Ég var orðin spítalabarn

Það var fallegt vorveður daginn sem blaðamaður brunaði austur fyrir fjall að hitta Sigurvinu Samúelsdóttur, en hún á sér sérkennilega sögu. Sigurvina, sem ávallt er kölluð Vinsý, er nefnilega alin upp á spítala. Hún fékk berkla sem ungbarn og var skilin eftir á sjúkrahúsinu á Ísafirði þar sem hún lá rúmföst og kvalin í fjögur ár. Vinsý lærði ekki að ganga fyrr en sex ára, en þrátt fyrir að ná bata bjó hún áfram á spítalanum til tæplega níu ára aldurs.

Vinsý tekur brosandi á móti blaðamanni og býður inn í notalegt herbergi á Lundi, heimili aldraðra á Hellu. Það er vistlegt um að litast; myndir af afkomendum á veggjum og bækur á borðum. Við vindum okkur í spjall um athyglisverða æsku.

Kvalin í gifsi

Vinsý fæddist í Bæ í Trékyllisvík í Árneshreppi 1. ágúst árið 1937 en þar voru foreldrar hennar bændur.

„Ég fæddist í miðjum heyskap og það náðist ekki í ljósmóður og sextán ára móðursystir mín þurfti að aðstoða við fæðinguna,“ segir hún og skellihlær.

„Ég er þriðja í röðinni af fimm börnum mömmu og pabba, en pabbi deyr þegar ég er fimm ára. Það sprakk í honum botnlanginn um miðjan vetur og um sama leyti fæddist fimmta barnið. Svo eignaðist mamma níu börn í viðbót en hún átti fjórtán í allt,“ segir Vinsý.

Þegar Vinsý var á fyrsta ári fékk hún berkla og var flutt á sjúkrahúsið á Ísafirði.

„Mamma fór með mig á spítalann og skildi mig þar eftir. Ég man ekkert eftir að hafa séð hana þótt hún hafi víst komið einu sinni að heimsækja mig. Ég var rétt að verða níu ára þegar ég fór aftur heim,“ segir hún.

„Ég átti aðra að en mömmu sem voru góðir við mig og ég elskaði það fólk í staðinn,“ segir Vinsý sem var ekki veik af berklum í öll þessi ár heldur var hún orðin fósturbarn á spítalanum.

„Fyrstu árin lá ég í gifsi, í fjögur ár. Það var steypt gifs á bakið á mér því það var talið að ég væri með lokaða berkla en ég var alltaf með hita. Það er það fyrsta sem ég man eftir mér; ég í rúminu liggjandi á bakinu í gifsi, bundin niður í rúmið. Ég fann óskaplega til í bakinu og grét mikið. Yfirhjúkrunarkonan, Helga, var svo góð við mig og eins yfirlæknirinn Úlfur. Það var svo gott fólk þarna,“ segir Vinsý og segist ekki hafa lært að ganga fyrr en sex ára þar sem hún var rúmföst þar til þá.

„Þá var hringt í ættingja mína á Ísafirði, sem höfðu heimsótt mig eins og ég væri þeirra barn þessi ár, og þeim sagt að nú ætti Vinsý að fara að prófa á sér fæturna. Svo lærði ég að labba smátt og smátt.“

Hef sennilega verið óþekk

„Ég var löngu orðin hraust og man eftir mér leikandi við krakka á Ísafirði, þótt ég mætti ekki leika við alla því sumir foreldrar bönnuðu þeim að leika við stelpu sem hafði fengið berkla. Ég gekk ekki í skóla á þessum tíma og kunni ekki að lesa þegar ég fór heim. Það hafði einhver á spítalanum reynt að kenna mér að lesa en ég nennti bara ekki að læra,“ segir hún og hlær dátt.

„Mér fannst þetta svo leiðinlegt að ég nennti því ekki. Þarna var ég nýlaus úr gifsinu og vildi bara hlaupa um og leika mér, þú getur ímyndað þér hvort það hafi ekki verið gaman! Ég hef sennilega verið óþekk,“ segir Vinsý og segist muna vel eftir því að hafa verið að drullumalla fyrir utan spítalann.

