Guðrún Birna Hannesdóttir

Við kveðjum elskulega móður okkar í dag með þakklæti fyrir lífið og í sátt. Hún var einstök manneskja, með svo mikla lífsorku, gleði og sköpunarkraft að það var smitandi.

Á yngri árum var hún auk þess svo fögur að henni var líkt við Soffíu Lóren. Skemmtilegt, þar sem hún tók seinna ástfóstri við allt ítalskt og lærði ítölsku.

Við minnumst þess þegar flestar mæður vina okkar voru heimavinnandi og sumar hverjar í hagkaupssloppunum, þá var hún að túpera og spreyja hárið með hárlakki og að mála sig á leið til vinnu í Flugturninum og við mændum á hana.

„Mamma okkar er ekki kona, mamma er stelpukona,“ sagði Ólöf hróðug. Þrátt fyrir erfiða lífsbaráttu tapaði hún ekki gleðinni, barnslegu forvitninni og sköpunarkraftinum langt fram eftir aldri.

Hún hvatti okkur til þess að láta ekki velferðarfýluna ná tökum á okkur þegar um hægðist í lífsbaráttunni enda var mjög oft fjör og gleði á heimilinu.

Hún var kletturinn okkar og besti vinur.

Við vorum umlukt tónlist frá fæðingu og tónlistin skipaði mjög stóran sess í lífi okkar.

Tónlistin var eins og hafið, himinninn, landslagið og loftið sem við önduðum að okkur og hún spilaði okkur inn í svefninn á kvöldin með fallegri klassískri tónlist eins og Chopin.

Okkur er minnisstætt að standa við píanóið og hún að spila og við að syngja, öll með okkar nefi, prófandi ýmsar útsetningar og raddir.

Ógleymanlegar eru stundirnar þegar hún var í essinu sínu að spila fyrir okkur djass eða þegar hún var að kenna okkur að dansa charleston.

Þegar hún hætti störfum 78 ára gömul var hún ákveðin í því að vera heima á efri árum en heilsu hennar hafði hrakað nokkuð skyndilega.

Fyrri heilsu fékk hún ekki og voru síðustu árin henni að sumu leyti erfið þótt vitsmunalega væri hún skýr og eldklár í kollinum eins og áður.

Hún fylgdist með okkur öllum og öllu því sem var að gerast í heiminum og hafði skoðanir á öllu eins og venjulega.

Síðustu árin lagðist hún í mikinn bóklestur sem hún naut og var það mikil gæfa. Hennar ósk var að búa heima og við gerðum henni það kleift ásamt fleirum þar til yfir lauk.

Við kveðjum okkar elskulegu móður með miklu þakklæti fyrir allt.

Hvíl í friði.

Ég kynntist Guðrúnu Birnu, tengdamóður minni, fyrir hartnær 33 árum, þegar við Jói fórum að vera saman. Hún var glæsileg kona, með þykkt rauðbrúnt hár, músíkölsk, vel lesin og talaði dönsku eins og innfædd, enda hafði hún farið á húsmæðraskóla í Danmörku sem ung stúlka. Guðrún Birna tók mér strax vel og á milli okkar ríkti gagnkvæm virðing og hlýja alla tíð.

Líf tengdamóður minnar var ekki alltaf auðvelt. Einungis 24 ára gömul var hún orðin einstæð móðir með fjögur ung börn, það elsta sex ára og það yngsta innan við eins árs. Á þessum tíma var það ekkert sjálfsagt að taka þá ákvörðun að feta veginn ein með fjögur börn – og er það kannski ekki í dag heldur. En Guðrún Birna átti góða að og naut auðvitað aðstoðar við að koma börnunum til manns. Og það gerði hún sannarlega, því öll eru börnin hennar vel gert og gott fólk sem hefur fótað sig í lífinu. Það var stundum hart í búi og ekki til peningur, en þá kom sér vel reynslan frá „Grautó“ í Danmörku, þar sem Guðrún Birna lærði að gera mikið úr litlu. Þá lét hún aðstæður ekki aftra sér frá því að mennta sig og lauk tónmenntakennaraprófi með eindæma dugnaði og þrautseigju. Síðar lauk hún einnig prófi í handmennt, enda lék allt í höndunum á henni. Þegar ég gekk með frumburð okkar hjóna saumaði Guðrún Birna til dæmis forláta slá og gaf mér í jólagjöf. Ég nota slána enn í dag og er oft spurð hvar ég hafi fengið aðra eins flík. Það er nefnilega ekki hægt að kaupa svona tímalausa gersemi úti í búð.

