjá hefur mátt og heyra í fjölmiðlum, hrundi rjúpnastofninn, vegna verðurfars og af öðrum ástæðum, sl. sumar. Varpstofninn á öllu landinu fór niður úr öllu valdi; var kominn niður í um 99.000 fugla. Hefur hann ekki verið veikari síðan talning og eftirlit með rjúpnastofninum hófst 1995. Var hann nú svipaður og árið 2002, þegar þáverandi umhverfisráðherra hafði manndóm í sér til að friða fuglinn.

Hvað gerðu stjórnvöld?

Nú kom NÍ með plan um, að hver veiðimaður skyldi veiða 4-5 fugla, og, að þetta yrði allt bara gott og fínt aftur. Upplýsingar um meðalveiði undangenginna ára, upp á 10-15 fugla á veiðimann, frá UST, voru einfaldlega grafnar og gleymdar. Forstjóri NÍ segir svo í bréfi til umhverfisráðherra 5. október: „Skv. framangreindum útreikningum er ráðlögð veiði 2020 um 25.000 fuglar. Ráðlagður afli miðað við að um 5 þúsund veiðimenn gangi til rjúpna er því um 5 fuglar á mann“. Þetta fannst umhverfisráðherra skynsamlegt, raunsætt og fínt plan, og lagði blessun sína yfir það í hvelli.

Til fjalla fyrir fjóra fugla?

Hér áður fyrr heyrði maður sögur af því, að rjúpnaveiðimenn færu jafnvel 3-4 daga til veiða, til að veiða tugi ef ekki hundruð fugla, og, eins og að framan greinir, var meðalveiði undangenginna ára, skv. veiðitilkynningum, 10-15 fuglar.

Tillagan, sem forstjóri NÍ lagði fyrir ráðherra og hann samþykkti án þess að blikka augum, að því er virðist, er auðvitað bara eins og hver annar „skítabrandari“.

Hver heilvita maður sér, að „5.000-6.000 manna dauðasveitin“ mun ekki hafa unnt sér friðar eða hvíldar fyrr en 70.000 til 90.000 fuglar lágu í valnum. Er ég þá að tala um þá fugla, sem náðust og taldir verða. Til viðbótar koma svokölluð „afföll“, þeir fuglar, sem særast og limlestast, en komast undan veiðimanni, sem gætu verið 20-30.000 fuglar.

Raunsætt og rétt tal kynni því að vera, að umhverfisráðherra hefði hér, illu heilli, heimilað dráp á allt 120.000 fuglum, eða upp undir helmingi allra fugla, sem eftir eru, að meðtöldum ungum 2020.

Og, hvað sögðu og gerðu veiðimenn? Þeir gerðu auðvitað ekki mikið með leyfðan fjölda opinberlega, hugsuðu þar eflaust sitt, með sjálfum sér, hins vegar heimtuðu þeir, og það með látum, að veiðitími yrði stórlengdur. 2017 voru leyfðir veiðidagar 12. 2018 voru þeir 15 og í fyrra þrýstu veiðimenn fjöldanum í 22, til að veiða 72.000 fugla. Nú mátti veiða 25.000 fugla, en veiðimenn heimtuðu enn fleiri veiðidaga.

Hver skilur þessa menn og þeirra afstöðu til lífríkisins og náttúrunnar?

Bjargaði Covid rjúpunni í bili?

Veiðitími 2020 er nú afstaðinn, og það veit enginn, hvernig þetta fór, en kannski bjargaði Covid rjúpunni, þar sem botninn datt nokkuð úr veiðimönnum með flandur og ferðalög vegna faraldursins, auk þess sem það fréttist fljótt, að það fyndist varla fugl, sem sló nokkuð á veiðigleði.

Vonandi tekur sannur dýraverndunarsinni við umhverfisráðherraembættinu því eina von rjúpunnar og íslenzka dýra- og lífríkisins virðist nú vera að ný umhverfisvæn ríkisstjórn og raunverulegur dýraverndunarsinni, með bein í nefinu, taki við umhverfisráðherraembættinu 2021.