Þegar Vinsý var á níunda ári var hún send með Huganum II, síldarskipi, norður á Strandir, heim til mömmu og fósturföður.

„Krakkinn var bara sendur með skipinu, aleinn. Hún fóstra mín á spítalanum, saumakonan Guðný Sveinsdóttir sem ég elskaði út af lífinu, var í sumarfríi þegar ég var send heim, en ég held að hún hafi ráðið miklu um það hvað ég var lengi á spítalanum. Ég man eftir mér í mörg ár á spítalanum sem hraustu barni. Ég var orðin spítalabarn, það var ekkert annað. Þetta var eina fólkið sem ég átti að, starfsfólkið og frændfólkið mitt á Ísafirði,“ segir Vinsý og rifjar upp sjóferðina norður.

„Ég var svo sjóveik, enda aldrei farið á sjó. Þeir dekruðu svo við mig, skipverjarnir,“ segir Vinsý og segir þá hafa verið að passa upp á þennan „krakkaræfil“ eins og hún orðar það.

„Ég held að ferðin hafi tekið um tvo sólarhringa, ég man eftir mér í kojunni með ægilega ógleði.“

Fordekruð eftir spítalavistina

Þegar skipið lagði að bryggju á Eyri við Ingólfsfjörð beið þar fóstri hennar, Kristinn Jónsson, seinni maður móður hennar, en hann vann í síld í Síldarverksmiðjunni á Eyri.

„Ég þekkti hann ekki neitt en hann tók á móti mér. Ég man ég þurfti að bíða allan daginn á Eyri en ég var svo spennt að hitta mömmu og systkinin mín, en ég mundi ekkert eftir því hvernig mamma leit út. Ég átti aldrei mynd af henni,“ segir Vinsý sem segir hafa verið gaman að komast loksins heim.

Hvernig tók mamma þín þér?

„Æ, ég veit það ekki. Ég get ekki ennþá sagt frá því hvernig það var, ég held hún hafi tekið mér ágætlega. Mér fannst óskaplega gaman að hitta systkini mín og þarna var kominn einn lítill bróðir og annar rétt ófæddur, auk alsystra minna fjögurra. Mamma mín eignaðist átta stráka og eina stúlku með Kristni, við vorum fimm alsystur Samúelsdætur,“ segir Vinsý.

„Það voru allir óskaplega góðir við mig, en ég var fordekruð eftir spítalavistina. Mamma sagði mér að ég væri erfið,“ segir Vinsý og viðurkennir að það hafi verið erfitt að tengjast móður sinni.

„Mér þótti vænt um hana en náði ekki tengingu eins og er milli barns og móður. Eina manneskjan sem ég tengdist þannig var Guðný saumakona,“ segir Vinsý og segir Guðnýju hafa saumað á sig afar falleg föt.

„Ég var alltaf eins og puntudúkka á spítalanum. Ég átti ofsalega flott föt.“

Spítalinn var heimilið

Vinsý fór í barnaskólann á Finnbogastöðum, en fékk ekki að fara í gagnfræðaskóla.

„Mér gekk vel að læra það sem var í boði. Það var bara ekki í boði að halda áfram og ég var því fjórtán þegar ég hætti í skóla. Ef ég hefði verið strákur hefði ég fengið að fara áfram,“ segir Vinsý og segist hafa þurft að passa mikið yngri systkinin sín, enda voru þau ansi mörg.

Vinsý segir fjölskylduna fyrst hafa búið á Seljanesi og síðar á Dröngum í stóru húsi.

„Ég fór reyndar þangað löngu áður til frænda míns. Hann kom í heimsókn eitt sinn og sagði: „Þetta barn tek ég, hún er of veikbyggð til að passa börn og vinna.“ Ég fór þá með honum, en þetta var fyrsta árið mitt eftir spítalann. Þar var ég litla sparibarnið, það er alltaf gott að vera yngstur,“ segir hún og hlær.

