Krefja samgönguráðuneytið svara

Baksvið

Baldur Arnarson

baldura@mbl.is

Félag atvinnurekenda (FA) hefur krafið samgönguráðuneytið svara vegna málefna Íslandspósts. Hafi erindinu ekki verið svarað innan sjö daga hyggst félagið senda kvörtun til umboðsmanns Alþingis.

Guðný Hjaltadóttir lögfræðingur ritar bréfið fyrir hönd FA.

Rifjað er upp að til að uppfylla fyrirmæli 2. mgr. 17. gr. laga um póstþjónustu, sem segir að gjaldskrá fyrir alþjónustu skuli vera sú sama um allt land, hafi Íslandspóstur innleitt sama verð um allt land „en þó þannig að verð er lækkað langt undir raunkostnað við að veita þjónustuna að viðbættum hæfilegum hagnaði, þvert á fyrirmæli 3. mgr. 17. gr. laganna“. Gjaldskráin sé því ólögmæt.

Gjaldskráin stæðist ekki lög

FA vísar jafnframt til bréfs Póst- og fjarskiptastofnunar (PFS) til Íslandspósts, dagsett 5. febrúar 2020, en af því megi ráða að stofnunin telji gjaldskrá Póstsins ekki standast áðurnefnda 3. mgr. 17. gr. póstlaga um að hún skuli taka mið af raunkostnaði við að veita þjónustuna að viðbættum hæfilegum hagnaði.

Guðný segir það því vekja furðu að í ákvörðun PFS nr. 1/2021 skuli hvergi vera vikið að 3. mgr. 17. gr. póstlaga. Til upprifjunar var í ákvörðuninni úrskurðað að Pósturinn skyldi fá 509 millj. vegna ófjármagnaðrar alþjónustubyrði 2020.

„Þessi niðurstaða sætir furðu og ekki síður viðsnúningur stofnunarinnar á einu ári, þar sem hún víkur frá grundvallaratriði í póstlögunum og virðist ekki telja það skipta neinu máli,“ skrifar Guðný fyrir hönd FA.

Síðan er vikið að svari samgönguráðuneytisins við fyrirspurn Morgunblaðsins 4. mars en þar komi fram sú afstaða ráðuneytisins að lagaákvæðið í 3. mgr. 17. gr. póstlaga væri „ekki að öllu leyti virkt“.

Gegn þrískiptingu ríkisvalds

Lögfræðingur FA telur svarið ámælisvert. „Virðist viðsnúning PFS í eftirliti stofnunarinnar með því að farið sé að póstlögum mega rekja til þessarar afstöðu ráðuneytisins. Er það ámælisvert af tveimur ástæðum.

Í fyrsta lagi vegna 2. gr. stjórnarskrárinnar um þrískiptingu ríkisvalds en framkvæmdarvaldið virðist með afstöðu sinni hafa vikið til hliðar gildandi lagaákvæði settu af löggjafarvaldinu og hins vegar vegna 2. mgr. 1. gr. laga nr. 69/2003 um Póst- og fjarskiptastofnun en samkvæmt ákvæðinu er PFS sjálfstæð stofnun þótt hún heyri stjórnarfarslega undir ráðherra. Ýmislegt fleira bendir til að stjórnvöld hafi beitt sér með óeðlilegum hætti bæði til að hafa áhrif á hina ólögmætu verðskrá og að beita Póst- og fjarskiptastofnun, sem á að vera sjálfstæð í störfum sínum, þrýstingi til að komast að þeirri niðurstöðu sem að ofan greinir.“

Því næst er fjallað um minnisblað fjármálaráðuneytisins, sem sagt var frá í Morgunblaðinu 16. mars sl., en það var sent fjárlaganefnd Alþingis í desember 2019, eða nokkrum vikum áður en gjaldskráin tók gildi.

Skyldi eingöngu gilda um bréf

Í minnisblaðinu sagði m.a.:

„Í nýlegum lögum um innleiðingu 3. tilskipunar Evrópusambandsins var sett ákvæði um sama verð um allt land á pökkum, en í fyrri lögum gilti þetta ákvæði eingöngu um bréf. Þar sem einkaleyfið hefur verið afnumið mun þetta hafa þau áhrif að verð á höfuðborgarsvæðinu, þar sem samkeppni verður mest, mun ráða verði um allt land, óháð kostnaði Íslandspósts við dreifingu á hinum ýmsu stöðum.“

Að mati Guðnýjar stangast þessi afstaða á við póstlögin.

„Þessi afstaða fjármálaráðuneytisins gengur þvert á ákvæði 3. mgr. 17. gr. póstlaga sem að ofan greinir. Jafnframt verður að halda því til haga að einkaréttur Íslandspósts náði undir það síðasta eingöngu til bréfa undir 50 g og hafði afnám hans því engin áhrif á samkeppni í pakkadreifingu, sem á sér áralanga sögu,“ skrifar hún í tilefni minnisblaðsins.

Því næst er vitnað til viðtals Morgunblaðsins við Birgi Jónsson, fv. forstjóra Íslandspósts, 13. mars sl. sem hafi greint frá því að hin nýja pakkagjaldskrá, sem gilti fyrir sendingar upp að 10 kg, hefði þýtt tekjutap Íslandspósts og niðurgreiðslur. Haft sé eftir honum að Pósturinn hafi bent „ráðherra og ráðamönnum“ á tekjufallið sem hlytist af því að lækka verðið fyrir þjónustuna úti á landi. „Stjórnmálamennirnir hafi þá svarað að þetta yrði borgað.“

Ólögmætar niðurgreiðslur

„Ekki hefur komið fram af hálfu ráðuneytisins hvort það hafi gefið fyrirheit um greiðslur úr ríkissjóði vegna hinnar ólögmætu gjaldskrár, en ofangreind túlkun þess, að ákvæði póstlaganna um að gjaldskrár byggist á raunkostnaði sé óvirkt í þessu tilviki, virðist benda til að það líti svo á að slíkt sé eðlilegt. Sé svo, er ráðuneytið að leggja blessun sína yfir ólögmæta niðurgreiðslu á þjónustu ríkisfyrirtækis í beinni samkeppni við einkafyrirtæki á virkum markaðssvæðum,“ skrifar Guðný.

M.a. með ofangreint í huga fer FA fram á það við samgönguráðuneytið „að það hlutist til um að PFS afturkalli ákvörðun sína [nr. 1/2021 um 509 milljóna króna framlag vegna ársins 2020] á grundvelli 25. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 enda [sé] ákvörðunin haldin verulegum annmarka og því ógildanleg“.

Þá er, með vísan til upplýsingalaga, óskað eftir samskiptum ráðuneytsins vegna málsins við PFS og Póstinn, auk samskipta þess við PFS um eftirlit með gjaldskrám Póstsins.

Loks að ráðuneytið „upplýsi hvort samráð PFS og Samkeppniseftirlitsins hafi farið fram vegna skilgreiningar á óvirkum markaðssvæðum í ákvörðun 13/2020“.