Arndís Steingrímsdóttir

„Adda er dáin.“ Svona hljómaði símtalið sem ég fékk. Þrátt fyrir háan aldur var það óvænt.

Adda frænka hefur verið hluti af mínu lífi svo lengi sem ég man. Hún er móðursystir mín og algengur gestur á æskuheimilinu og þátttakandi í mörgum hefðum sem þar tíðkuðust. Árlega voru til dæmis tínd rifsber og sultuð og fyrir jólin bakaðar smákökur. Þá var mikið fjör hjá systrunum en ég man mig sem áhorfanda sem naut góðs af og fékk að smakka, en í þá daga voru smákökurnar heilagar og ekki borðaðar fyrr en á jólum.

Adda var alltaf góð við barnið, spjallaði og gerði grín. Lengi grínaðist hún með aldurinn en hún var 29 ára í ótrúlega mörg ár. Lengi vel trúði ég því en svo kom að því að brandarinn virkaði ekki lengur og annað tók við.

Adda var menntuð í píanóleik og ævistarfið píanókennsla. Ég var 7 ára þegar ég var sett í píanótíma til hennar en það var líklega erfiðara fyrir hana en mig því ég hafði engan áhuga á píanóæfingum, vildi bara spila lög sem ég þekkti. Á endanum var þessum tilraunum til píanókennslu hætt en ég bý alltaf að þessu því ég lærði að lesa nótur og get enn í dag spilað og sungið eftir þeim.

Adda þjáðist af liðagigt frá því fyrir tvítugt og litaðist líf hennar af því. Mótlætið af þeim sökum var mikið en samt aldrei látið trufla meira en þurfti. Sem dæmi þá gat hún, píanókennarinn, ekki spilað á píanóið vegna gigtarinnar. Adda fann út úr því þannig að hún gat haldið áfram að kenna þrátt fyrir það. Hún var á undan sinni samtíð í því að huga að mataræði til að bæta heilsuna. Hún vissi hvað hreyfing og þjálfum var mikilvæg til að vinna gegn gigtinni og sagði að æfingar væru mikilvægastar þegar hún væri mjög slæm. Hún var dugleg að rækta sjálfa sig þannig að hún gæti lifað sem eðlilegustu og bestu lífi, án utan að komandi hjálpar.

Hún hafið gaman af að ferðast og á árum áður fór hún til ýmissa landa. Stærsta ferðalag hennar var þó án efa þegar hún fór til Kína en það voru ekki margir sem ferðuðust þangað á þeim árum. Það var auðvitað ógleymanleg upplifun en ég man að ég var fegin þegar hún var komin til baka því mér stóð alls ekki á sama um að hún færi á svo fjarlægar slóðir.

Þegar ég var orðin fullorðin urðum við trúnaðarvinkonur og var hún mér mikill stuðningur þegar ég lenti í hremmingum í mínu lífi. Eitt sinn barst það í tal að mér fannst ég vera orðin það gömul að það yrði erfitt að snúa hlutunum mér í hag. Ég veit ekki hvert Adda ætlaði þegar hún heyrði þetta en ég var um fimmtugt og hún um áttrætt. Svar hennar var “þú gömul, talaðu við mig þegar þú ferð að nálgast áttrætt''. Þetta hristi upp í mér og hef ég oft rifjað upp þessa setningu þegar ég dett í einhverjar slíkar hugsanir.

Ég get með sanni sagt að þó Öddu hafi ekki tekist að kenna mér á píanóið þá kenndi hún mér margt annað og dýrmætara. Hún stappaði í mig stálinu þegar illa stóð á og var lifandi fyrirmynd í að gefast ekki upp þó á móti blási. Dugnaður hennar var aðdáunarverður.

Nú kveð ég þig frænka mín í þeirri trú að nú sé allt betra.

Blessuð sé minning þín og hvíl í friði.

Kynslóðir koma, kynslóðir fara. Slík spakmæli verða öllum ljós þegar einhver sem alltaf hefur verið til kveður jarðlífið. Við fráfall Arndísar Steingrímsdóttur, Öddu föðursystur minnar, verða þessi vísdómsorð skáldsins enn áþreifanlegri því þar með er horfin öll kynslóð barnabarna langafa míns Árna Sveinssonar kaupmanns á Ísafirði og langömmu minnar Guðrúnar Brynjúlfsdóttur frá Mýrum í Dýrafirði, með þeirri undantekningu einni að enn er á lífi sonardóttir þeirra, Olivia Olson í Winnipeg í Kanada, 91 árs.

Fyrst hitti ég Öddu þegar ég tæplega eins árs gamall kom til Íslands með foreldrum mínum frá Ameríku sumarið 1952. Eins og gefur að skilja man ég ekkert eftir fyrstu fundum okkar. Og ekki heldur þegar hún tveimur árum síðar heimsótti okkur á austurströnd Bandaríkjanna. Við fórum meðal annars til New York, en hvorki man ég Öddu né New York. Þegar við fluttumst heim haustið 1954 varð Adda samferða mér og mömmu í flugvél Loftleiða en pabbi fór með búslóð og bíl með Tröllafossi Eimskipafélagsins.