Guðrún Birna kunni líka að njóta lífsins og gera sér glaðan dag. Lagði þá mikið upp úr því að punta sig og vera elegant. Hún gat verið hrókur alls fagnaðar og hafði mikla frásagnargáfu, sagði sögur, var stálminnug og átti oft einstaklega hnyttin tilsvör – og alltaf með munninn fyrir neðan nefið. Hún spilaði á píanó og var afar vinsæll píanókennari, hafði lag á að fá krakkana með sér, leiðbeindi með mildi, en skipaði ekki fyrir. Ég sá það á samskiptum hennar við barnabörnin að hún talaði við þau eins og fullorðið fólk, það var ekkert verið að tala neitt barnamál. Ég veit að þetta kunnu krakkarnir að meta. Guðrún Birna hafði líka mikinn áhuga á leiklist og við fórum gjarnan saman á frumsýningar hjá Jóa. Hún var alltaf stolt af stráknum sínum og vildi helst að hann væri á sviðinu allan tímann. Sama er að segja um hin börnin hennar þrjú, þau fylltu hana öll stolti.

Fyrir nokkrum árum fór heilsa Guðrúnar Birnu að gefa sig og hún hætti að treysta sér á leiksýningar og tónleika og annað sem áður hafði veitt henni svo mikla gleði. Eftir sem áður var hún þó eldskörp, fylgdist með öllu sínu fólki og vissi alltaf hvað var að gerast hjá hverjum og einum. Börnin hennar sinntu henni vel í veikindunum og augljóst var hversu mikil væntumþykja var á milli þeirra allra. Missir systkinanna er mikill og tómarúmið situr eftir þegar þau horfa nú á bak móður sinni. Þá er gott að eiga góðar minningar um stolta og glæsilega mömmu, sem stóð með sér og sínum börnum.

Að leiðarlokum þakka ég tengdamóður minni fyrir samfylgdina í gegnum árin og síðast en ekki síst vil ég þakka henni fyrir Jóa minn, sem hún kom svo fallega til manns.

Elsku hjartans Unna systir mín.

Mín glæsilega, fallega, fjölhæfa, listræna, skemmtilega, félagslynda, fyndna, hugrakka og algjör grallari stundum.

Eiginlega á ég engin orð yfir hvað ég á eftir að sakna þín.

En minningarnar um þig geymi ég og þær á ég óteljandi.

Langar að minnast á eina gamla minningu, frá því að við vorum börn, og sú minning er mér sérstaklega minnisstæð.

Það var að sumarlagi og ég lá í rúminu með lungabólgu, eina af mörgum sem ég fékk fleiri ár í röð sem barn.

Unna systir hafði í nokkur ár verið í píanótímum hjá Gunnari Sigurgeirssyni þegar þetta atvik átti sér stað.

Ég naut þess að hlusta á systur mína æfa ýmis falleg klassísk píanóverk þrátt fyrir smá villur eins og eina og eina falska nótu eða vitlausan áslátt annað slagið.

En mömmu okkar var ekki sama. Mamma var mjög músíkölsk, með næmt tóneyra, og hafði sjálf lært að spila á píanó eða orgel þegar hún var ung að árum.

Hún var strangur leiðbeinandi og gagnrýnandi, en þetta sumar hafði Unna systir fengið nóg. Endalausar leiðréttingar mömmu voru of mikið fyrir Unnu.

Allt í einu sló Unna harkalega á hljómborðið og byrjaði að spila djassmúsik frá fjórða áratugnum og það mjög hátt. Þetta fannst mér æðislega spennandi.

Á þennan hátt mótmælti Unna systir leiðbeiningum og leiðréttingum mömmu.

Mér finnst alltaf að þetta atvik hafi sýnt hversu mikill karakter, hugrökk, djörf og sjálfstæð hún var og lét engan vaða yfir sig eða segja sér fyrir verkum þegar henni var ofboðið, hvort sem það var af ungum eða fullorðnum.

Hvíl í friði elsku systir mín.

