Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Þorri almennings hefur almenna skynsemi til að bera. Ég gef mér því að flestir mæti í sprautu þegar bóluefnið gegn kórónuveirunni er komið. Auðvitað geta því fylgt einhver óþægindi sem þó eru mjög léttvæg í samanburði við aðalatriði málsins, sem er að brjóta þessa óværu á bak aftur,“ segir Kristinn Tómasson geðlæknir.
Nokkur umræða hefur skapast um fyrirhugaða bólusetningu. Sumir óttast aukaverkanir, aðrir telja þetta óþarfa, einstaklingsfrelsi er viðbára sumra og svo mætti áfram telja. Öll þessi sjónarmið segir Kristinn mega ræða fram og til baka, en í sínum huga sé þó bólusetning sem allra flestra nauðsynleg. Lyfin sem eru að koma á markað gefi sömuleiðis góðar væntingar, svo sannarlega sé tilefni til bjartsýni.
Góður árangur Íslendinga
„Þær ráðstafanir sem gerðar hafa verið á Íslandi vegna veirunnar hafa sannað sig. Nú verðum við að stíga skrefið til fulls og fá sem flesta í sprautu,“ segir Kristinn. Til marks um árangur Íslendinga í baráttu við veiruna bendir hann á að dánartíðnin á hverja milljón íbúa í New Jersey sé um 1.900 manns og um 1.400 í Belgíu. Á Íslandi sé þetta hlutfall um 79 á hverja milljón.„Hér búum við að starfi heilbrigðisyfirvalda sem í mörg ár hafa verið að útbúa og þróa viðbragðsáætlanir vegna heimsfaraldra, sem geta verið af ýmsum stofnum. Sjálfur sótti ég í mínu fyrra starfi, sem yfirlæknir Vinnueftirlits ríksins, tugi ráðstefna um þessi efni. Veit því að góð þekking hefur verið til staðar sem gagnast vel í núverandi ástandi.
Ég tel því allar líkur á því að kórónuveiran verði lögð að velli með bóluefninu sem væntanlegt er.“
Endurhæfing er risastórt verkefni
Ætli fólk sér til lífs og leiks í framtíðinni fer það í bólusetningu og málið er ekki flókið, að mati Kristins sem kveðst þó hafa áhyggjur af því fólki sem hefur veikst af Covid-19 og ekki náð vopnum sínum að nýju. Fregnir víða að hafi borist af fólki sem eigi í langvarandi erfiðleikum með að ná þrótti að nýju eftir að hafa veikst. Öndunarfærasýkingar séu þar efst á blaði.„Endurhæfing þessara sjúklinga, ásamt ýmsum fyrirbyggjandi ráðstöfunum, eru risastórt viðfangsefni heilbrigðiskerfisins á næstunni og raunar samfélagsins alls. Þá eru andlegar afleiðingar langvarandi lokana og samkomutakmarkana ekki teknar með. Margir hafa í einveru sóttkvíar verið mjög illa staddir andlega. Einnig eigum við eftir að sjá hvaða áhrif takmarkanir í skóla- og íþróttastarfi hafa á þroska og félagsmótun barna og af því hef ég sem geðlæknir nokkrar áhyggjur,“ segir Kristinn.
Samningar við Pifzer undirritaðir í vikunni
Samningar um kaup Íslands á bóluefni gegn kórónuveirunni af lyfjaframleiðandanum Pfizer verða undirritaðir nú í vikunni. Búist er svo við að lyfið fái markaðsleyfi þann 29. desember næstkomandi og þá kemur skammtur til Íslands sem á að duga 115 þúsund manns. Bólusetningin gæti þá hafist af fullum krafti strax þegar nýtt ár er gengið í garð. Um framkvæmd þess hefur heilsugæslan meðal annars verið í samstarfi við sveitarfélög. Þar hefur meðal annars verið rætt um að bólusetning fari fram í skólum og íþróttahúsum, rétt eins og þær byggingar eru nýttar þegar fólk gengur að kjörborði.Eðlilegt að efast um bóluefni
• Langtímaaukaverkanir afar fátíðar Viðar Guðjónssonvidar@mbl.is
Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir segir að það sé eðlilegt að fólk hafi spurningar og efasemdir um þau bóluefni sem hafa verið kynnt og séu í framleiðslu til að takast á við Covid-19. Hins vegar sé ekki tímabært að ræða hugsanlegar aukaverkanir af efninu þar sem sérfræðinefnd á vegum Lyfjastofnunar Evrópu á eftir að fara yfir rannsóknaniðurstöður. Mun því ljúka fyrir lok árs. „Eðlilegt er að fólk hafi spurningar og efasemdir um nýtt bóluefni. Það er ekki búið að birta niðurstöður á rannsóknum á bóluefninu og því er erfitt að ræða eða segja nokkuð um bóluefnin fyrr en sérfræðinefndin er búin að fjalla um málið,“ segir Þórólfur.