Á uppvaxtarárunum eru flestar minningarnar tengdar fjölskylduboðum á Laufásveginum en Adda bjó í foreldrahúsum meðan hún stundaði píanónám í Reykjavík og síðar í Austurríki og Englandi. Minnisstæð er líka ferð foreldra minna og yngstu systur norður í Hörgárdal til að sækja mig eftir mánaðardvöl í sveit, en Adda slóst í förina.

Adda bauðst til að kenna mér á píanó. Ég var þá farinn að hlusta á Rolling Stones og vissi að í hljómsveitinni var píanóleikari sem vegna útlits fékk ekki að vera með opinberlega. Var ekki nægilega dapurlegur á svipinn og kinnfiskasoginn, og skemmdi því ímynd hljómsveitarinnar. Mér leist því vel á að læra á píanó. Það sem Adda ætlaði að kenna mér var þó víðs fjarri rokkmúsíkinni. Ég var því fljótur að draga í land og hætti eftir bara tvo eða þrjá tíma. Fleiri æskuminningar koma upp í hugann en verða ekki tíundaðar hér.

Hin síðari ár þegar ég fór að velta fyrir mér ýmsu sem tengdist fjölskyldunni og gerst hafði áður en ég fæddist eða mundi eftir mér var gott að leita til Öddu með spurningar, einkum þegar hún var orðin ein eftir systkina sinna. Adda var ótrúlega minnug, og sumt gat ég sannreynt með því að leita uppi heimildir sem staðfestu það sem hún sagði mér. Mörg símtöl héðan frá Svíþjóð snerust um eitthvað sem mig langaði allt í einu til að vita og ég hafði engan annan til að spyrja. Öddu tókst yfirleitt að leysa úr spurningum mínum. Ég gat svo stundum fundið eitthvað sem fyllti í frásögnina og gat þannig frætt Öddu um eitthvað sem henni fannst gaman að fá að vita.

Það verður skrýtið að geta ekki lengur hringt í Öddu og spurt um eitthvað sem upp kemur í hugann. En ég er þakklátur fyrir allt sem okkur fór á milli og fyrir allt sem hún sagði mér og gerði fyrir mig.

Blessuð sé minning Arndísar Steingrímsdóttur.

Arndís, sem alltaf var kölluð Adda, var afskaplega sæt stelpa, spengileg á velli, með rautt, eiginlega kastaníubrúnt hár. Við bjuggum í sama hverfi í Reykjavík, hún við austurenda Laufásvegar, þ.e. nr. 73, en ég við austurenda Bergstaðastrætis, nr. 76. Adda var árinu eldri en ég, en það breytti því ekki að við urðum góðar vinkonur og entist það ævi hennar út. Þegar Adda hóf skólagöngu, sem samkvæmt lögum þess tíma hófst við 7 ára aldur, þ.e. ári á undan mér, urðu bekkjarfélagarnir hennar helstu vinir og félagar eins og eðlilegt má telja.

Adda var skemmtileg og einstaklega gaman sækja hana heim. Hún bjó við þau forréttindi að eiga margar og óvenjufallegar dúkkur, sem allar komu frá ævintýralandinu Bandaríkjunum. Faðir Öddu, Steingrímur Jónsson rafmagnsstjóri, fór oft til Bandaríkjanna, sem við kölluðum Ameríku, í embættiserindum og kom færandi hendi með dúkkurnar. Þær áttu fullt af fallegum fötum og var alveg einstakt að fá að klæða þær í fötin sín. Auk þess átti Adda dúkkuvagn en skerminn á honum var hægt að spenna upp og niður eins og á alvöru barnavagni, en við stelpurnar í hverfinu áttum flestar dúkkuvagn úr tré, sem var málaður fallegum litum.

Adda var gædd góðum tónlistarhæfileikum og fór snemma að læra á píanó, sem leiddi til þess að hún varð píanókennari að ævistarfi. En ekki fer alltaf saman „gæfa og gjörvileiki“ eins og dæmin sanna. Það ólán, svo að ég segi ekki ógæfa, henti Öddu að liðagigt tók að herja á hana á unglingsaldri, ekki síst fingurliði. Þarf ekki að fara mörgum orðum um það, hvílíkt högg það var að þessi vágestur skyldi einmitt taka sér bólfestu í fingrum, en það sem veitti henni mestu ánægjustundirnar var jafnframt hennar lífsviðurværi. En því fór fjarri að Adda léti bugast, ótrauð hélt hún áfram og nú var ferðinni heitið til Vínarborgar og þar dvaldist hún við nám í píanóleik.