Þín elskandi systir,

Guðrún Birna, systir mín, var alltaf kölluð Unna meðal fjölskyldu en Birna meðal skólasystkina. Hún lauk gagnfræðaprófi frá Gagnfræðaskóla Austurbæjar. Meðfram skólanámi lærði hún píanóleik og fór í leiklistarskóla, en svo fór hún í húsmæðraskóla í Danmörku. Í Danmörku tók Unna upp samband við ættingja okkar þar. Oddný Sæunn, systir pabba, kölluð Unna – þaðan kom gælunafn systur minnar – bjó í Kaupmannahöfn frá því fyrir stríð. Unna náði góðum tengslum við frændfólkið, krakkana ekki síst, vegna áhuga þeirra á djassmúsík. Á heimleið með Gullfossi kynntist hún bráðmyndarlegum borgfirskum pilti, Sigurði Sigurðssyni, á heimleið eftir nám í búnaðarfræðum í Noregi. Þau felldu hugi saman, trúlofuðust og giftust, 18 og 21 árs gömul. Æskuheimili Sigurðar, Hamraendar í Stafholtstungum, var laust til ábúðar og þau yfirtóku búsmala brottflutta bóndans. Búið þurfti kaupamann og valinn var ég, útlærður í sveitastörfum eftir þrjú sumur á stórbýli norðanlands, seinasta árið sem aðaltraktorsekillinn á bænum. Á Hamraendum sá ég um fjósið og að mjólka kýrnar 13. Þetta sumar var gestkvæmt á Hamraendum. Sveitungar Sigurðar, sem þeir kölluðu Didda, að endurnýja gömul kynni. Og vinir úr bænum, forvitnir að sjá þau í þessu umhverfi. Systkini Sigurðar komu í heimsókn á gamla bernskuheimilið og dvöldust sum marga daga og móðir Sigurðar, Ólöf, hélt þar 60 ára afmælisveislu sína. Við Edda, kærasta mín og síðar kona, vorum jólin '57 á Hamraendum og sumarið eftir í skógrækt í Borgarfirði og komum oft að Hamraendum. Næstu ár vorum við erlendis við nám og störf. Á þeim árum urðu umskipti hjá þeim Sigurði. Þau voru skilin og Unna flutti í bæinn með börnin fjögur. Það er ekki auðvelt að vera einstæð fjögurra barna móðir. En Unna tókst á við þetta verkefni af miklum dugnaði og þrautseigju og hélt börnum sínum heimili til fullorðinsára þeirra. Meðfram húsmóðurstörfum vann hún við píanókennslu og fékk réttindi sem tónlistarkennari. Tónlistarkennslan varð hennar ævistarf. Hún kenndi bæði heima og í skólum, seinast í tónskóla sonar síns. Dótturdóttir mín fékk sína fyrstu tilsögn á píanó hjá Unnu. Námið gekk mjög vel, þær töluðu vel hvor um aðra og urðu góðar vinkonur þótt aldursmunurinn væri um 70 ár. Þetta segir allt sem segja þarf um góðan kennara.

Við Unna töluðum lengi saman tveimur dögum fyrir andlát hennar, á afmælisdegi pabba okkar. Hún var í miklu uppáhaldi hjá honum, án þess að hann gerði upp á milli okkar. Hún fékk nöfn foreldra hans og gælunafn systur hans og hann var henni betri en enginn á erfiðasta tíma ævi hennar. Það var ekkert sem benti til þess, þegar við töluðum saman, að Unna ætti svona skammt eftir, andlátið kom snöggt og óvænt.

Unna systir hefur runnið sitt æviskeið. Hún hljóp sinn spöl í því sem við köllum lífshlaup. Það gerði hún með miklum sóma. Hún hefur skilað keflinu, nú taka aðrir við. Hennar verður minnst með ást og söknuði.

Takk fyrir allt, Unna mín, þinn bróðir,

Guðrún Birna Hannesdóttir var ekki aðeins náfrænka móður okkar, Brynju Tryggvadóttur, heldur ein helsta vinkona hennar. Þær störfuðu báðar við píanókennslu og báru oft saman bækur sínar. Börn okkar bræðra lærðu á píanó hjá ömmu sinni og þegar kom að stigsprófi var Unna frænka alltaf kölluð til sem prófdómari. Það voru hátíðlegar stundir sem enduðu í ristuðu brauði og kókómalti frammi í eldhúsi, þar sem slegið var á létta strengi og glaðst yfir frammistöðunni. Þær frænkur voru hæfileikaríkar og duglegar en líka dálitlir bóhemar í klæðaburði og viðhorfum og höfðu lifandi áhuga á menningu og bókmenntum. Tónlistin var þeirra líf og yndi og þær voru fulltrúar fegurðar sem streymdi fram þegar þær settust við flygilinn í Teigagerði 9. Helga frænka, systir Unnu, er einnig kær fjölskylduvinur og var náin móður okkar meðan hún lifði. Þessar listrænu og flottu frænkur voru eins og listagyðjurnar þrjár sem gerðu allt fallegt og áhugavert í kringum sig. Unna frænka var heillandi persónuleiki, hlý hugsjónakona sem lét sér annt um allt og alla.