„Sautján ára fór ég svo að vinna sem gangastúlka á spítalanum á Ísafirði. Ég mátti alltaf koma og fara eins og ég vildi enda alin þar upp. Mér datt ekki í hug að vinna annars staðar, enda þekkti ég alla þarna og mátti allt. Þetta var meira eins og heimilið mitt heldur en heima hjá mömmu.“

Vildi ekki dansa við bóndann

Þegar Vinsý var nítján ára fór hún í Reykjarfjörð, hitti þar mann og varð ástfangin. Þau eignuðust eina stúlku.

„Svo varð ekki meira úr því sambandi en ég var þá ein með barnið og það gekk mjög vel,“ segir Vinsý sem eignaðist síðar fjögur börn í viðbót með Erlingi manni sínum, sem nú er látinn.

Faðir elstu stúlkunnar lést þegar sú litla var þriggja ára. Þegar dóttirin var lítil flutti Vinsý með hana til Keflavíkur til vinkonu sinnar og fékk þar vinnu á sjúkrahúsinu. Margir lögðu hart að Vinsý að hún gæfi vinkonu sinni barnið, en sú var gift kona.

„Ég gæti aldrei gefið barnið mitt, ég gat farið hvert sem ég vildi með barnið,“ segir Vinsý og réð sig sem ráðskonu í sveit, að Berustöðum í Ásahreppi. Þar þekkti hún ekki nokkurn mann. Þremur dögum eftir að hún kom austur var henni boðið í brúðkaup, en þrír bræður á bænum voru þá að gifta sig.

„Það var heljarinnar veisla. Ég ætlaði ekkert að fara, enda þekkti ég engan og ætlaði bara að vera heima. Ég var látin vita að enginn yrði skilinn eftir, ég yrði þá bara borin út í bíl. Þarna var búið að ráða fólk til að passa börnin, sem voru tekin með,“ segir Vinsý, sem að sjálfsögðu lét tilleiðast.

„Það var rosa gaman og mikið dansað. Ég man ég sá að bóndinn ætlaði að fara að bjóða mér upp. Mig langaði ekkert til að dansa við hann,“ segir hún og skellihlær.

„Þannig að ég blikkaði ungan mann sem stóð þarna hjá og horfði á mig. Hann var fljótari að bjóða mér upp. Hann varð svo maðurinn minn, Erlingur Guðmundsson.“

Var þetta ást við fyrstu sýn?

„Já, ég held það. Ekki samt þarna þegar ég blikkaði hann, það var bara til að bjarga mér frá dansinum við bóndann,“ segir hún og skellihlær.

Vinsý og Erlingur settust að á Hellu og vann hann sem vörubílstjóri og hún rak verslun um langt skeið.

„Ég flutti inn gosbrunna, ljós, styttur og fleira frá Englandi og Þýskalandi. Það var nóg að gera.“

Fjörutíu afkomendur

Vinsý býr nú á Lundi, heimili aldraðra á Hellu. Hún segist vera mikill bókaormur og hafa verið alla tíð.

„Ég man þegar ég var lítil og átti að vera að passa yngri systkinin eða vinna önnur störf þá gleymdi ég mér oft úti á túni eða í fjósinu með bók. Ég hafði alltaf með mér bók þegar ég fór í hæsnahúsið, en ég var alæta á bækur. Ég var sólgin í þær,“ segir Vinsý og segist una sér vel á Lundi, enda getur hún legið í bókum að vild.

Það er farið að líða á eftirmiðdaginn og tími til kominn að kveðja. Á veggnum má sjá ótal ljósmyndir af börnum á öllum aldri, en Vinsý á fimm börn, fimmtán barnabörn og tuttugu barnabarnabörn.

„Ég á orðið fjörutíu afkomendur, sem eru allir vel af guði gerðir, það er ekki hægt að hugsa sér neitt dásamlegra.“