Að sögn hans verða rannsóknirnar metnar og í framhaldinu verður bóluefnið borið saman við alvarleika Covid-sýkingarinnar. „Þá geta menn metið hvort það sé betra að fá Covid- sýkinguna eða verra heldur en að fá bóluefni,“ segir Þórólfur.
Hann bendir á að ekkert sé slakað á kröfum í rannsóknum á bóluefnunum þótt ferlið sem alla jafna taki tíu ár hafi tekið innan við ár núna. Farið var í gegnum öll nauðsynleg stig líkt og venjulega þegar ný bóluefni eru rannsökuð. „Þó liggur alveg ljóst að það er bara hægt að sjá bráðar aukaverkanir en ekki langtímaaukaverkanir ef einhverjar eru. En hve lengi ætlum við að bíða til að sjá langtímaaukaverkenir á bóluefninu? Er það í fimm ár eða tíu ár? Þá er þessi faraldur löngu genginn yfir.“
Aðspurður segir Þórólfur að það sé afar fátítt að langtímaaukaverkanir af bóluefnanotkun komi fram.
Frægt nýlegt dæmi er af aukaverkunum í formi drómasýki sem komu fram hjá börnum og unglingum í tengslum við bólusetningu gegn svínaflensu. Að sögn Þórólfs er enn margt á huldu varðandi tengslin milli bóluefnisins og drómasýkinnar. Ekki síst þar sem tengslin komu einungis fram í sumum löndum. „Ef við berum saman langtímaaukaverkanir af Covid-sýkingum og bóluefninu árið 2009 þá eru þær miklu miklu algengari af Covid-sýkingum,“ segir Þórólfur.
Spilin verða lögð á borðið
Að sögn Þórólfs verða spilin lögð á borðið þegar rannsóknum á bóluefninu lýkur og aukaverkanir kynntar ef einhverjar eru. Einnig verður farið yfir alvarlegar aukaverkanir Covid-sýkingarinnar. „Svo þarft þú að taka ákvörðun um það hvort þú vilt eiga á hættu að fá Covid og þær alvarlegu aukaverkanir sem tengjast þeim eða hvort þú vilt taka bóluefnið. Við vitum hins vegar ekkert um neinar aukaverkanir fyrr en búið er að fara yfir rannsóknirnar. Ef það verða alvarlegar aukaverkanir, þá gæti komið upp sú staða að menn myndu ekki telja það áhættunnar virði að nota þetta bóluefni. Fyrstu fregnir um bóluefnið gefa hins vegar ekki í skyn að neinar alvarlegar aukaverkanir séu til staðar,“ segir Þórólfur.
Betra en inflúensubóluefni
Tvö þeirra bóluefna sem búið er að kynna eru með 90-95% virkni og eitt þeirra með 70% virkni. Bóluefni sem notað er í barnabólusetningum er alla jafna með hærri virkni eða allt að 99% virkni. Til samanburðar er hins vegar mun lægri virkni í hefðbundinni inflúensubólustetningu. Að sögn Þórólfs er virkni þeirra bóluefna 40-80%. „Það þarf alltaf að breyta bóluefni við inflúensu frá ári til árs því inflúensan breytist alltaf. Bóluefnið passar misvel við inflúensuna sem gengur og því getur virknin verið frá 40-80%,“ segir Þórólfur.Fjögur smit greindust innanlands
• Vonast til þess að hægt verði að aflétta Alls greindust fjögur ný smit kór-ónuveirunnar innanlands á laugardag. Allir fjórir voru í sóttkví við greiningu. „Við þurfum að sjá hvort það er einhver fylgni í þessum tölum. Maður er hóflega bjartsýnn,“ segir Rögnvaldur sem vonast til að þróunin verði með svipuðum hætti áfram. Að hans sögn er hugsanlegt að létt verði á aðgerðum ef fram heldur sem horfir. „Þá er ég mjög bjartsýnn og þá verður til svigrúm til að létta á. Við þurfum þó að sjá framhald á þessu.“Segir Rögnvaldur að vonir séu bundnar við að fólk hafi farið eftir tilmælum sóttvarnayfirvalda um helgina. „Maður er smeykur þar sem fólk er mikið að hittast á aðventunni. Maður er hræddur um hvernig helgarnar koma út,“ segir Rögnvaldur.
Til baka
Leita í greinasafni
Prenta grein
