Seltjarnarnes Náttúruminjasafnið verður í húsinu fremst á myndinni sem hefur staðið fokhelt í áraraðir. Aftar og til hægri er Nesstofa, bústaður fyrsta landlæknisins, reist á árunum 1761-1767 og er eitt elsta húsið á Íslandi.
Seltjarnarnes Náttúruminjasafnið verður í húsinu fremst á myndinni sem hefur staðið fokhelt í áraraðir. Aftar og til hægri er Nesstofa, bústaður fyrsta landlæknisins, reist á árunum 1761-1767 og er eitt elsta húsið á Íslandi. — Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Safnkennsla Þúsundir barna kynnast lífríkinu á sýningunni um vatnið.
Fræðsla Betur í stakk búin að njóta náttúru og umgangast á sjálfbæran hátt, segir Hilmar Malmquist, forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Sigurður Bogi Sævarsson sbs@mbl.is Flæðarmálið við Gróttu með sínu fjölbreytta lífríki, í fjarska Snæfellsjökull á sífelldu undanhaldi og fjallahringur sem birta og veðrátta gefa sífellt nýjan svip.

Sigurður Bogi Sævarsson

sbs@mbl.is

Flæðarmálið við Gróttu með sínu fjölbreytta lífríki, í fjarska Snæfellsjökull á sífelldu undanhaldi og fjallahringur sem birta og veðrátta gefa sífellt nýjan svip. Í þessu umhverfi verður starfsemi og aðalsýning Náttúruminjasafns Íslands sem á dögunum var ákveðið að vera skuli á Seltjarnarnesi. Nærri Nesstofu, utarlega á Nesinu, er 1.360 fermetra bygging sem þar hefur staðið fokheld frá 2007 og var upphaflega hönnuð og reist fyrir lækningaminjasafn. Áform um slíkt fóru út um þúfur og því þurfti að finna húsinu hlutverk við hæfi, sem nú er fundið.

Nánd við náttúru, friðlýst svæði og menningarminjar

„Staðsetningin er mjög eftirsóknarverð fyrir náttúrufræðisafn,“ segir Hilmar J. Malmquist, forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands. Á Nesinu verði starfsemi í nánd við náttúru, friðlýst svæði og merkar menningarminjar, en þó innan seilingar frá þjónustukjarna og þéttbýli höfuðborgarsvæðis. Nálægð við náttúruna, fjöruna, hafið og Bakkatjörn býður einnig upp á ómælda möguleika til útikennslu á vegum safnsins.

„Safnhúsið sjálft er glæsilegt mannvirki og mun stórbæta öll svið starfseminnar. Það má segja að nýmælin felist í byltingu á aðstöðu til að sinna helstu grunnþáttum starfseminnar; söfnun, rannsóknum, skráningu, varðveislu og miðlun sem er þungamiðjan. Það er einnig kostur að framkvæmdir við að laga húsið að þörfum Náttúruminjasafnsins eiga ekki að taka nema um tvö ár og þangað eigum við að geta flutt á fyrri hluta árs 2023,“ segir Hilmar.

Efnistök sýningarinnar liggja ekki fyrir en Hilmar telur sennilegt að hafið og lífríki þess verði þar áherslumál. Tiltekur þar umfjöllun um fjöruna og sjávarlífríkið, þar með talið loftslagsbreytingar og afleiðingar þeirra fyrir lífríki og strandmenningu. Í því sambandi sé meðal annars verið að spá í sjóbúr og lifandi sjávarverur, þörunga, smádýr og fiska.

„Annað þema gæti tengst Nesstofu og tengslum milli náttúrufræða og læknavísinda. Þriðja áhugaverða þemað er sambúð manns og náttúru, en svæðið hefur verið mikið rannsakað og þarna eru mjög athyglisverðar forn- og mannvistarleifar, sumar hverjar að því er virðist frá því fyrir eiginlegt landnám.“

Nauðsynlegt er, að mati Hilmars, að uppi sé sýning þar sem brugðið sé ljósi með vandaðri og áhugaverðri miðlun á stórbrotna og gjöfula náttúru landsins.

Náttúrulæsi skortir

„Miðlunin hefur það að markmiði að efla skilning okkar á undrum, furðum og gangverki náttúrunnar og gera okkur betur í stakk búin að njóta náttúrunnar og umgangast hana á sjálfbæran hátt. Þetta er sérstaklega mikilvægt nú á tímum hnattrænna umhverfisbreytinga. Við höfum nú þegar dæmi um ósjálfbæra umgengni við náttúruna hér á landi og þá eru vísbendingar, meðal annars í PISA -könnunum, um ónógt náttúrulæsi meðal grunnskólanema,“ segir Hilmar og bætir við að í þessu efni hafi Náttúruminjasafn Íslands, sem rannsókna- og fræðslustofnun, skyldum að gegna. Auk miðlunarstarfs sé sinnt verkefnum á sviði skráningar og varðveislu og rannsóknir stundaðar einkum á sviði líffræðilegrar fjölbreytni, náttúrusögu fyrri tíma og mannvistfræði. Einnig sinnir safnið margvíslegu útgáfustarfi.

Fyrirmynd í Perlunni

Á vegum Náttúruminjasafns Íslands er uppi í Perlunni sýningin Vatnið í náttúru Íslands. Sú var opnuð 1. desember 2018, daginn þegar þess var minnst að öld var frá því Ísland varð frjálst og fullvalda ríki. Sýningin hefur mælst mjög vel fyrir og er vinsæl. Hefur fengið erlend hönnunarverðlaun fyrir nýsköpun og margmiðlunartækni, verið tilnefnd til Íslensku safnaverðlaunanna og þá var slegið aðsóknarmet á fyrsta heila starfsárinu, 2019, þegar nær 200 þúsund gestir heimsóttu sýninguna. Stærstur hluti þeirra voru erlendir ferðamenn en Íslendingar, einkum barnafjölskyldur og skólabörn, töldu um 40 þúsund manns.

Á sýningunni eru tækifæri til þess að upplifa, sjá og skynja hvernig vatnið er óendanleg uppspretta og undirstaða alls í lífríkinu. Þá er veðráttu og ýmsu sem henni tengist gerð góð skil.

„Skólarnir hafa verið duglegir við að nýta sér þjónustu safnkennaranna sem taka á móti hópum í skipulögðum heimsóknum. Kennararnir hafa einnig boðið upp á fjölskylduviðburði um helgar, en okkar góða starf í Perlunni verður fyrirmynd þess hvernig starfa skal á Nesinu, þegar að því kemur,“ segir Hilmar J. Malmquist.