Þar var fjölmenn Íslendinganýlenda við nám og störf á þessum árum, þar á meðal margir vinir mínir. Þegar heim var komið mynduðu margir þeirra hóp sem hittist reglulega og úr þeim hópi þróaðist síðar fimm manna hópur, réttara sagt kvenna, sem hittist alltaf á gamlársdag – af öllum dögum. Ég var svo lánsöm að fá að vera með í þessum hópi, þótt ekki hefði ég verið Vínarbúi. Fyrstu árin hittumst við heima hjá Öddu, sem bjó á bernskuheimili sínu við Laufásveg, en með tímanum fórum við að hittast til skiptis, hver hjá annarri. Hef ég á ekki tölu á, hve mörg ár þetta varði.

En enginn má sköpum renna og þær kallaðar til æðri heima með árunum. Lengi vorum við Adda einar eftir af hópnum, þar til hún fékk kallið 13. janúar sl.

Það var gott og gefandi að eiga vináttu Öddu og umfram allt skemmtilegt.

Ættingjum og vinum sendi ég einlægar samúðarkveðjur.

Blessuð sé minning Arndísar Steingrímsdóttur.

Í síðasta símtali mínu við Öddu föðursystur mína lýsti hún ánægju yfir því að hafa fengið langþráða sprautu við Covid-19. Við það tækifæri var tekin mynd, sem birtist á heimasíðu Hrafnistuheimilanna og sagðist hún vera orðin „fótómódel“. Það var einstök stund fyrir hana, sem gaf henni von um að nú þyrfti hún bráðum ekki að hafa áhyggjur af því að smitast af veirunni vondu og gæti bæði farið að taka á móti fólki í heimsókn til sín og farið út í þjóðfélagið. Hana langaði sérstaklega að sjá breytinguna, sem orðið hefur á miðbæ Reykjavíkur. Við höfðum keyrt um götur Þingholtsins fyrir nokkrum árum þar sem hún sagði mér sögur af fólkinu sem bjó í húsunum og gaf mér mynd af mannlífinu frá uppvaxtarárum hennar. Adda þekkti Þingholtin, enda ólst hún upp í húsinu við Laufásveg 73, sem afi minn og amma byggðu á sínum tíma.

Adda var yngst af fimm systkinum og „grínið“ hjá systkinum hennar, þegar spurt var um hvað þau væru mörg, var svarið að þau væru fjögur og svo var Adda, en hún var fimm árum yngri en næsta systkini fyrir ofan, sem voru fædd á árunum 1920-1928. Allar systur pabba míns voru flottar og skemmtilegar, en í mínum huga var Adda langfallegust þeirra. Það var því ekki leiðinlegt að heyra mömmu mína segja að sér fyndist ég líkjast Öddu í útliti. Adda heimsótti okkur oft þegar við systkinin vorum ung og bjuggum í Rafstöðinni og hún tók líka að sér að koma og gefa kisunni okkar þegar við fórum í ferðalög, sem henni fannst kannski ekki alveg eins skemmtilegt og mér fannst öruggt vitandi af að Adda hugsaði um kisu á meðan. Adda bauðst til að kenna okkur systkinum á píanó, sem varð til þess að ég fór síðan í Tónlistarskóla Reykjavíkur, með stuðningi og hvatningu frá henni. Tónlistaráhuga minn á ég að mörgu leyti Öddu að þakka, ásamt Láru ömmu og pabba, og það gladdi mig mikið að sjá Öddu gefa sér tíma í að fylgjast með börnum mínum í þeirra tónlistarnámi.

Adda flutti á hjúkrunarheimilið fyrir þremur árum þegar hún gat ekki lengur búið ein. Samskiptin héldu áfram, annað hvort með heimsóknum eða símhringingum. Adda fylgdist með því sem gerðist í fjölskyldunni og þjóðlífinu; hún mundi afmælisdaga okkar og hafði samband til að óska okkur til hamingju með daginn.

Kveðjustund frænku minnar úr þessu jarðlífi bar brátt að. Bólusetning við Covid-19 gaf von um betra líf á nýju ári, en önnur veikindi komu í veg fyrir það. Adda föðursystir mín dó skyndilega og það er bæði með sorg og söknuði, en um leið þakklæti fyrir líf okkar saman, sem ég kveð frænku mína yfir í næsta tilverustig, sem hún trúði að væri til. Adda var einstök. Hún var bæði skapmikil og blíð. Hún var dugleg að láta skoðun sína í ljós og stóð á sínu, en gat líka oft séð kómísku hliðina þegar svo bar við, eins og þegar hún sagðist hafa „tekið Kára á þetta“ eftir ákveðin samskipti, sem voru henni erfið. Megi Guð og góðar vættir fylgja frænku minni. Frændfólk okkar, afkomendur Vestur-Íslendinga, sem við höldum enn sambandi við senda samúðarkveðjur vegna fráfalls Arndísar Steingrímsdóttur.