Er tímabært að aflétta hömlum vegna COVID-19?

Það þarf ekki að fara mörgum orðum um að atlagan að kórónuveirufaraldrinum hefur valdið verulegum usla í íslensku samfélagi. Þó að aðgerðir stjórnvalda til að halda faraldrinum í skefjum hafi reynst árangursríkar hafa takmarkanir á virkni samfélagsins að sama skapi haft neikvæðar afleiðingar, m.a. fyrir atvinnulíf, skóla og íþróttastarf.

Ekki verður um það deilt að strangar sóttvarnaráðstafanir hafa á tíðum verið nauðsynlegar til að hefta útbreiðslu smits. En það er ekki síst fólkið í landinu sem á hrós skilið fyrir að hafa undantekningarlítið brugðist vel við aðgerðum stjórnvalda, jafnvel þótt þeim hafi fylgt verulegar búsifjar. Það er gleðilegt að tekist hefur að halda fjölda innanlandssmitum innan skaplegra marka síðustu vikur og því eðlilegt að velta fyrir sér hvort nú sé betri tíð í vændum. Á hinn bóginn er áhyggjuefni að vaxandi fjöldi smita hefur greinst á landamærunum undanfarna daga sem skýrist af því að faraldurinn er enn á miklu flugi í nágrannalöndunum. Við teljum því mikilvægt að áfram verði lögð áhersla á tvöfalda skimun við komu til landsins og að íhuga ætti að gera hana að skyldu.

Við vitum ekki hvernig kórónuveirufaraldurinn mun þróast á þessu ári því þótt miklar væntingar séu til bóluefnis sem við höfum tryggt okkur þá ríkir óvissa um afhendingartíma þess. Myndun hjarðónæmis í samfélaginu virðist því ekki alveg í augsýn þannig að við getum tæplega gert ráð fyrir að lífið hér verði komið í eðlilegt horf fyrr en í fyrsta lagi eftir mitt ár 2021. Þangað til við getum útrýmt veirunni verðum við einfaldlega að lifa með henni. Það er því mikilvægt að huga að því hvernig við getum þraukað næstu mánuði með því að beita hömlum á skynsamlegan og markvissan máta og forðast jafnframt að fórnarkostnaðurinn verði okkur um megn. Að okkar mati er brýnt að fyrirliggjandi þekking og reynsla verði nýtt til að veita vel ígrundaðar tilslakanir sem miða að því að auka virkni samfélagsins án þess að því þurfi að fylgja mikil hætta á dreifingu smits.

Hvað á þá að heimila og hvað ekki? Að okkar dómi þarf að skilgreina starfsemi og viðburði sem ætti að vera unnt að útfæra með sóttvarnaráðstöfunum sem draga verulega úr smithættu og yrði þá höfðað til ábyrgðar forsvarsaðila á að reglum yrði framfylgt auk þess sem eftirlit yrði með starfseminni. Dæmi um slíka starfsemi eru íþróttaiðkun í líkamsræktastöðvum og ýmiss konar menningarstarfsemi, m.a. sviðslistir. Að sama skapi er mikilvægt að forðast alfarið aðstæður sem vitað er að hafa mikla smithættu í för með sér. Þekkt er að hópsýkingar hafa gjarnan myndast þegar fólk hefur komið saman án þess að gæta nægilega að sóttvörnum og er smithættan sérlega mikil í lokuðu rými með ófullnægjandi loftræstingu. Þá verður ekki hjá því komist að geta áfengisneyslu sem áhættuþáttar því margar hópsýkingar hafa átt sér stað í tengslum við gleðskap, bæði á skemmtistöðum og í heimahúsum. Kemur það ekki á óvart í ljósi þess að áfengi slævir dómgreind fólks og dregur úr hæfni til að sinna persónubundnum sóttvörnum. Af þeim sökum er ástæða til að farið verði varlega í afléttingu takmarkana á afgreiðslutíma vínveitingahúsa.

Hafa verður í huga að reglubundin hreyfing er mörgum afar mikilvæg. Heilsufarsleg gildi hennar eru ótvíræð og margir nota líkamsþjálfun enn fremur til að létta á áhyggjum og streitu, sem kannski hefur sjaldan verið meiri þörf fyrir en nú. Þótt margir stundi fjölbreytta útivist eru enn fleiri sem nýta sér líkamsræktarstöðvarnar í þessum tilgangi. Þær hafa hins vegar verið meira og minna lokaðar frá því í byrjun október síðastliðins og hefur það haft neikvæð líkamleg og sálræn áhrif á fjölda fólks. Í staðinn hefur fólk brugðið á það ráð að ganga eða skokka utanhúss en hætt er við að aðstæður til þess versni yfir dimmustu vetramánuðina og hafi í för með sér hættu á byltum og jafnvel brotum, ekki síst meðal þeirra sem rosknir eru.

Afreksíþróttir hafa verið heimilaðar í nokkrum mæli í nágrannalöndunum þrátt fyrir mikla útbreiðslu farsóttarinnar og verður ekki betur séð en vel hafi tekist til. Sú spurning vaknar hvort nýta megi reynslu af afreksíþróttum á farsóttartímum við skipulag íþróttaiðkunar almennings. Það ætti að vera mögulegt að útfæra sóttvarnir á líkamsræktarstöðvum á þann hátt að smithætta sé í lágmarki. Sem dæmi mætti hafa búningsklefa lokaða, takmarka fjölda fólks í æfingasal, framfylgja tveggja metra reglu, gera kröfu um grímuskyldu og hanskanotkun og sótthreinsa búnað fyrir og eftir notkun. Ástundun líkamsræktar við þessar kringumstæðum ætti tæplega að leiða til aukinnar smithættu umfram það sem gengur og gerist í samfélaginu. Þá er hugsanlegt að þjálfun í sóttvörnum í tengslum við íþróttaiðkun gæti leitt til aukinnar varfærni í hinu daglega lífi. Sama gæti átt við um nám og ýmsa aðra starfsemi.

Ljóst er að viðbragðsaðgerðir gegn útbreiðslu kórónuveirunnar skila mestum árangri ef fólk fylgir í hvívetna settum reglum, ekki síst handhreinsun, tveggja metra reglu og takmarkaðri hópamyndun. Þetta er kjarni málsins ef við viljum hægt og rólega byrja feta okkur aftur í átt að því sem við köllum eðlilegt líf. Eru ekki allir reiðubúnir að taka þátt í því?