Elsku Ólöf, Jóhann, Sigrún og Gauti, við samhryggjumst ykkur og fjölskyldum ykkar. Lifi minningin um einstæða konu sem auðgaði líf okkar allra.

Undarlegt var samband okkar Guðrúnar Birnu. Hún hringdi fyrst til okkar í Sálarrannsóknarfélaginu fyrir tæpum sjö árum að biðja um fyrirbæn fyrir sig. Þá hafði heilsu hennar hrakað nokkuð og varð hún eiginlega aldrei heilsugóð eftir það þótt sæmilegir kaflar hafi komið inn á milli. Sendum við og miðlarnir okkar henni ljós þá strax og upp frá því. Enduðu þessar fyrirbænir á því að við Guðrún Birna höfðum símasamband a.m.k. tvisvar á dag það sem eftir lifði ævi hennar, eða þessi tæpu sjö ár. Hefur enginn núverandi eða fyrrverandi félagsmaður félagsins fengið þessa ofurþjónustu fyrr né síðar. Hún hringdi alltaf í hádegislok í okkur, og ég hringdi alltaf í hana upp úr klukkan tíu á kvöldin, þegar ég var loksins laus. Þróuðust þessi símtöl í mikla vináttu og spjall um allt milli himins og jarðar. Hlakkaði ég yfirleitt alltaf til að heyra í vinkonu minni í kvöldsímtalinu. Hafði ég þá heilmargar spurningar fyrir hana um hitt og þetta listafólk landsins og heimsins, sem hún kunni langoftast allnokkur eða mikil deili á. Ekki var laust við að vinkona mín setti stundum ofan í við mig þegar persónuleg mál mín bar á góma. Svaraði ég þá alltaf með sama svarinu: „Já mamma. Ég skal gera það...“ Bakkaði Guðrún Birna þá alltaf umsvifalaust út úr uppeldishlutverkinu, og hlógum við dátt að þessu eftir á. – Hótaði ég henni því stundum líka eftir löng og skemmtileg símtöl okkar að ég myndi slá ævisögum okkar saman og myndi hún heita: „Árin okkar Guðrúnar Birnu“, samanber ævisaga ónefndu erlendu konunnar með Gunnlaugi listmálara forðum fyrir austan sem hét „Árin okkar Gunnlaugs“. Fannst henni það alveg ótækt með öllu, þótt hún hafi alltaf getað hlegið að því.

Mig grunaði um kvöldið þegar síminn svaraði ekki, að líklega og vonandi væri nú kallið komið. Sem svo reyndist rétt. Og þessa miklu vinkonu mína hitti ég bara einu sinni í þessum efnisheimi okkar, er ég kom heim til hennar í Bólstaðarhlíðina í mýflugumynd, og gaf henni þráðlausan síma svo hún ætti auðveldara með að tala við mig á kvöldin.

Ég geri mér grein fyrir að ég endaði sem eins konar persónulegur sálfræðingur samhliða vináttunni okkar. Og notaði ég það óspart til að segja henni frá hvert hún væri að fara bráðum, þ.e. til Sumarlandsins. Vildi hún oftast lítið tala um það. En ég skaut þessum hugmyndum samt að henni í smáskömmtum. Og er ég viss um að það dró úr óvissukvíðanum hennar yfir hvað biði hennar. Örugglega.

En eins og ég sagði henni næstum daglega, þá gæti hún skilið vel við þetta líf og haldið áfram. Að hafa komið þessum fjórum mjög svo mannvænlegu börnum á legg algerlega ein er dugnaður af stærðargráðu sem alls ekki sést nú á tímum. Og það án þess að nokkur skaði hafi hlotist af á ungunum. Það er nánast einsdæmi.

Jæja Guðrún. Nú er bara að halda áfram og laga sig að nýjum veruleika. Og farðu nú ekkert að ráðskast í fyrirkomulaginu þarna hinum megin. Láttu verndarana þína alveg um reglurnar þar. Það verður hvort eð er nóg til að skipta sér af þar síðar fyrir þig.

Góða ferð Guðrún mín.